Türkiye’de özel bölümün uzun vadeli yurt dışı kredi borcu artmaya başladı…
Merkez Bankası (TCMB) datalarına nazaran, 2018 yılı Şubat ayında 228,0 milyar dolar düzeyine kadar çıkan özel kesimin uzun vadeli toplam yurt dışı kredi borcu Aralık 2020’de bir evvelki aya nazaran 2,6 milyar dolarlık artışla 163,5 milyar dolar düzeyinde bulunuyor. Kelam konusu yükselişte finansal olmayan şirketlerin borcunda 1,9 milyar dolar, finansal kuruluşlarda ise 0,7 milyar dolarlık artışın tesiri var. Böylelikle finansal olmayan şirketlerin uzun vadeli yurt dışı kredi borcu Aralık 2020 itibariyle 93,1 milyar dolara, finans kuruluşlarının ise 70,4 milyar dolara yükselmiş durumda.
Aşağıdaki grafikte siyah renkli çubuklar özel finansal kesimin, gri renkli çubuklar finans dışı özel bölümün, açık gri çubuklar ise özel dalın toplam yurt dışı kredi borcunu gösteriyor.
Kaynak: TCMB, TDM
Finansal olmayan dalın alt dallarına bakıldığında sınai bölümünün uzun vadeli dış borcu 35,5 milyar dolardır. Sınai kesiminin alt bölümleri olan imalat dalının uzun vadeli dış borcu 23,4 milyar dolar; elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı dalının ise 11,1 milyar dolardır.
Finansal olmayan bölümün öbür bir kolu da hizmetler dalıdır ve 57,1 milyar dolarlık uzun vadeli dış borcu bulunmaktadır. Hizmet kesiminin alt bölümleri olan inşaat şirketlerinin uzun vadeli dış borç yükü 19,7 milyar dolar, ulaştırma ve depolama şirketlerinin 13,6 milyar dolar, bilgi ve bağlantı şirketlerinin 6,4 milyar dolar, gayrimenkul faaliyetlerinin 5,3 milyar dolar, toptan ve perakende şirketlerinin 4,6 milyar dolar, insan sıhhati ve toplumsal hizmetler kuruluşlarının 3,9 milyar dolardır. 2020 yılı Kasım ayına nazaran imalat kesimi uzun vadeli kredi borcu Aralık ayında 1 milyar dolar artmıştır ki bunun 0,7 milyar doları kimyasal husus üreticilerine ilişkin bulunuyor.
Hasebiyle özel kesimin uzun vadeli yurt dışı kredi borcunun en büyük kısmını Covid-19’un durma noktasına getirdiği hizmet bölümü yüklenmiş durumda. İşte bu yüzden Covid-19 kısıtlamaları devam ettikçe şirketlerin borç ödeme kabiliyetleri ve borç döndürürken maruz kaldıkları yüksek maliyetler ana başlıklar olarak karşımıza çıkıyor.
Özel dal finans dışı kuruluşların kısa vadeli dış borcu da artıyor…
TCMB datalarına nazaran Türkiye’nin kısa vadeli dış borç stoku Aralık ayında bir evvelki aya nazaran 4,2 milyar dolar artışla 138,7 milyar dolar oldu. Finans dışı özel bölümün kısa vadeli dış borç stoku ise aylık 1,3 milyar dolar artışla 57,9 milyar dolar düzeyine yükseldi. Aşağıdaki grafikte özel dal finans dışı kuruluşların kısa ve uzun vadeli yurt dışı borcunu görebilirsiniz.
Kaynak: TCMB, TDM
Kalan vadeye nazaran gelecek 12 ayda Türkiye’nin ödemesi gereken dış borç stoku ise Kasım ayındaki 184,3 milyar dolardan Aralık ayında 188,8 milyar dolar düzeyine yükseldi.
Yurt içinde kredi faiz oranlarındaki artış, özel dalı dış borca yöneltiyor…
6 Kasım 2020’den itibaren Naci Ağbal başkanlığında TCMB, enflasyonla uğraş kapsamında sıkı para siyasetini devreye sokarak siyaset faizini Kasım ve Aralık ayı toplantılarında toplam 675 baz puan (yüzde 6,75 puan) artışla %17 düzeyine yükseltti, bankaları gecelik yerine 1-haftalık vade ile fonlamaya başladı. Elbette faiz artışı kredi faizlerine de yansıyarak TL cinsi ticari kredi faiz oranları %20, muhtaçlık kredisi faiz oranları %23 düzeylerinin üzerine çıktı.
Enflasyonun yalnızca Türkiye’de değil global bazda da sinyallerini almaya başladık. Bilhassa Türkiye’nin dış borçlanmada yüklü olarak ABD doları ve Euro cinsinden borçlanması sebebiyle gözümüz ABD ve Euro Bölgesi ekonomilerinde. Gerçekten ABD merkez bankası Fed, enflasyon vurgusu yapmaya başladı bile. Bu sebeple düşük faiz imkanından yararlanmak isteyen Türk şirketleri yurt dışındaki düşük faiz oranlarından faydalanmayı tercih etmeye başladı.
Aslında şu formda sorsaydım siz aslında karşılığını vermiş olacaktınız: “Bir şirket yöneticisi olsaydınız, yurt dışı borçlanma faizleri hala düşük düzeylerini korurken ve de üstelik Türkiye’nin risk primi düşmüşken yurt içinden mi yurt dışından mı borçlanmayı tercih ederdiniz?”.
Eklemekte yarar var, aşılamanın olumlu sonuçlar vermesi yılın ikinci yarısında kısıtlamaların gevşetilmesine sebep olacağı üzere Fed’in enflasyon sinyallerinin arttığı ortamda kelamlı faiz artırım sinyalleri vermeye devam edecek. Aşağıdaki grafikte Fed’in 2013 yılı sonlarında faiz artıracağı kelamlı sinyallerine başlamasıyla birlikte Türkiye’de finans dışı özel dalın yurt dışından uzun vadeli borçlanmaya yük verdiğini açıkça görebiliyoruz.
Kaynak: TSMB, TDM
Pekala, risk primi ne vakte kadar düşük kalmaya devam edecek?
Türkiye’nin Nisan 2020’de 650 düzeyinin üzerine çıkan 10-yıl vadeli CDS primleri 18 Şubat itibariyle 318 düzeylerine kadar geriledi. Emsal halde, 2-yıl vadeli CDS primi Mayıs 2020’de 580 düzeyini aşmışken yeniden 18 Şubat itibariyle 213 düzeylerine gerilemiş durumda. Bu iki sayı şunu söz ediyor: Türkiye Hazinesi ve şirketleri mesela ABD doları cinsinden 2-yıl vadeli borçlanırken yatırımcıya getirisi 2-yıl vadeli ABD tahvil faizi üzerine %2-3 üzere ek bir prime işaret ediyor ki bu prim 2020 yılı Nisan ayında %6’lara kadar yükselmişti. investing.com sitesinden aldığım aşağıdaki grafikte Türkiye’nin 2-yıl vadeli CDS primlerinin seyrini görebilirsiniz.
Kaynak: INVESTING.COM
Türkiye’nin risk primi düşmesine karşın, Covid-19 ile ilgili her olumlu gelişme başta petrol fiyatları olmak üzere emtia fiyatları ve bilhassa besin fiyatları üzerindeki baskıyı artırıp enflasyon beklentilerini üst çekecek. Bu sebeple Türkiye’nin risk primi düşmüşken yurt dışındaki mevcut düşük faiz imkanından faydalanmak elbette şirketler için rasyonel bir tahlil.
Üstte sorduğum risk priminin ne vakte kadar düşük kalacağı sorusuna karşılığım: Her şey Covid-19’a bağlı; kısıntılar devam etse de etmese de enflasyon baskısı sürecek, kısıntılarda gevşeme fiyat artışlarını daha hızlandıracak. Eklemekte yarar var, tedarik zincirindeki zorluklar (beklenen ithal eserlerle ihraç edilecek eserlerin nakliyesindeki zorluklar) global olarak tedarikçilerin fiyat yükseltmesine, yüksek maliyetler ise en son eser fiyatlarına yansıtılarak tüketici fiyat enflasyonunun global olarak artmasına sebep oluyor. Enflasyon beklentilerinde artış borç verenlerin de yüksek faiz oranı istemesini beraberinde getiriyor. Bu durum da yüksek dış borç yükü taşıyan Türkiye’nin kamu ve özel bölümünün üzerindeki yükü artıran çok değerli bir faktör.
Dr. Fulya Gürbüz
Dr Fulya Gürbüz’ün blog sitesini ziyaret edin, link burada
Tam faizler yükselirken, küresel borç $24 trilyon patladı
FÖŞ anlattı: Türkiye’nin Finansman Darboğazını Anlamak
Güldem Atabay: Emtia piyasasında ‘Süper Döngü’ ve Türkiye
TAHLİL: Kendimizi kandırmayalım, vatandaşın TL’ye döndüğü filan yok
Para Tahlil