Türkiye’de yeni iktisat idaresi vazifeye gelmesinin akabinde dövizde düşüş yaşandı fakat yeniden de vatandaşlar TL’ye dönüş konusunda çekinceli. Pekala vatandaşlar döviz satmaktan neden çekiniyor?
Kasım ayında Berat Albayrak’ın Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan istifasının akabinde iktisat idaresi yeni isimlere devredildi. Merkez Bankası Lideri olarak vazifeye başlayan Naci Ağbal, amaçlarının “fiyat istikrarı” ve “dezenflasyon” olduğu vurgusunu yapıyor.
Kasım ayı başında 8,50 TL’ye kadar yükselen dolar/TL, Berat Albayrak’ın istifasıyla düşüş yaşadı. Yeni iktisat idaresinin adımlarıyla birlikte istifadan altı ay sonra dolar 7 TL’nin altını gördü.
Lakin yurt içindeki yerleşikler, yani vatandaşlar ve şirketler TL’ye dönüş konusunda çekinceli.
Merkez Bankası’nın son açıkladığı haftalık para ve banka istatistiklerine nazaran döviz mevduatı 2 milyar 58 milyon dolar azalarak 232 milyar 676 milyon dolar seviyesine geriledi. Düşüşün büyük çoğunluğu şirket hesaplarındaki döviz çıkışlarından kaynaklı olarak yaşandı. Uzmanlara nazaran yaşanan haftalık düşüşün uzun vadeli bir düşüş trendi olduğunu söylemek için şimdi erken.
Döviz alımının en kıymetli sebebi: Enflasyon
Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) Şubat ayında aylık yüzde 0,91 olurken, yıllık yüzde 15,61 artış gösterdi.
Bilkent Üniversitesi İktisat Kısmı Öğretim Üyesi ve eski Merkez Bankası Baş Ekonomisti Hakan Kara nisan ayında enflasyonun yüzde 17 civarında olacağına vurgu yapıyor. Vatandaşların döviz almasının en değerli sebebinin “enflasyon; yani satın alma gücü” olduğunu belirten Kara, “reel faizin düşük olması TL’nin cazibesini azaltıyor” değerlendirmesinde bulunuyor. Hakan Kara’ya nazaran vatandaşların dövize yönelmesindeki bir başka neden ise kurdaki oynaklık.
Foreks Haber’in 7 kurumla düzenlediği son ankete nazaran ekonomistlerin yıl sonu Dolar/TL varsayımı 8,10 TL. Dolar/TL kuru uzun müddetin akabinde 7,70 TL düzeyini de gördü.
“Satın alma gücünün gelecek periyotta düşeceğine inanan vatandaşların dövize yöneldiğine vurgu yapan İnfo Yatırım Genel Müdür Yardımcısı Mert Yılmaz ise vatandaşın “servetini müdafaa içgüdüsüyle” dövize yöneldiğini belirtiyor.
“Param neden enflasyonla erisin?”
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2020 yılına ait açıkladığı büyüme ve ulusal gelir datalarına nazaran Türkiye iktisadı, Covid-19 salgınının gölgesinde geçen 2020 yılında yüzde 1,8 büyüdü.
Fakat kişi başına yıllık gelir 2020 yılında TL bazında yüzde 15 artmış gözükse de, dolar bazında gelirler yüzde 6,7 azalma ile 8 bin 599 dolara kadar indi. 14 yılın en düşük düzeyine gerileyen kişi başı ulusal gelir, 2013 yılında 12 bin 582 dolara kadar çıkmıştı.
“Büyürken ortalama herkesin cebinde 4 bin dolar daha az para” olduğuna işaret eden Mert Yılmaz, “gerçek manada fiyat istikrarının yakalanmadığı sürece bu ikili para sistemi Türkiye’de devam edeceğini” söylüyor.
Ekonomist Cevdet Akçay, insanların “ölümüm dolardan olsun ya da FX’den olsun” fikrinde olduğunu aktarıyor. “De-dolarizasyon yok ve kolay olmayacak” diyen Ekonomist Cevdet Akçay, “her şeyin enflasyona kitlendiğini” belirtiyor.
DW Türkçe’ye konuşan vatandaşlar da misal görüşlerde. Uzun yıllardır TL karını euro ve dolar alarak saklamayı tercih eden bir vatandaş, “her geçen gün cebindeki paranın yok olduğunu” belirtti; “madem gelen-giden her şey dolarla, ben de dolar alırım, en azından gereksinimim olduğunda bozdurduğumda aldığım kâr bana kalır” dedi.
MB’nın dolarizasyon sarmalı
Son periyotta tartışma konusu olan Merkez Bankası rezervlerinin arttırılması için bilakis dolarizasyon işaret ediliyor.
Merkez Bankası Lideri Naci Ağbal, “Sermaye girişlerinin istikrarlı ve güçlü bir hale gelmesi, yurt içi yerleşiklerin dolarizasyon eğiliminin aksine dönmesi ile birlikte döviz alım ihaleleri yoluyla rezervlerimizi artıracağız” tabirlerini kullandı.
Sermaye akımının rezerv biriktirecek kadar güçlü olmadığını belirten Hakan Kara, vatandaşın döviz bozdurmasının ise rezervlerin birikmesi için kıymetli olduğunu söyledi.
Akıllara gelen en değerli soru ise yurt içi yerleşiklerin döviz bozdurmaya ikna edilebilmesi için neler yapılmalı?
İnfo Yatırım’dan Mert Yılmaz, “Beklenti olarak beklemek yanlışsız lakin onun hayata geçmeyeceğini herkes biliyor. Yıllarca dövizde kalanın para kazandığı bir yerde o psikolojiyi aksine çevirmek kolay değil” değerlendirmesini yapıyor.
Eski merkez bankası Baş ekonomisti Hakan Kara da “Vatandaşı ikna etmek açısından daha kapsamlı, bütüncül bir siyaset yaklaşımı gerektiğine” vurgu yapıyor.
Merkez Bankası’nın net döviz rezervlerinin negatifte olduğuna değinen Kara, vatandaşın döviz bozdurmasının rezerv biriktirilmesini kolaylaştıracağı, lakin kalıcı rezerv birikimi için asıl olarak cari fazla verilmesinin daha kıymetli olduğu görüşünde.
Kara ayrıyeten, dolarizasyondan dönüşün ise “enflasyonla çabanın başarısına bağlı” olduğunu söylüyor.
“Getiri mi yoksa güvenlik mi?”
“Merkez Bankası’nın silahını kullanmaktan çekinmemesi gerektiğini” vurgulayan Ekonomist Cevdet Akçay, vatandaşların öncelikle “güvenlik mi yoksa getiri mi?” ikilemine girmesi gerektiğini söylüyor.
Akçay, enflasyonun aşağı indirilmesi için de dolarizasyonun bilakis çevrilmesi gerektiğini söyledi. Merkez Bankası, Para Siyaseti Konseyi toplantısını 18 Mart Perşembe günü yapacak.
Pekala toplantıdan faiz artırım kararı çıkar mı?
Foreks Haber’in faiz anketine şu ana kadar iştirak sağlayan yerli ve yabancı 10 ekonomistin medyan iddiası, haftalık gösterge faizinde 100 baz puan artırım kararı alınacağı tarafında.
DW – Adnan AĞAÇ
Haberin Kaynağına Buradan Ulaşabilirsiniz
Para Tahlil