Merkez Bankası siyaset faizini yüzde 2 arttırarak yüzde 17 düzeyine yükseltti. Öncelikle bunun birinci sefer bir faiz artışı manasına geldiğinin de altını çizmek gerekir. Ama yapılan açıklamaları ve hamleyi hakikat okuduğumuzda önümüzdeki süreçte çürük merdiven olduğunu da hatırlatmamız kaide.
Birinci basamağı hatırlayalım. Berat Albayrak – Murat Uysal ikilisinin, ekonomiyi zorlayacak cinsten attığı adımlarla oluşturduğu çok güvensizlik ortamının akabinde yaşanan değişimdi. Rezervleri eksi bakiyeye düşürene kadar göz arkası edilen, dolar merkezli bir gayretin sonunda yapacak bir şey kalmayınca ‘ilgilenmiyoruz’ noktasına gelinen ortamı hatırlamak gerekir.
O gün de kaleme aldığım üzere vazife değişimin akabinde birinci atılım, yerle yeksan olan itimadın ve tutarlılığın tekrar sağlanmasıydı. Birinci iletiler piyasa dostu bir siyaset sergileneceği istikametindeydi. Elbet burada kast edilen finans piyasalarıydı.
Hatırlatmalıyım ki, merkeze gerçek piyasaları koymazsanız kalıcı bir sonuç almanız zati mümkün değil. Lakin o an için prestij ismine acil hareket idaresi bunu gerektiriyordu. Hakikaten misyon değişimiyle birlikte birinci toplantıda yüzde 4,75 faiz artışına gidildi. Bu da merdivendeki ikinci basamak olarak nitelendirilebilir.
Ancak bu bir mana taşımıyordu. Zira aslında siyaset faizi üzerinden yönetilmek istenen algı nedeniyle piyasanın çok altında kalmış bir faiz oranının düzeltmesi, dengelenmesi manasına geliyordu. Faiz artışı atılımı yapıldı. Çünkü öteki da deva yoktu.
Dolar kurunun zincirleme olarak yükselmesini engellemek için elde faizden diğer bir silah kalmamıştı. Elbette tıpkı tertibi devam ettirmek istiyorsanız… Sağlıklı olan sistemi yine kurgulamak olmalıydı; lakin buna o gün adım atma cüreti de, söylenen kelamı dikkate aldıracak prestij da bulunmuyordu.
Kalıcı olarak tahlil getirmeyeceği bilindiğinden eş vakitli olarak Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan’ın açıklamaları devreye girdi. Tüm bunların istihdam ve üretim odaklı bir politikayı hedefleyerek ortaya konulduğu, bahsi geçen ıslahatlarla da bunun amaçlandığı Cumhurbaşkanı’ndan sonra Bakan Elvan tarafından da lisana getirildi.
Hakikaten o süreçte dolar / TL kurundaki gevşemenin öne çıktığını gördük. Israrla altını çiziyorum, o gün de, bugün de yaşanan bir düşüş değil, gerilemedir. Zira düşüşten bahsetmek için üretimden ihracata daha farklı işlere imza atmak gerekiyordu. Lakin bunun için vakit yoktu ve iktisat idaresi vakte oynamaya karar verdi.
Üçüncü ve son adım ise Aralık ayı PPK toplantısında atıldı. Dünya ekonomilerinin Noel tatili nedeniyle nispeten sığ olduğu şartlarda artışı pas geçebilirdi. Lakin bir atılım yaptı ve piyasanın beklentisinin de üzerinde bir faiz artışı gerçekleştirdi.
Gerçekten dolar kurunun biraz daha, çok doğal olarak gevşemesini sağladı. Ama bu açıklamayı yalnızca bu kadar dar bir pencereden okumak yanılgılı olur. Çünkü kalıcı bir tesirin bu yolla elde edilmesi mümkün değil.
O vakit telaffuzlarına, yankılanmasına ve bu faiz artışının ne manaya geldiğine göz atmakta yarar var. Öncelikle birinci basamakta piyasa dostu bir hal sergileyeceğine dair kanaati, artı istikamette ‘acaba’ noktasına getirmeyi başardı.
Ama piyasa burada durmayacak. Gerçekten çabucak akabinde enflasyondaki yükseliş trendine dikkat çekilerek, yeni yılda da bu artışların sürmesine dair beklentiler olduğunun kulisi bugünden yapılmaya başlandı. Bu haliyle bir faiz sarmalına adım adım gidildiği gözüküyor.
Pekala bu sarmaldan yola çıkmak için ne yapmak gerekiyor? Dolar kurunda kalıcı bir düşüşü elde etmek koşul. Bunun için de yurtdışından böylesi büyük çapta bir para gelmeyeceği için, yurtiçindeki döviz mevduatları hedefleniyor. Düşüş algısıyla bu paraların dövizden bozulabileceğine, en azından yenilerinin eklenmeyeceğine dair bir hesap olduğu açık. Lakin yalnızca bu faiz atağı bile kendi içerisinde bir itirafı içeriyor.
Enflasyonla çabaya karşılık, enflasyonun yükseleceği öngörüsü… Muhtemelen birinci çeyrekte enflasyonu gözden çıkarmışlar. Sonra da düşüş hesaplıyorlar. Pekala nasıl? Dolar düşecek, böylelikle enflasyon üzerindeki baskı azalacak ve istenen düzeyler olmasa da gerileme yaşanacak.
Merkez Bankası açıklamasında enflasyonun ana maksat olduğu aleni bir biçimde lisana getiriliyor. Bunda bir sakatlık yok. Ancak besin fiyatları ve pandemiye küçük atıflarda bulunup, ana sebebi dolar kuru olarak gördükleri de net bir biçimde gözleniyor.
İşte merdivenin çürük dördüncü basamağı burası… Dolar kurundaki artışın enflasyon üzerinde ekstra bir tesiri var. Tıpkı pandemi şartları gibi… Yaptırımlardan ödemelere yönelik dolar muhtaçlığına, dolar mevduatlarının TL’ye çevrilmemesinden çevrilse de risk algısıyla altına gitmeyeceğinin garantisinin olmadığı kadar tüm ihtimaller olumlu yanda kurgulanmış.
Oya nitekim enflasyonun düşebilmesi için üretim artışı, para kazanılan ihracat ve turizm üzere artı gelirlerin kasaya girmesi, hatta bunun muhtaçlıktan öte sayılara ulaşıp, alım gücüne katkı sağlaması gerekir. Ama bu türlü bir hava yok.
Hatta merkeze salt enflasyon sayısını koydukları için besin ithalatının önünün açılmasında da beis görülmüyor. Tarım Bakanı Pakdemirli’nin yaşadığımız tarihi bize yaşanmamış üzere anlatacak noktaya gelip, çarpıtarak ikna etme eforlarına girmesi de bunun yansıması.
Enflasyonu üreticiyi ve tüketiciyi feda ederek, yani çok sıkılaştırma ile elde etmeyi amaçlayıp, girdi maliyetlerini göz arkası ederek sorunu dolara bağlamak dördüncü basamağı çürütüyor. Bu da beraberinde iktisatta büyük patlamayı getirir.
Çünkü yalnızca üreticinin yansıtamadığı enflasyon maliyeti bugün itibariyle resmi tüketici enflasyonunun yüzde 50’sinden fazla. Enflasyonu hedeflemek hoş ve gerçek bir yaklaşım. Lakin hedeflemeniz gereken enflasyon; enflasyon sayısı değil. Bunu da üreten bir iktisat yaratmadan, girdi maliyetlerini göz gerisi ederek başarmak mümkün değil.
Bu başla ve bu anlayışla sonraki adımlarda yaşanacak muhakkak. Bacağımız o çürük merdivenden içeri girer ve muhtemelen ağır kırıklar oluşur. Kendimizi kandırmayalım; tamiratı konuşalım. Elbette oluşacak tabloda pandemiyi mazeret etmeye hazırlanmıyorsanız.
Çetin Ünsalan Yazdı: ‘Tutulma’
EY: COVID-19 sonrası dünyada net-sıfır amaçlara ulaşmak için teknolojiden yararlanılması gerekiyor
Mahmutpaşa esnafı: Açız, aç!
Endüstride ham husus sıkıntısı…
@cetinunsalantv
Para Tahlil