Bloomberg’te yer alan “Covid will leave deep scars in world economy even after recovery” (Covid dünya iktisadında toparlanmadan sonra da derin yara izleri bırakacak) başlıklı habere nazaran, ünlü finans ekonomisti ve Dünya Bankası baş ekonomisti Carmen Reinhart, dünyanın Cvoid-19 sıhhat krizini unutmasının kolay olmayacağı vurguladı.
Kimi hastalarda gözlenen “uzun Covid” sendromu üzere, dünya iktisadı bir kere ”V” formunda toparlanmayı tamamlasın, geride uzun sürecek rahatsızlıklar kaldığı gözlenecek. Pandemi müddetince eğitimde geri bırakılanların dramı, istihdam kayıpları, ülkeler ortasında ve ülke içinde coğrafik eşitsizlik, cinsiyet eşitsizliği üzere arazlar fakat toparlanma tamanlandıktan sonra göze batacak. Bu yaraların birden fazla da Gelişmekte Olan Ülkeler’de (GOÜ) gözlenecek.
Kaliforniya Üniversitesi (Irvine Kampüsü) öğretim üyesi Vellore Arthi’ya nazaran bu kadar uzun süren bir sıhhat faciasından sonra biraz rahatlayıp derin nefes almak insanlık hali. “Fakat, tarihî olarak, geride kalan yaraları iyileştirmek için tesirli ilaç az ve bunların onarılması onyıllar sürebilir”.
Öncelikle, 2020 yılında küresel çıktı kaybı Büyük Depresyon’dan bu yana en büyüğüydü. Memleketler arası Çalışma Örügütü’ne nazaran tam vakitli çalışma ünitesi bazında 225 milyon kişilik istihdam kaybı yaşandı.
Pew Araştırma Enstitüsü’ne nazaran, 1990’lardan bu yana birinci sefer “orta direk” daraldı. Covid-19’un maliyeti ülkeler ortasında eşit dağılmıyor. Oxford Economics’in 31 bileşkenden oluşan endeksine nazaran, Filipinler, İspanya, Peru ve Kolombiya en ağır yaraları alacaklar. Öte tarafta ise Avustralya, Almanya, Japonya, Norveç ve İsviçre “hafif atlatacaklar”.
World Bank’in Ocak raporuna nazaran 2025 yılında Covid-19 nedeniyle yaşanacak çıktı kaybı dünya iktisadının %5’i civarında olacak. Enflasyonun yükselmeye başladığı büyüme oranı ise 2000’lerin sonunda %3.3’ten %2’lere gerileyecek. Yani, dünya iktisadı daha yavaş büyürken, daha fazla enflasyon üretecek. Carmen Reinhart “Bir çok ülke için Covid-19 telafisi nerdeyse imkansız yaralar açtı” diyor.
Bu kehanetler şimdiden gerçekleşmeye başladı bile. Pandemiyle uğraşta muvaffakiyet emsali olarak gösterilen Yeni Zelanda’da “V” formunda toparlanmadan sonra, turistlerin geri gelmemesi nedeniyle iktisat yataya geçti. İlerleyen aylarda çift tabanlı resesyon mümkünlüğü başgösterdi.
Yıldan-yıla %18.3 büyüme rapor eden Çin’de ise hanehalkı tüketimi hala Covid öncesi periyot seviyesine yükselemedi.
Korkutucu kehanetlerin temelinde insan davranışlarının kalıcı olarak değiştiği müşahedesi yatıyor. Peterson Institute for International Economics’ten ünlü ekonomist Adam Posen’a nazaran, yara izlerinin derinliği konusunda çok büyük belirsizlik var. Beşerler eskisi üzere seyahat edip, restoranlarda dostlarını ağırlayacak mı, ofislere geri dönecek mi?
Eğitim bir diğer sorun. OECD araştırmalarına nazaran, öğrencilerin bir yıl sınıfta eğitimden geri kalması, ömür boyunca elde edecekleri gelirin %3’nü siliyor.
Pandemi esnasında $280 trilyona ulaşan küresel borcu ödemek salgının bitmesinde sonra yıllarca büyümeden çalacak. Moody’s Analytics başekonomisti Marc Zandi’ye nazaran, dünyanın geleceği çok süratli toparlanmadan sonra yıllar sürecek bir durağanlık, yani zayıf büyüme devri.
FÖŞ yazdı: Pandemi ve ekonomik hasarı bu sene bitmeyecek
Çin’in 16 trilyon dolarlık iktisadı büsbütün toparlandı mı?
2021’de Türkiye nereye? Jeopolitik, Ekonomik, Siyasi Riskler ve Fırsatlar
Para Tahlil
