Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ‘faiz sebep, enflasyon sonuçtur, faizi tek haneye indireceğiz’ tezine karşın Kasım ayında vazifeye getirdiği Merkez Bankası (MB) Lideri Naci Ağbal, iki ayda ikinci faiz artışına imza attı. Aslında DEVA Partisi Genel Lideri ve Erdoğan kabinelerinde en uzun müddet iktisattan sorumlu bakanlık vazifesini yürüten Ali Babacan’ın dediği üzere faizi artıran Erdoğan. Onun icazeti olmadan Ağbal’ın iki ayda 675 baz puan (6,75) faiz artışına gidip MB siyaset faizini yüzde 10,25’ten, yüzde 17’ye yükseltmesi olanaksızdı.
Daha evvel birisini faizi indirmedi diye, başkasını de faiz indirdi diye iki MB Liderini misyondan alan Erdoğan üç yıllık başkanlık-tek adam sisteminde damadı Berat Albayrak’a emanet ettiği iktisadın getirildiği noktada çaresizlikten kendi tezlerini inkâr ve iptal noktasına geldi. Faiz artışını sineye çekerek sessiz kalmaya mecbur olan Erdoğan, 25 Aralık’ta yayınladığı karar ile de yıllardır aleyhte kampanya yürüttüğü sigara ve tütün mamullerinin vergisini düşürdü.
Sigara içen birisini gördüğünde ağzından sigarayı, cebinden sigara paketini alarak bırakma kelamı verdiren Erdoğan, her altı ayda bir yapılan değişiklikle sigara ve alkolden alınan maktu vergileri de alabildiğine yükseltme yoluna gitti. Hazırlanan bütçelerde dolaylı vergilerden elde edilen gelir kalemlerinde en yüksek meblağlardan birisi sigara ve alkollü içkiden alınan KDV ve Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) idi.
Lakin Erdoğan’ın ‘Faiz sebep, enflasyon netice’ tezine karşın, evvelki MB Lideri Murat Uysal devrinde siyaset faizi yüzde 8’e kadar düşürüldüğü halde enflasyon artmaya, çift hanelerde gezinmeye devam etti. Bunda da en değerli etkenlerden birisi Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) enflasyon sepetinde kıymetli yükü olan tütün mamulleri ve alkollü içkiler kaleminde, Erdoğan’ın her altı ayda bir artırdığı maktu vergiler ve ÖTV oranlarının fiyatlara yüksek dengeli artırım olarak yansıtılması ve bunun da enflasyonu üst çekmesi idi.
Erdoğan’ın sigara ve alkol zıddı tavrıyla Türkiye, Avrupa’da ve dünyada sigara ve alkollü içki fiyatları ve alınan vergilerin yüksekliği açısından birinci sıralarda yer alıyor. Bunun yanı sıra sigara yasakları, ağır para cezaları ile birlikte sigara ve içki satışları saat 22.00’den itibaren yasaklandı. Korona salgınında ise sigara ve içki satış yasağı saat 20.00’a çekilirken, Cuma’dan Pazartesi’ye kadar uygulanan hafta sonu sokağa çıkma yasağında ise açık olan marketlerde ve büfelerde sigara-alkollü içki satışı külliyen yasaklandı.
Lakin ekonomik krizin derinleşmesi, enflasyonun durdurulamaması, kahrın had safhaya ulaşmasıyla, besin ve akaryakıt (enerji-ulaşım) ile birlikte Erdoğan, enflasyonu tetikleyen değerli kalemlerden birisi olan tütün ve alkollü içkiden alınan maktu vergiler ile ÖTV’de yıllardır birinci defa geri adım atmak zorunda kaldı.
Erdoğan, yayınladığı yeni kararla her altı ayda bir yaptığı düzenlemede üretici enflasyonu (ÜFE) oranında artırdığı maktu vergiyi değiştirmeksizin tıpkı seviyede tuttu. Ayrıyeten sigaradan alınan ÖTV’yi de 25 Aralık düzenlemesiyle aşağı çekti. Buna nazaran, 2021 yılı Ocak-Haziran periyodunda sigaradan alınan maktu vergi hala uygulanan 2020 fiyatında kaldı, artırılmadı. Sigara satış fiyatının neredeyse üçte ikisini aşan ÖTV ise 4 puan düşürülerek yüzde 67’den 63’e indirildi. Böylelikle yılbaşında sigaraya artırım mümkünlüğü ortadan kalkarken, dileyen sigara üreticileri ve markalar ÖTV indirimi kadar fiyat indirimine bile gidebilir.
Erdoğan’ın iktisatta yeni periyot olarak isimlendirdiği bu devirde sigarayı dahi ucuzlatacak tarafta kararlar alması bir manada çaresizliğin dayattığı bir değişim. Tıpkı halde MB-PPK’nın
24 Aralık’ta gerçekleştirdiği 2020 yılının son faiz toplantısında beklentilerin de üzerinde bir atılımla siyaset faizini 200 baz puan (2 puan) daha artırarak yüzde 17’ye yükseltmesine sessiz kalıp onay vermesi de bu çaresizliğin ve fazla hareket alanı kalmamasının bir öteki değişim işareti.
Kasım’daki faiz artışı sonrasında mevduat faizleri yüzde 16-18, kredi faizleri de yüzde 17-22 ortasına yükselmişti. Artık gerek mevduata verilen gerekse kredi için talep edilen faizlerin yine artması kelam konusu.
Faiz artışları nedeniyle son iki ayda kredi talebi çabucak hemen sıfırlanmış durumda. Buna karşılık TL mevduatta da artış gözlenmiyor. Bilakis tekrar dövize ilgi artan formda devam ediyor. Bu da faiz artışının mevduat sahiplerine vadettiği getiriye karşılık inanç probleminin ön planda olmaya devam ettiğini hâlâ TL’ye ve iktidarın iktisat siyasetlerine itimat yerinin oluşmadığını gösteriyor. Gerçekten TÜİK’in açıkladığı Aralık ayı Tüketici İtimat Endeksi (TÜGE) bilgileri de ekonomik inancın ekside olduğunu, gelecek 12 aya yönelik beklentilerde ümitsizliğin, karamsarlığın, güvensizliğin yükseldiğini ortaya koyuyor.
MB Lideri Naci Ağbal 2021 Para ve Kur Siyasetini açıklarken, nakdî sıkılaştırmaya devam edeceklerini ve aykırı dolarizasyon beklentisinde olduklarını söz ederek, faiz artışını sürdüreceklerinin sinyalini vermişti. Bu faiz artışıyla da MB’nin ve Erdoğan’ın beklentisi döviz mevduatlarının çözülmesi, gerek bankadaki gerekse yastık altındaki dövizlerin TL’ye dönüşmesi.
Fakat bu beklentinin bir mühlet daha gerçekleşmesinin çok sıkıntı olduğunu bugünden söylemek imkanlı. Öncelikli neden, endekslere de somut biçimde yansıdığı üzere iktidara ve telaffuzlarına olan, güvensizlik. Ayrıyeten hukuk devleti ve yargı bağımsızlığı alanında gündeme getirilen ıslahat seferberliği konusunda ise iktidarın söylediklerinin tam aksi bir tavır içinde olması bu güvensizliği daha da derinleştiriyor..
Bu faiz artışının da aksine dolarizasyon ve TL’ye itimat konusunda iktidarın umduğu sonuçları verme ihtimali düşük. Hatta faiz artışı sonrasında döviz kurlarında yaşanan gerilemeyle tam bilakis ‘düşük kurdan daha çok döviz alma’ eğilimi ve dövize talep artabilir. MB haftalık para-banka istatistikleri de bunu doğrulayan bilgiler içeriyor.
MB’nin arka arda yaptığı yüklü faiz artışları karşısında Cumhurbaşkanının ve iktisat idaresinin, AK Parti sözcülerinin sessizliği, tepkisizliği dikkat çekiyor.
Halbuki daha Kasım başında Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak istifa etmeden, MB Lideri Murat Uysal vazifeden alınmadan evvel Erdoğan ve iktisat idaresi tam zıddı siyasetleri savunuyordu. Faizin tek haneye ineceği, döviz kurlarını ‘dış güçlerin yükselttiği’ telaffuzları lisana getiriliyordu. Cumhurbaşkanı Erdoğan ise ‘Ekonominin şaha kalktığını’ söylüyordu. Kasım ayındaki faiz artışından sonra ise bu sefer Erdoğan ‘Acı ilaç içmek zorunda kalabiliriz’ derken, ‘2023’e kadar sabır’ istedi.
Gelinen etapta, değil tek hane, çift haneli faiz ve enflasyonda üst gidişin devam edeceği anlaşılıyor.
Buna karşın ‘tersine dolarizasyon’ eğilimi şimdi ufukta görünmüyor. Tersine Türk vatandaşları döviz almaya devam ediyor. MB’nin faiz artışlarıyla döviz kurlarında yaşanabilecek gerilemeler sonrası, hem vatandaşın döviz alma eğilimi hızlanabilir hem de MB bunu fırsat görüp, yine döviz alım ihalelerini başlatarak düşük kurdan rezerv toplamaya yönelebilir.
Ahval Türkçe’den alıntıdır, makalenin tamamına link burada
FÖŞ yazdı: Türkiye 2021: Erken seçim yılı olacak
Yenileme: Sigarada ÖTV düşürüldü, enflasyon tesiri olumlu
MAK Danışmanlık Anketi: AKP + MHP yüzde 45.8
Para Tahlil