Yükselen emtia fiyatları, gelişmekte olan ülkelerde yine toplumsal huzursuzluk mümkünlüğünü artırıyor.
Emtia fiyatları son vakitlerde olduğundan çok daha yüksek düzeylerde. Bununla birlikte, ABD’de enflasyon bir müddettir olduğundan çok daha yüksek. Pekala enflasyon ve emtia fiyatları ne kadar bağlantılı ve gelecek için neye işaret ediyor?
Emtia kompleksi ile şirketlerin girdi fiyatları ortasında katiyen bir ilgi var. Üretici fiyat enflasyonu Perşembe günü, kırk yılın en yüksek düzeyine ulaşan bir öteki tatsız sürpriz daha sağladı ve 2008 yazında global mali kriz öncesinde kısa bir tepe yaptı – ki tesadüfen Bloomberg’in geniş emtia endeksinin tüm vakitlerin en yüksek düzeyine çıktığı vakitti:
2008’de emtia fiyatlarındaki artış petrolden kaynaklanmıştı. Günümüzde ise Bloomberg endeksindeki son 12 aylık artış, %48,4 ile son kırk yılın en yüksek düzeyi olmasına karşın, şu anda 2008’dekine benzeri bir baskı yok. Lakin en azından gelişmiş piyasalarda petrol ve tarım eserleri hariç temel malların enflasyona katkısı fazla kıymet teşkil etmiyor.
İktisadın daima değişen tabiatı tıpkı vakitte temel emtia fiyatlarını daha az değerli hale getiriyor. Bunlar metal sanayisi ve besin kesimi ve kamu hizmetleri için hala büyük kıymet taşıyor, lakin artık iktisada hâkim olan hizmetlere katkıları ihmal edilebiliyor.
Lakin emtia enflasyonu artık gelişmiş ekonomiler için bu kadar direkt ithalat niteliğinde olmasa da, gelişmekte olan ekonomiler üzerinde hala önemli tesirlere sahip. Metaların en son tüketimdeki hissesine baktığımızda, yükselen Asya’nın emtia fiyatlarına Avrupa ve Kuzey Amerika’dan çok daha fazla maruz kaldığını görüyoruz.
Bu durum, global manada toplumsal huzursuzluk mümkünlüğünü artırıyor. 2011 Arap Baharı isyanlarını ateşleyen kıvılcım, Tunus’ta yüksek besin fiyatları nedeniyle bir gerçeklesen bir protesto olmuştu. Strategas Research Partners’tan Jason DeSenna Trennert’in dediği üzere:
“Sadece gelişmiş ülkeler beslenme, ısınma üzere temel muhtaçlıkları sorun olmaktan çıkarabilir. Emtia fiyatı enflasyonu, bilhassa güçlü ve esnek yönetişim sistemlerine sahip olmayan ülkelerde politik olarak çok istikrarsızlaştırıcı olabilir. Unutulmamalıdır ki, Amerika son mali krizde hem konut fiyatlarında değerli bir düşüş (1930’lardaki büyük buhrandan beri gerçekleşmemiş bir olay) hem de tıpkı anda 150 dolarlık petrol yaşadı. Ne yazık ki Hindistan, Mısır ve Endonezya üzere ülkelerde besin isyanları olağan hale geldi. Amerika’nın ikiz açıkları GSYİH’nın %20’sine yaklaşırken, ABD doları konusunda bilhassa emtia ve varlıklara karşı yükselişe geçmek güç. Bu halde, dolar, Hazine Bakanı John Connally’nin bir vakitler dediği üzere, “bizim para ünitemiz ve sizin probleminiz.”
Bu nedenle, daha güçlü emtia fiyatları, gelişmiş ülkelerde enflasyon için kendi başlarına çok tehlikeli olmasa da, gelişmekte olan dünyadaki istikrarı derinden bozabilir. Yiyecek tedariki sıkıntıları, sırf Brezilya ve bilhassa şu anda pandemiden önemli halde muzdarip olan Hindistan üzere ülkeler için acıyı şiddetlendirecektir. Besin, Hindistan’da tüketici harcamalarının% 29,8’ini (ve Nijerya’da% 59’unu) ve ABD’de yalnızca% 6,4’ünü oluşturuyor. Besin enflasyonu, gelişmekte olan piyasalardaki manşet enflasyonu daha direkt besliyor ve bu durum, kelam konusu piyasalarda manşet ve çekirdek enflasyonu üst çekecek. BNP’nin iddialarına nazaran:
Yükselen enflasyon, bir dizi ülkeyi, ekonomilerinin hazır olmadığı bir noktada faiz artırımlarına zorlayabilir. Bilhassa Brezilya, keskin sıkılaşmanın yanı sıra artan enflasyon için hazır görünüyor. BNP Paribas, gelişmekte olan dünyanın geri kalanının birçoklarında, beklentinin, ülkelerin para siyasetini evvelden değiştirmeden enflasyonda bir artışa dayanacakları olduğunu gösteriyor.
Yükselen faiz oranları, bilhassa pandemi devrinde, gelişmekte olan dünyada besin fiyat enflasyonu kadar tanınan olmayabilir, bu nedenle merkez bankaları doğal olarak bunlardan kaçınmaya çalışacaktır. Lakin, şu anda en güç enflasyonist zorlukların bulunduğu yer de yeniden besin enflasyonu. Gelişmiş dünyada, enflasyondaki artış, yine açılmanın neden olduğu süreksiz bir tuhaflığı kanıtlayabilir. Gelişen dünyada, besin fiyatları enflasyonu halihazırda önemli bir toplumsal ve ekonomik zorluk oluşturuyor.
Kaynak: bloomberg.com
Çeviri: Cem Cetinguc
Para Tahlil
