Amerikan Foreign Policy mecmuasında yayınlanan makalede IMF yardımı ya da Türk Lirası’nın Euro ya da Dolar’a sabitlenmesi üzere Türkiye’nin gururunu zedeleyecek tedbirler alınmadan Türk iktisadının içinde bulunduğu krizden kurtulmasının çok güç olduğuna vurgu yapılan makalede bu cins adımların atılmasının ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan koltuğunda oturduğu sürece sıkıntı olduğuna işaret ediliyor.
Gelişen piyasalar içinde bu yıl açık orta en makûs performans gösteren ülke durumundaki Türkiye’nin ekonomik istikrarsızlık içinde bulunduğunun sır olmadığının altı çizilen makalede, uzun vadede piyasaların istikrara olumlu reaksiyon verdiği, ölçüsüzlük karşısında ise çöktüğü aktarılıyor. Makalede piyasaların olumlu haberlere de kısa vadede olumlu karşılık verme eğiliminde oldukları, lakin bu tıp haberlerin gerçekçi bir yarara yol açma mümkünlüğünün düşük olduğuna vurgu yapılıyor.
“Dolayısıyla, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 11 Kasım’da Türkiye’yi yeni bir ekonomik rotaya çekme taahhüdünün Türk lirasını dolar karşısında neredeyse bir aydır en yüksek düzeyine çıkması şaşırtan olmadı“ denen makalede Erdoğan’ın açıklamasının, Türkiye Merkez Bankası Başkanı’nın misyondan alınması ve damadı Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın misyondan alınması da dahil olmak üzere, Türk iktisat yapısındaki sarsıntının çabucak akabinde geldiğine işaret ediliyor.
Makalenin devamında ise şunlar kaydediliyor:
“Yatırımcılar bu haberi büyük bir coşkuyla karşılasa da, Citi ve Societe Generale üzere bankalar bir müddettir birinci sefer liraya bakış açısını iyileştirse de, ihtiyatlı olmak için bir neden var. Türkiye iktisadını tekrar rayına oturtmak hakikaten uzun bir yol ve son birkaç yıldaki komplocu parmak işaretleri ve güç siyasetlerinin yönlendirmediği dengeli bir ekonomik siyaset gerektiriyor.
Ayrıyeten, dış siyaset maceracılığını ve bilhassa de Türkiye’nin en büyük ticaret ortağı Avrupa Birliği ile münasebetlerini önemli formda lekeleyen Doğu Akdeniz’deki saldırganlığını dizginleyen bir hükümete muhtaçlık duyacaktır. Türkiye’nin AB-Türkiye gümrük birliği kapsamındaki yükümlülüklerini ihlal etmesi sonucunda ticaret değerli ölçüde azalmıştır.”
Türk dış siyasetindeki kararların da misal formda Türkiye pazarına para yatırma konusunda yaygın bir isteksizlik yarattığı, yakın tarihteki bir Santander yatırım raporunda, “artan huzursuzluk ve siyasi çatışmanın” yanı sıra “Suriye ve Irak’ta güvenlik riskini artıran çatışmalara yakınlık/maruz kalma” konusunda uyardığının da altı çizilen makalede sadece kıymetli ve somut değişikliklerin, yatırımcıların ülkenin önemli mali açığını çözme ve ülkenin muhtaçlık duyduğu direkt yabancı yatırımı geri getirme hünerine olan itimadını geri kazandıracağına işaret ediliyor.
Türkiye iktisadının bugünkü durumu göz önüne alındığında, gelişmekte olan pazarlarla ilgilenenler için bir vakitler cazip bir seçenek olduğunu unutmamak gerektiğine de vurgu yapılan makalede, “Ancak Erdoğan’ın 17 yıllık berbat idaresi yabancı parayı kaçırttı. Bu, bilhassa istatistiklerin Ocak ve Haziran ayları ortasında Türk pay senetlerinden 8 milyar dolardan fazla yabancı yatırımın çekildiğini gösteren Türkiye Merkez Bankası Haziran raporunda açıkça görülüyordu. Türk menkul değerler borsasındaki toplam yabancı yatırımı şu anda 2013 yılında kaydedilen 82 milyar doların dörtte biri düzeyinde. Yatırımcıların itimadını aşındıran önlemlerin yanısıra özel teşebbüslere el konulması ihtimali üzere hür piyasayı zayıflatan tedbirlerin yanı sıra, Erdoğan’ın 2018’deki güç konsolidasyonundan bu yana Türkiye iktisadına dış müdahaleye yönelik düşmanca hali ve telâşlı ekonomik açıklamalar da bu taraftaki telaşları artırıyor” deniyor.
Hükümetinin siyasetleri ile Türkiye’nin ekonomik çöküşü ortasındaki rastgele bir ilişkiyi reddeden cumhurbaşkanının temel ekonomik unsurlara dair ilkel anlayışı saçma sapan sonlara ulaştığı da yazılan makalenin sonunda şu görüşler lisana getiriliyor:
“Faiz lobisi” üzere Türkiye’nin görünmez düşmanlarından bahsederek tartışmaları alevlendiren Erdoğan, daha yüksek faiz oranları, devlet tahvili çıkarılması, para ünitesinin devalüasyonu ve enflasyon oranlarını düşürmek isteyen ülkeler tarafından uygulanan öteki genel kabul görmüş para siyasetlerini savunan bankacıları işaret etti. İvedilikle faiz yükseltilmesi gerekirken (Türkiye’nin enflasyon oranı neredeyse yüzde 12’dir) Erdoğan bu yoldan ayrılmadı.
Bütün bunlardan şunu anlıyoruz: Erdoğan’ın yedekte beklettiği rota düzeltmesi için fazla heyecanlanmayın. Büyük olasılıkla Türkiye’nin gerçek gereksinimlerini yansıtmayacaktır. Genel olarak, özgür piyasalar, Erdoğan’ın siyasetlerini eleştiren gazetecilerin geniş çaplı mahpusa atılması; ekonomik manipülasyon; muhaliflerin kamu hizmeti, akademik topluluk ve adalet sisteminden tasfiyesi üzere Erdoğan’ın tekrar tekrar sergilediği otoriter eğilimlerle bir ortada bulunmaz.
Kurumlarının bağımsızlığının ahbap çavuş bağlarıyla zayıflatıldığı, halkının bir gecede liranın kıymet kaybedeceği kaygısıyla birikimlerini yabancı para olarak biriktirdiği ve dış borcun GSYİH’nın yüzde 50’sinden fazla bir ülke gerçek ıslahat yolunda olamaz.
Bu nedenle Türkiye iktisadının onarımı bir konuşmadan yahut kimi dostlarını diğerleriyle değiştirmekten (yeni atanan Merkez Bankası Lideri Naci Ağbal ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan, hem Erdoğan’ın yakın sırdaşları, hem de iktidar partisinin üyeleridir) çok daha fazlasına gereksinim duyacaktır.
Kısa vadede – Lira’yı Euro ya da Dolar’a sabitlemek ve IMF kurtarma planını düşünmeye istekli olmak üzere – Türkiye iktisadını tekrar rayına oturtmaya vesile olacak fakat Türkiye’nin ekonomik gururunu zedeleyebilecek tedbirleri almak gerekecektir.
Bunların hiçbiri, bilhassa de Erdoğan’ın patronaj odaklı iktisadına son vermesini gerektirecek milletlerarası kurtarma fonlarının kabulü üzere durumlar Türkiye’nin güçlü adamı ayrılmadan evvel olmayacaktır.
İkinci periyot başkanlığı 2023’te sona erecek olsa da, Türk anayasasının yaratıcı yorumları, öngörülebilir gelecek için tesirli ekonomik ıslahatları geciktirerek bu takvimi uzatabilir.
Bu alternatif tahlil, Türkiye’nin IMF’den değerli ölçüde kredi almasına yol açabilir fakat bu mutlaka şeffaflık gereklilikleri, çok devlet bürokrasisinin kesilmesi ve kredi sınırlamaları ile birlikte gelir, ki Erdoğan’ın teşvikiyle Batı’yı ülkelerinin ekonomik sorunlarından sorumlu olarak görmeye başlayan destekçi tabanı ve Erdoğan’ın gururu için kabul edilemez bir durumdur.
Çeviri: Ahval Haber, alıntıdır, makaleye link burada
Muhtaçlığımız Olan Tek Islahat: Palavraya Tövbe
TL Nasıl Bedel Kazanır?
Reuters: ‘Temkinli Türkler şimdi Erdoğan’ın ekonomik kelamını satın almıyor’
Atilla Yeşilada: Erdoğan’ın Pandemiyi Çözmek İçin 1 Ayı Var!
Para Tahlil