Çiğ süt üreticisi, 12 yıl ortadan sonra yeniden ağır olarak süt ineklerini kesiyor. Yem fiyatının son 11 ayda yaklaşık yüzde 50 oranında artmasına karşın, çiğ süt fiyatının 11 aydır hiç artmaması üreticiyi çaresiz bıraktı. Üretici ziyan ettiği için süt ineklerini kestiriyor.
Lakin kesimhaneler 2-3 ay sonrasına gün veriyor. Çiğ süt fiyatının düşük, yem fiyatlarının yüksek olduğu devirlerde ziyan eden üretici süt ineklerini kestirmek zorunda kalıyor. Kesilen ineklerle birlikte hayvan varlığı azaldığı için ve doğurganlık yok olduğu için hem damızlık hem de kısımlık ve besilik hayvan ithalatı gündeme geliyor.
2008’de 1 milyon inek kesildi
Dünyada ve Türkiye’de 2007 ve 2008 yılında yaşanan kuraklık nedeniyle, birçok tarım ve besin fiyatında olduğu üzere yem fiyatları da yüzde 100 artarken, çiğ süt fiyatı 80 kuruştan 40 kuruşa düşmüştü. Hayvancılıkta destekleme sisteminde değişikliğe gidilerek hayvan başına ödemeye geçildi. Üretici, artan maliyet ve azalan dayanak nedeniyle büyük ziyana uğradı. Tarım Bakanlığı’nın datalarına nazaran, o periyot 1 milyondan fazla süt ineği kesildi. Et üretimi artıyor diye sevinilirken 1 yıl sonra et krizi çıktı. Fiyatlar süratle yükseldi ve Türkiye, 2010 yılında besilik, kasaplık, damızlık hayvan ithalatını başlattı. Ziraat Bankası sıfır faizli kredi verdi. Yeni yatırımlar yapıldı. Daha sonra da kırmızı et ithalatı başladı. İnek kesiti önlenemediği için 12 yıldır ithalat devam ediyor. Üretici, tekrar misal durum yaşandığını şayet süt fiyatı artırılmaz yahut süt primi artırılarak çabucak ödenmezse yeniden inekler kesilecek ithalat katlanarak artacak. Süt üreticisine verilmeyen dayanağın en az 10 katı ithalata ödenmiş olacak.
İnek bölümü için 2-3 ay sonrasına gün veriliyor
Süt işletmesi ve kesimhanesi olan Tire Süt Kooperatifi’nin Lideri Mahmut Eskiyörük yaptığı açıklamada, üreticinin artık süt satarak yem alamayacak duruma geldiğini belirterek şu bilgileri verdi: “Kooperatif ortaklarımız, gereksinimi olan her şeyi bizden alıyor ve teslim ettiği süt ile mahsuplaşmadan sonra eline 3-5 bin lira geçerdi. Artık artık verdiği sütle muhtaçlıklarını karşılayamıyor. Hayvanlarını kesite getiriyorlar. En az 2-3 ay sonrasına gün verebiliyoruz. Çiftçinin şu anda paraya gereksinimi var. Besin Komitesi ile Hazine ve Maliye Bakanlığı süt fiyatını artırırsak 2020 enflasyonu yüksek çıkar diye artırmak istemiyor. Ama 2020>yi kurtaracağız diye inekler kesilince 2021’i de kaybetmiş oluruz. Süt fiyatı artırılmasa bile destekleme primi litre başına 45 kuruş olarak hesaplanıp ödense tahminen 500 milyon lira ile sorun çözülecek. Üreticiyi kurtarmadan tüketiciyi kurtaramayız. Şu an tablo iyi değil. Bu kurallarda üreticinin üretimi devam ettirmesi mümkün değil. Üreticiye süt primleri çabucak ödenerek bir can suyu verilip yaşaması sağlanmalıdır. Seyirci kalınırsa yarın geç olacaktır. Bu yapılmazsa inekler kesildikten sonra milyarlarca dolar ödeyip ithalat yapmak zorunda kalırsınız. Bu yılın primleri ödense çiftçinin eline biraz para geçse rahatlar ve inekler kurtulur. Yeni yılda da süt fiyatı artırılır. Prim artışı olur.”
Yeme her gün artırım geliyor
Türkiye Damızlık Sığır yetiştiricileri Merkez Birliği Lideri Kamil Özcan, yem fiyatlarında ipin ucunun kaçtığını çabucak her gün yeni bir artırım geldiğini belirterek son durumu şöyle özetledi: “Süt fiyatı attırılmıyor, zira fiyat artarsa enflasyon yüksek çıkar deniliyor. Biz de üreticiler olarak enflasyonla çaba etmek istiyoruz. Ancak, yem fiyatı her gün artarken, süt fiyatının sabit kalması nedeniyle üretimi sürdürmemiz mümkün değil. Bu nedenle inekler kesiliyor. Biz diyoruz ki, çiğ süte verilen destekleme priminin nisan, mayıs ve Haziran ayları litre başına 10 kuruş yerine 50 kuruş olarak ödensin. O vakit üreticinin eline bir para geçecek nefes almasını sağlar. Sonraki periyotlarda de bu prim formunda ödenirse enflasyona da tesiri olmaz. Fakat biz bunu lisana getirilirken Tarım ve Orman Bakanımız toplumsal medyadan süt priminin 15 kuruştan ödeneceğini açıkladı. Fırsatı kaçırmış olduk. Şu anda çiğ sütün litresi 3 lira deseler bunun bize yansıması bir kaç ay sonra olur. Meğer artan yem fiyatları nedeniyle çiftçiye çabucak para lazım. Yeme her gün artırım geliyor. İşin ucu kaçtı artık. Yem alacak para olmayınca üretici ne yapacak mecburen inekleri kesecek. Ucuz yahut değerliye satacak. Üreticinin et fiyatı da düştü. Kurban Bayramı öncesinde 39 liraydı dana karkas. Artık 32-33 lira. Düve daha ucuza kesiliyor. İnekleri 2223 liraya kesen de var.”
Meseleler Hazine ve Maliye Bakanlığı’na aktarıldı
Türkiye Hayvancılık Kooperatifleri Merkez Birliği (Hay Koop) Genel Lideri Ahmet Ertürk başkanlığında üretici temsilcilerinin de olduğu bir heyet sütteki sıkıntıları anlatmak için hafta başında Hazine ve Maliye Bakan Yardımcısı Nureddin Nebati ile görüştü. AK Parti Aydın Milletvekili İstek Posacı’nın da katıldığı toplantıda süt üretimindeki sıkıntılar, maliyetler ve üreticinin yaşadığı problemler tek tek anlatıldı. Hay Koop Genel Lideri Ahmet Ertürk, çiğ süt fiyatlarında bir kısıtlama yapıldığını belirterek: “Kasım 2019’da çiğ süt referans fiyatı belirlenirken oraya bir husus eklemiştik. Maliyetler artarsa süt fiyatı yine pahalandırılacak diye. Temmuz ayından bu yana maliyetlerin bilhassa yem fiyatlarının çok arttığını ve süt fiyatının yine belirlenmesini istedik. Süt sanayicisi de buna sıcak baktı. Ama, Besin Komitesi enflasyona tesiri olur diye bunu kabul etmedi. O vakit bu düzenleme yapılsa bugün sorun bu kadar büyümezdi. Bugün artık daha büyük bir fiyat yahut prim artışı yapılması gerekiyor. Samanın, silajın, yoncanın, yemin fiyatı dehşet derecede artınca süt üreticisinin beklentisi de arttı. Tarım Bakanlığı’nın, Ulusal Süt Kurulu bu bahiste bizden farklı düşünmüyor. Sorun Besin Komitesi’nde. Onu da Bakan yardımcımıza anlattık. Kendisi bizi dinledi ve Bakan Berat Albayrak’a aktaracağını söyledi.”
Üretici ne istiyor?
Hay Koop Genel Lideri Ahmet Ertürk gerekirse Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak ile de görüşeceklerini belirterek üreticilerin istediği ve beklentisi hakkında şu bilgileri verdi: “Bizim istediğimiz Besin Komitesi’nin bu işe karışmaması. Fındığın, bakliyatın, hububatın fiyatını Cumhurbaşkanı açıkladı. Üretici mutlu oldu. Kayısının, üzümün fiyatını tarım Bakanımız açıkladı üretici mutlu. Fakat çiğ sütü niçin Besin Komitesi belirliyor. Besin Komitesi süt fiyatının enflasyonu artıracağını düşündüğü için fiyat artırmıyor. Pamuk, üzüm, incir, mısır, buğday bütün eserler enflasyonu artırmıyor, w bir tek süt mü artırıyor. Sütün fiyatını da Cumhurbaşkanımız, bakanımız açıklasın. Şayet 6 ayda bir fiyat belirlenip açıklansa bugünkü dert olmazdı. Bir yıl çiğ süte artırım yapılmayınca beklenti en az 60-70 kuruşluk artırımın yapılması istikametinde oluştu. Artık nisan-mayıs, haziran süt primleri primi 15 kuruştan ödenecek, temmuz, ağustos eylülün en az 25-30 kuruştan ödenmesi gerekir. Ekim, kasım, aralık zati 40 kuruştan ödenecek. Bizim isteğimiz süte 30 kuruş artırım yapılması artı 40 kuruş destekleme primi ve 1 Ekim’den geçerli olmasıydı lakin olmadı.”
Yazının Kaynağına Buradan Ulaşabilirsiniz
ParaAnaliz Online Seminerler eğitmen takımı ve içerik bilgileri linkte
Para Tahlil
