Dün gece hayalime giren Aksaçlı bir Nine beni yakamdan tutup, bu sözlerle uyardı. Esneyip “Anacığım, yanlış adrese gelmişin, ben zati kaygıdan altbeziyle dolaşıyorum, sen Wall Street’e gidecektin” deyip, yine tatlı bir uykuya daldım. Benim Covid’den korkmam için hiç bir neden yok, zira 5 aydır meskenden çıkmadığım üzere, yalnızca bahçemden topladığım meyve, zerzevat ve tarla fareleriyle besleniyorum. İtiraf ediyorum, komşular tatile gittiklerinde, bahçeleri talan ediliyor. Lakin, güvenlik kameralarının tellerini evvelden kestiğim için delil yok.
Çok sevgili abim, Fahrettin Koca bugün uyarıyor: “Birinci dalga kıyılara indi, tatilde dikkatli olalım”. Canım Abim, tavukları sansar yedikten sonra kümesin kapısını kapatmak biraz geç olmuyor mu? Bir yanda Rus’u getirdin ülkeye, Hollanda da kısıtlamaları kaldırdı. Tam ecnebi kıyıya dolacak, sen bu uyarıyı yapıyorsun. Anladık, AKP hükümeti gözünde TC vatandaşının tarla faresi kadar bedeli yok, ancak ecnebi de ana evladı değil mi? Yarın adama sormazlar mı, “Yahu, kıyılarda virüs dolaştığını biliyordun da, niçin bizi çağırdın?” diye. Bakın, Vietnam’da turizm bölgesi, Da Nang’da (Valla kentin ismini ben uydurmadım, harbi Da Nang) bir hadise teşhis edildi, 800 bin turisti anında Deportivo Sportivo vakası.
Virüsü bitirdik diye zafer fotoğrafı çektiren ülke ve yörelerde kafir geri geliyor. Kusurun bir kısmı hükümetlerde. Tıp uzmanları yapılacakları biliyor, kesin ve istisnasız karantina. Ekonomistler de oluşacak ekonomik çöküntüye devayı biliyor: Merkez Bankası para bassın, devlet tahvil ihraç etsin, aldığı parayı işini kaybedenlere, KOBİ’lere harcasın. Kamu borcunu virüsü hallettikten sonra düşünürsünüz. Ancak, siyasetin mentalitesi, rasyonalitesi ve realitesi o denli çalışmıyor işte. ABD örneğini alalım. Demokratlar’la Cumhuriyetçi’ler sidik yarışına girdiler, ek işsizlik ödenekleri bitti. En az 5-6 hafta daha 30 milyon yoksul Amerikalı %70 gelir kaybına tahammül edecek. ABD Eylül’de resesyona girecek. Fakat, siyasetçi bunu göremiyor. Onun kederi Kasım’da yapılacak başkanlık ve Kongre seçimlerinde kazanmak.
Lakin kusurun büyüğü biz, Homo Sapiens’te. En hoş örneğini de çok sevdiğim Abdurrahman Dilipak’ın paylaştığı dilekçe veriyor: “Dilekçede çocukların koronavirüs önlemlerinden büsbütün yoksun bırakılması istendi. Dilekçe örneğinde yer alan, “Aşı, toplumsal aralık, maske takma üzere zorunlulukların uygulanmasını istemiyorum” üzere talepler reaksiyon çekti”.
Niçin reaksiyon çeksin ya? Bence herkesin ötonazi hakkı olmalı. Darwin’e kulak verelim, maskesiz, aşısız gezmek isteyenlere “Buyrun” diyelim. Yalnızca tedbirliler ve akıllıların soyu üresin.
Salgın 1.5G dalgasını yaparken, ABD iktisadı 2Ç2020’de %32 filan (yıllıklandırılmış olarak, küsuratını yazmaya üşendim) daraldı. Cuma günü açıklanan sayılara nazaran, Euro-bölgesi birinci çeyrekte %3.6, 2Ç2020 de %12.1 daraldı. Bunlar çeyrekten-çeyreğe daralma. Üyesi olduğum GlobalSource Partners iktisat danışmanları kümesinin Çin grubu Asya devinde bu sene %1.8 büyüme bekliyor.
Meksika dün 450 bin aşan olayla corona liginde 3cü sıraya yükseldi. Güney Afrika Cumhuriyeti’nde olaylar 500 bini aştı. Brezilya’da artık olayları sayacak hekim kalmadı, Lider Bolsanaro’nun ciğerinde mantar teşhis edildi.
Aşı ve ilaç şüphesiz bir gün bulunacak. Lakin Wall Street’te oburunun parasıyla risk alan hıyar tohumlarının umduğu üzere bu sene değil. Tahminen seneye yazın, ya da sonbaharda. Bunları FÖŞ mü uyduruyor, kardeşim? Bu herif insanlık düşmanı mı ya? Bakın, dün Dünya Sıhhat Örgütü ne dedi?
“Dünyanın dört bir yanından artan Covid-19 olay ve vefat haberleri gelmeye devam ediyor. DSÖ datalarına nazaran dün yeni koronavirüs hadiselerinde rekor bir artış yaşandı. Bu korkutucu gelişme yetmezmiş üzere koronavirüs konusunda en yetkili kurum olan Dünya Sıhhat Örgütü koronavirüsün tesirlerinin on yıllarca sürebileceğini açıkladı…”
Onyıllarca sürebilir! Sürer, nedenini anlamak için Euler-Hermes’in geçen hafta yayınladığı küresel ekonomik görünüm raporuna bakalım:
“Küresel iktisadın krizden evvelki durumuna geri dönmesi ise en erken 2021 yılının sonuna hakikat olacaktır. Lakin, ikinci bir dalgaya yönelik risklerin idare formu, şokun büyüklüğünü belirleyecek. Salgında yeni dalgaların ortaya çıkması ve iktisadın motorunun tekrar çalıştırılmasına yönelik risklere en çok maruz kalabilecek ülkeler ortasında; Brezilya, Meksika, ABD, Hindistan, Endonezya, İngiltere ve Güney Afrika yer alıyor”.
Ehh, zati geriye bir tek Çin kaldı, o da ihracat yapmadan büyüyemez. Lakin raporun daha da korkutucu bir tarafı var:
“Akıllardaki kilit soru işaretlerini, sene sonuna kadar bu krizden en çok etkilenen dallara verilecek dayanaklar ve daha da genel olarak verilecek toparlanma dayanakları oluşturuyor. 2020 yılının ikinci yarısı ve 2021 yılında daha da artacak iflas riskleri nedeniyle 2020-21 periyodunda global iflaslarda %35’lik bir artış bekliyoruz”.
Ya, işte bu yüzden Covid-19’a aşı bulunsa da, tesiri onyıllarca sürecek. İflas eden şirketler bir daha açılmaz! Zira halkın bir kısmı devlet karantina uygulamasa da kaygıdan yeniden konutuna kapandı, Darwin’e rahmet dilerim. Financial Times muharriri Rana Faroohar’a nazaran, küresel gelirin ya da çıktının %10’nu teşkil eden turizm ve ona bağlı sanayiler büsbütün kaput. Turizmciler seyahat alışkanlığının yıllarca eski haline dönmeyeceğini öne sürüyor. Covid-19 oradan dalga dalga, dev otomotif ve uçak üretimi işkollarına, hatta emlağa kadar yayılıyor (AirBNB’yi hatırlayın, emlağı bekleyen çöküntüyü de anlarsınız).
Fakat, Covid-19’un en büyük ziyanı ne biliyor musunuz? Artık değil gelecek seneyi, yarını dahi öngöremeyen şirketler sabit sermaye yatırımı yapmıyor.
Üretim iki girdiyle yapılır; emek ve sermaye. Emek, iş bulamayacak. Turizmde işini kaybedeni süratli gelişme gösterecek ne bileyim, mesela Zoom üzere uzaktan erişim yazılımları üreten kesimlere, kaydıramazsınız. “Beceri uyuşmazlığı” var. Sermaye de yeni fabrika kurmayacak. Yeni fabrika kurmayınca Yapay Zeka, Objelerin Interneti, Sanayi 4.0 da fabrikanın kapısından giremeyecek. Dün çektiğim bir görüntüde buna “kas kaybı” ismini verdim. Fitch’in geçen hafta yayınlanan raporuna nazaran, 2025 yılında bile dünyanın öngörülen geliri Covid-19 öncesi projeksiyonlara nazaran %3-4 daha az olacak. The Economist de onaylıyor. Daha evvel SARS, MERS, Zika, Ebola salgını üzere felaketlere uğrayan iktisatların epidemi sonrası performansına bakmışlar, ortalamada işgücü verimliliği %4 düşüyor.
Ey Homo Sapiens, Covid’den korkmayı öğreneceksin, tabiatı çöplük ve pissuar üzere kullanmamayı öğreneceksin. Meskenine kapanıp Netflix seyretmeyi, ya da Türkiyede’ysen toplumsal medya büsbütün kapatılacağı için TRT’de Eski Yeşilçam Sinemaları Jenerasyonunu izlemeyi öğreneceksin. Ya da Tahtalı Köy’e bilet bol.
Reuters’in ekonomistler anketine nazaran Türkiye iktisadı bu yıl %4.7 daralacak, lakin seneye %4.8 büyüyecek. Bu yılki iddia OK, zati IMF’den büyük yatırım bankalarına kadar her kurum aşağı-yukarı birebir kestirimi yapıyor.
Lakin seneye nasıl büyüyeceğiz? Özel bölüm bırak sabit sermaye yatırımı yapmayı, ”Paramı AKP’den nasıl kurtarırım?” diye kara kara düşünmekle meşgul. Halkın yarısı göç etmek, kalanı ise meskeninde virüs dehşetinden titremekle meşgul. Nisan 2019’dan Nisan 2020’ye 2.6 milyon düşmüş istihdam.
Bilmiyorum, tahminen de bir hastaneye gidip entübe bir hastayı şapur-şupur öpüp, bir an evvel Tahtalı Köye biletimi alsam daha iyi. Alem buysa, ben almayayım.
FÖŞ
Websitemi ziyaret etmenizini rica ederim. Tüm dünya basınına verdiğim en az 5 TC Ceza Kanunu Maddesi’in ihlal eden demeçler var: Linki nah burada.
https://twitter.com/AtillaYesilada1
Para Tahlil
