Son haftalardaki değişimi okuyabilmek için altında yatan en değerli münasebetlerden birinin “Dolarizasyon” olduğunu bilmek gerekir. “Güven” ortamının kaybolması Döviz kurlarının yükselmesine karşın Vatandaşın dövizi bozmayıp, tam aykırısı artışa yönelmesi birtakım siyasi değişimleri hızlandırıcı tesir yaptı.
2020 Ekim ayı Türk Lirası bedel kaybının yeni başlangıç ayı oldu birebir vakitte. 22 Ekim’de Merkez Bankası – Para Siyaseti Kurulu’nun toplantısında Piyasanın beklentisi doğrultusunda Siyaset faizinde artış olmayınca TL’nin başka paralar karşısında kıymet kaybını da yeni bir sürece girmesine neden oldu.
2020 : Denize düşen Dövize sarıldı
2020’de TL’nin paha kaybını gören Vatandaş parasının bedelini korumak için Döviz ve Altını inançlı liman olarak gördü. Altının fiyatının milletlerarası alanda bedel kazanması üzerine kurlardaki artış da eklenince Altın ve Döviz tercih edenler karlı çıktı. Bunu yalnızca sade sokaktaki vatandaş değil para baronlarının da tercihi olduğunu kestirim temek güç değil. 2020 yazında bilhassa Kamu Bankalarının dağıttığı kredilerin değerli bir kısmının Döviz, Altın ve Borsaya gittiğini iddia etmek sıkıntı değil. Yoksa 400 binden fazla Borsadaki yeni yatırımcıyı nasıl açıklayacağız.
TL kıymet kaybettikçe Vatandaş Dövize sarılıyor
2020 Kasım başında USD 8.60 TL’yi, EUR 10,20 TL’yi görmesine karşın Vatandaş bırakın Döviz bozdurmayı tam karşıtı daha fazla almayı tercih etti. Gerçek Şahısların 2014 sonunun da Mevduatların %37,2’si Yabancı Para cinsinden Bankalarda bulunurken; 2019 sonun da YP Mevduat % 52,9’a çıktı. Doalrızasyon o kadar arttı ki, 2020 birinci 10 ayında %60,3 seviyeye çıkmış durumda. %60’lık Dolarizasyon oranı önemli tehlike çanlarının çaldığı nokta olarak okumak gerekir.
Çünkü Piyasanın Dolarizasyonu Bankalardan, Firmalara, Vatandaştan, Kamu Maliyesine kadar herkesi olumsuz tesirler. Kamu Garantili Yatırım ihalelerinin (Havaalanları, Yollar, Köprüler, Kent Hastaneleri …vb ) Döviz olarak Kamunun üzerinde yük olması bile başlı başına Kamu yatırım maliyetlerini önemli artıran bir öge olarak ortada duruyor. Sanayi girdimizin %70’lere kadar kısmının İthal olduğunu da unutmayalım. Piyasanın Dolarizasyon hesaplamasında Vatandaşın kasalara kaldırdığı yastık altı yaptığı paralar yok. Onları da hesaplamaya kalkarsak iş daha vahim hale gelir.
Vatandaş niye Döviz ve altında ısrar ediyor?
Gerçek Bireyler, öteki bir tabir ile vatandaşın niye Dövize yöneldiğini iddia etmek güç değil. Başta İTİMAT ortamının olmaması daha doğrusu Vatandaşın önünü görebilecek ekonomik Piyasa ortamının hazırlanması gerekir. Vatandaş önünü göremediği için artan belirsizlikler “Gelecek Kaygısı” ve “Parasının kıymetini müdafaa içgüdüsü” birbirini destekliyor. Firmalar önünü göremediği için Yatırım yapmıyor ya da erteliyor. Tüccar elindeki mali nakde çevirip stoka mal almamaya başlıyor. Halkta da harcama yerine Tasarruf eğilimleri artıyor. Sonuç, Yatırımların yavaşlaması, İşsizliğin artması, Nakit döngünün kırılması olarak çözülmesi gereken sıkıntılar yumağı olarak karşımıza çıkıyor. Vakit üst üste yapılan yanılgılar yumağı küçültmediği üzere daha karmaşık halde büyümesini sağlıyor.
Tahlil ne olmalı?
İçinde bulunulan periyot Olağan Vakitler değil. Bunu kimse inkar etmiyor aslında. Milletlerarası konjonktür “Para Genişlemesi” yanında bu paradan hisse alamamamız ve her geçen gün ülke rezervlerindeki eriyen Yabancı Kaynak da üzerine eklenince iş içinden çıkılamaz bir hal alıyor. Derecelendirme Firmalarının “düşen notlarımıza kızmak” bize bir şey kazandırmıyor. Bilmemiz gereken en kıymetli nokta o raporlar direkt bize değil, bize borç veren sermaye güçlerine hazırlandığını unutmamak lazım. Milletlerarası alanda Para Genişlemesi yaşanırken ve Dünyada eksi faizli 20 Trilyon USD dolaşırken, bu paradan hisse alamamamızın nedenlerini bulup çözmemiz gerekiyor.
O vakit problemleri baştan çözüp Stratejimizi değiştirmemiz gerekiyor. Aşikâr ki ana stratejimizde önemli yanlışlarımız var. Öncelikle; “Global Piyasalar ile bütünleşmeye devam edecek miyiz yoksa İçe mi kapanacağız” ona karar vermemiz gerekiyor. Son yıllarda uygulanan Ulusal Stratejimiz bizi dünyada yalnızlaştırır hale getirdi muhakkak ki bir yerlerde yanılgılar yapıyoruz. Geldiğimiz noktada, Yabancı Sermayedarların Türkiye’ye kaynak aktarmasını beklemek fazlaca iyimserlik olacaktır. Üzerine S-400 tansiyonu, Suriye, Irak, Akdeniz, Göçmen sorunu, Pandemi, Azerbaycan süreci tuz biber oldu. Dolayısı ile sorumluluk birinci derece Siyasilerde olmasına karşın; cürmü yalnızca Siyasilere yıkmak kolaycılık olacak, içinde bulunduğumuz periyotta Askeri, Jeopolitik, Etnik, Çevresel Stratejileri Devlet Ortak Aklı ile yönetilmesi gerekiyor.
Mevcut durumda belirli ki konuttaki hesabın çarşıya uymadığı çok fazla öge var. Tespit yapmadan tedavi yapmaya çalışmak ya da gerçek tespit yapmadan tedavilerden sonuç beklemek sıkıntıları çözemeyeceği üzere daha da büyüyerek karşımıza çıkmasını sağlar yalnızca. Birebir tedavilerden farklı sonuçlar beklemek ise iş iyice çıkılmaz hale getirir yalnızca.
Erol TAŞDELEN – Ekonomist, Siyaset Bilimci, websitesi linki
Ziraat Yatırım’dan Haftalık Menkul Değer İstatistikleri
Faiz ne kadar yükselecek? İktisat nereye gidecek? | Atilla Yeşilada – Işık Ökte
Semih Sakallı -FÖŞ: ‘Çok sıkıntı bir kış bizi bekliyor’
Ellen R. Wald: Petrol “Aşı Fantezisi” ile yükseldi de, kalıcı olur mu?
Para Tahlil
