Türkiye’de vatandaşın durumu nitekim büyük alarm veriyor. Yıllarca tüketim iktisadı uygulayıp, gelirini kısıp, ömrünü krediyle idame ettirmeyi iktisat siyaseti zannedenler yüzünden batık noktaya gelmiş vaziyette.
Daha farklı olanı ise bu mevzuda hiç kimsenin ders almıyor olması. Son süreçte pandemide bile batmış vatandaşı, bir kere daha borca batırmayı ihmal etmediler. Hatta hala ‘borcunu ödemek için yeni kredi al’ teklifiyle ortada geziniyorlar.
Tahminen başta bilinçsizlik kelam konusuydu; ancak bugün gelinen noktada iş artık çaresizliğe dönmüş halde. Vatandaşın borç batağı o kadar büyük bir süratle tırmanıyor ki; dolardaki artış karşısında bile bedel kaybetmiyor.
Çok kısa mühlet öncesinde, pandemi sonrasında tüketicinin finans kısmına olan borcu 750 milyar TL’ye ulaşmıştı. Bu da yaklaşık 100 milyar dolar ediyordu. Ortadan çok az bir vakit geçmesine ve doların TL karşısında yeniden kıymet kazanmasına karşın, TL bazındaki borcu, dolar olarak anlamaya çalıştığınızda 100 milyar doların altına düşmüyor.
CHP TBMM Kümesi tarafından hazırlanan ve medyaya yansıyan haberlerde anladık yeni sayı dudak uçuklatacak cinsten. 25 Eylül – 2 Ekim haftasında borç 810 milyar TL’ye dayanmış vaziyette. Yani takribi yeniden 100 milyar dolar.
Yalnızca borca batmış olmak da sorun yaratmak ismine kâfi olmuyor. Rapora nazaran son bir yılda icra dairelerinde bekleyen evrak sayısı 1 milyon 606 bin adet arttı ve 23 milyon adet hududuna tekrar dayandı.
Neredeyse ödenen kadar, yenisi eklenen icra belgesinden bahsediyoruz. Yani sorun bir türlü aşılamıyor. Bu gelir erimesi ve alım gücü düşüklüğü, üzerine gelen işsizlik, geçersiz enflasyon karşısındaki çaresizlik üzere etkenlerle de düşecek üzere gözükmüyor.
Artık birtakım sivri akıllılar yeniden ‘bilinçsiz tüketim’ deyip işin içinden çıkacaklar. Bir sefer daha bu borcun nasıl oluştuğunu anlatmayacağım. Zira balık baştan kokuyor. Devletin de kredi borçlusu vatandaştan farkı yok.
Dünya Bankası’nın son yayınladığı rapora nazaran, düşük ve orta gelirli 120 ülke ortasında Türkiye, en çok dış borcu olan ülkeler içinde 6. sırada… Hatta Dünya Bankası eski borç danışmanı Coşkun Cangöz’ün Sözcü Gazetesi’ne yaptığı değerlendirmeye baktığınızda, borcun ulusal gelire oranında ikinciliği kapmış gözüküyor. Hem de Arjantin’in ardından…
Değişiktir vatandaşı bilinçsiz tüketim ile suçlayan birtakım çevreler, hükümetin bu yanlış siyasetinin ve ödenemez borç yapısının iktisat siyaseti olduğunu zannediyor, bunu da savunuyorlar.
Dünya Bankası Lideri, yalnızca bizim değil, bu durumdaki gelişmekte olan diye sınıflandırılan, aslında gelişmemiş ülkelerin durumunu da sürdürülebilir değil’ diyerek yorumluyor. Pekala biz gerçekle yüzleşiyor muyuz? Baş hala ‘IMF’ye borcu ödedik’ noktasında. Haydi eldekileri satıp savıp onu ödediniz; bu borcu nasıl yok sayıyorsunuz?
@cetinunsalantv
Para Tahlil
