(3Ç büyüme) datalarının detaylarına girildiğinde de kelam konusu büyümenin tartıyla ferdî tüketim ve harcamalardan kaynaklandığı anlaşılıyor. Salgın nedeniyle yüz binlerce işyerinin kapalı olduğu, ya da çok düşük kapasite ile çalıştığı, milyonlarca kişinin işini kaybederek nizamlı bir gelirden mahrum kaldığı bir süreçte tüketime ve harcamaların inanılmaz artması ve neredeyse yüzde 7’ye varan bir büyümeyi tetiklemesinin en temel izahı, iktidarın kamu bankalarına ziyanına dağıttırdığı ucuz krediler.
Haziran başında Türk Tabipleri Birliği (TTB) ve bilim insanlarının ağır ihtarlarına karşın Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından alınan ‘erken normalleşme’ kararıyla, işyerleri, AVM’ler, restoranlar, tatil köyleri açıldı. Dışişleri, Kültür ve Turizm, Sıhhat Bakanları Almanya başta olmak üzere ülkelerin kapısını çalarak ‘salgını yendik, turist gönderin’ cinslerine çıktı.
Bu ortada kamu bankaları hazinenin ağır biçimde borçlanarak kendilerine aktardığı kaynakları, Cumhurbaşkanının ve periyodun Hazine-Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın talimatıyla aylık yüzde 0,68 faizle önüne gelene kredi olarak dağıtmaya başladı.
Kamu bankalarını ağır misyon zararıyla baş başa bırakan ve zararın yükünü hazineye yıkan bu kampanyalarla 36 aydan 180 aya kadar (15 yıl) vadeli konut, araba, beyaz eşya, tatil ve muhtaçlık kredileri verilerek hem borçlandırıldı hem de borçla tüketim ve harcamaya yönlendirildi.
Özel bankalar bu akıl dışı, iktisat dışı kampanyalara katılmayıp, geri dönmeyeceği, batacağı açık kredi furyasına aralıklı durunca bu kere Erdoğan ve Albayrak Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Konseyi (BDDK) ile Merkez Bankası (MB) sopasını devreye soktu.
Hakikaten bu siyasetin getirdiği ağır ekonomik yük, kurları bastırmak için harcanan milyarlarca dolarlık rezerv kaybı, yükselişe geçen enflasyon ve döviz kurları olarak kendisini gösterdi. Dağıttırılan ucuz kredilerin yarattığı kısmi canlanmaya karşılık, düşük faizli bu paraların kıymetli kısmının de döviz ve altın alımına gittiğini açığa çıkartınca ‘yüksek faiz-sıkı para-talebi ve tüketimi kısma’ siyasetine geçilmek zorunda kalındı.
Faizler yükseltildi, krediler kesildi, BDDK AR uygulamasını iptal ettiğini, 31 Aralık’tan itibaren yürürlükten kaldıracağını açıkladı. Hasebiyle 4. Çeyrekte ekonomik daralma ve küçülmeye geçildiğini, iktidarın elinde atacak barutunun kalmadığını, Katar Buyruğu el Sani’den bir 50 milyar dolarlık hibe gelmezse, bu yılın eksi büyüme ile kapanacağını bugünden öngörebiliriz.
Büyümenin altında yatan asıl ögesi oluşturan ucuz kredi pompalamalı iç talep ve özel tüketim harcamalarındaki artış büyümesi yüzde 9,21 seviyesinde. Geçen yılın 3. Çeyreğinde bu oran yüzde 1,88 idi ve 7,32 puan birden artmış. İç talep ve özel tüketimdeki artışın büyümeye katkısı 18,46 puanla, yüzde 6,7’lik 3. Çeyrek büyüme suratının üç katı.
Özel tüketimde en süratli büyüyen kalemin yüzde 61,23 ile araba, beyaz eşya, elektronik eşya vb. üzere güçlü tüketim malları olduğu görülüyor. O denli ki, geçmişte en yüksek büyüme suratlarının yakalandığı devirlerde bile sağlam tüketim malları kaleminde bu oranda bir büyüme görülmüş değil. Bu da yeniden kamu bankalarına talimatla, özel bankalara ise BDDK ve MB sopasıyla dağıttırılan düşük faizli araba, beyaz eşya, konut, gereksinim kredisi, tatil kredisi üzere kampanyalarla, insanların borçlandırılarak harcamaya yönlendirilmesinin sonucu.
Büyüme bilgilerinde dikkat alımlı noktalardan birisi devletin kesin tüketim harcamaları. Daha evvelce yüksek büyüme suratı yakalanan devirlerde en değerli etkenlerden ikisi hane halklarının kesin tüketim harcamaları yanında devletin son tüketim harcamalarının da yüksek seviyede artış göstermesiydi. Meğer bilgilere baktığımızda devletin son tüketim harcamalarındaki artış yüzde 1,06 ile en alt sırada ve büyümeye katkısı da 0,15 puanla neredeyse yok denecek seviyede. Yani devlet tüm kaynaklarını, bütçesini tüketmiş, kasası boşalmış, harcama yapacak takati kalmamış durumda. Halbuki geçen yılın birebir devrinde devletin en son tüketim harcamalarındaki büyüme yüzde 6,35 seviyesinde idi.
GSYH’dan (Milli Gelir) alınan hisseye baktığımızda da vahim bir tabloyla karşılaşıyoruz. Türkiye iktisadı 3. Çeyrekte yüzde 6,7 büyürken emek kesitinin (İşgücü ödemelerinin ulusal gelirden aldığı pay) hissesi yüzde 29,68’den yüzde 26,56’ye gerileyerek 3,12 puan birden sert biçimde düşmüş.
Çalışanların ulusal gelirden aldıkları hissenin açıklanan büyüme suratının yarısı seviyesinde gerilemesi, birebir vakitte pek çok çalışanın gelirinin olmadığını, kendisine maaş-ücret ödemesi yapılmadığını yani işsiz kaldığını, işsizliğin patladığını gösteriyor. Bu tablo iktidarın TÜİK ve İŞKUR eliyle, çeşitli sayı oyunlarıyla ve farklı tanımlar altında işsizliğin üzerini örterek gerçek boyutlarını gizlemeye çalışmasına karşılık, emek kesitinin GSYH’dan aldığı hissedeki düşüşün gizlenemediğini ortaya koyuyor. Milyonlarca kişinin işini, tertipli gelir imkânını kaybederek işsiz kaldığı, açık halde büyüme datalarının satır ortalarında kendisini gösteriyor.
Yani, 3. Çeyrekteki yüzde 6,7’lik büyüme, iktidarın kamu bankalarına talimatı, BDDK’nın özel bankaları AR uygulamasıyla yaptırım ve cezayla tehdit ederek dağıttırdığı kredilerle sağlanan kısa müddetli yapay bir büyüme. Bütçe, Merkez Bankası, Kamu Bankaları ve öbür kamu kaynakları tüketildiği için yinelenmesi, sürdürülmesi mümkün değil. Ucuz kredilerle şişirilen büyüme balonunun patlamasıyla ortaya çıkacak en olumsuz yansıması ise bu kredilerin geri ödenmeyip, batağa dönüşmesiyle yaşanacak. Patlaması kaçınılmaz bu kredili-yapay büyüme balonu bankacılık sistemini de sarsacak.
Neresinden tutsanız elde kalan bu yanlış kurgulanmış iktisat siyasetleriyle kısa müddetli bir büyüme macerası uğruna, milyonlarca kişi ya da işletme ağır kredi borcu altına sokuldu ve patlamaya hazır bir kredi balonu oluşturuldu. İktisat idaresi değişikliğiyle geçilen yeni periyotta yüksek faiz ve mali sıkılaştırmanın devreye girmesi, salgın tedbirleriyle yine kısmi ekonomik kapanmaya geçilmesi, balonun patlama sürecini daha da hızlandıracak. Tahminen de Türkiye iktisadı 2001’den daha ağır bir bankacılık krizi ile karşı karşıya kalacak.
Kaynak: Ahval Türkçe, alıntıdır, makaleye link burada
FÖŞ anlattı: Türkiye’nin 3 Büyük Finansal Problemini Çözmek Zorundayız
Yüzlerce milyarlık sıkıntılı krediye yine öteleme
Prof Korkut Boratav: 2020 sonbaharı: Dış kırılganlıklarda tepe
FÖŞ yazdı: Naci Abi, batık kredileri artık mi konuşalım, IMF gelince mi?
Para Tahlil
