Turizm Restaurant Yatırımcıları ve Gastronomi İşletmeleri Derneği (TURYİD) Lideri Kaya Demirer, meskenin dışında yeme-içme bölümünde toplam 100 bin işletmenin faaliyet gösterdiğini, pandeminin birinci dalgasında yaklaşık yüzde 10’unun geri açılmadığını söyledi. İşletmeler bugün açılsa dahi yüzde 25-30’unun geri açılmayacağını varsayım ettiklerini vurgulayan Demirer, yıllık 135 milyar TL ciro sağlayan bölümün 2020 cirosunun 60-70 milyar TL’ye gerilediğini söyledi. “Bu bölüm 2020’de tam 117 gün büsbütün kapalı kaldı. Açık kaldığımız 248 günde de daima saat kısıtlaması vardı” diyen Demirer, bu devirde hükümetten açılışta cansuyu nakit takviyesi ve borç ödemelerinin en az 6 ay ertelenmesini beklediklerini vurguladı. İşletmelerin kamu genelgesiyle kapalı kalmasına karşın kamu bankalarının icra takibine başladığını vurgulayan Kaya Demirer ile bölümün yaşadığı krizi ve çıkış yollarını konuştuk.
Cumhuriyet’te çıkan, Şehriban Kıraç imzalı söyleşiden satır başlarını aktarıyoruz
– Dal olarak ne kadarlık bir ekonomiyi temsil ediyorsunuz?
– Pandemi en çok da sizin kesiminizi vurdu. Ne kadarlık kaybınız var?
Bu dal 2020’de tam 117 gün büsbütün kapalı kaldı. Genelge ile kapalı kalmak çok değerli. Ben istesem de açamıyorum. Bu manada tüm başka dallardan ayrışıyoruz. AVM’lere birinci fazda da bir mecburilik gelmedi, kendileri kapattı. Otellere de hiçbir vakit kapatın denmedi. Genelgeyle kapatılmış bir işletmeden kira istemek vicdana sığmaz. Hukuken de tabanı sulandırıyor. Zira mal artık ayıplı mal oluyor. Evet, kiralayanın bir kabahati yok fakat benim de hatam yok. Açık kaldığımız 248 günde de daima saat kısıtlaması vardı. Ciro kaybına baktığımızda çok net bir biçimde yüzde 50 kayıp var. Enflasyonu da eklersek yüzde 60’lara giden kayıp var. 2021 de kapalı başladı, daha nereye gideceğini de bilmiyoruz. 2019 cirosu 135 milyar TL idi. 2020 cirosu 60-70 milyar TL ortası bir yere düştü.
– Paket servis var. Bu sizi ne kadar ayakta tutabilir?
Paket servisi, restoran işletmeciliğinin alternatifi değil. Paket servisi 135 milyar liralık iktisadın içinde en fazla 4 milyar TL’dir. Yani yüzde 3. Yüzde 3’lük bir dilimi alternatif üzere göstermemek gerekiyor. Burada medya da yanılgı yapıyor. İşletmeler o kadar da makûs durumda değil, paket servis ile iş yapıyor algısı yaratılıyor. Evet, birçoğumuz mecburiyetten paket servisine başladık. Markamızı da hatırlatmak ismine. Fakat bilin ki bu iş paket servisiyle kurtarılacak, yönetim ettirilebilecek bir iş değil. Paket servisini ne kadar köpürtsek, parlatsak yüzde 3’ten 5’e taşırız.
TRENİN SON VAGONU
– Şu anda en zordaki işletmeler hangileri? Birinci dalgadan sonra kaç işletme açılmadı? Toplam sayı kaça çıkar?
– Bu, kaç çalışanın işini kaybettiği manasına gelir?
100 bin işletmede 2 milyon çalışan var diyoruz. 10 bin işletme dersek 200 bin kişi olur. Alışılmış bunlar varsayımı sayılar. Net değil.
Doğal ki en büyük takviye kısa çalışma ödeneği. Bunun devam etmesi çok çok değerli. Bu devletin verdiği çok değerli bir dayanak. KDV indirimini hazirana kadar uzattılar. Ne kadar istifade edeceğiz bilmiyoruz, zira kapalıyız. KDV indirimi olmasaydı artırımlar kapıdaydı. Bu iki dayanak için teşekkür ediyoruz lakin yetmez. Birinci dalgada herkes panik olmasın diye icra takipleri durduruldu. Lakin ikinci dalgada bu olmadı. Devlet birinci fazda sigorta, muhtasar ve KDV alacaklarını erteledi. Bu sefer kasım ayında tahsil etti. Muhtasar ödemeleri geldi. SGK primlerinin ödemeleri varsa onlar geldi.
Devlet, vergilerde yapılandırmaya gitti. Bu ay sonu ödenecek birinci taksit şubat sonuna uzatıldı. Lakin kasada para yok, gelir yok, şubat sonunda birinci taksidi ödeyemezse ve ikinci taksit nisanda. İki kez üst üste ödeme olmazsa bu sefer yapılandırma bozuluyor. Şayet açılmalar olmayacaksa bunun en az 6 ay ertelenmesi lazım. Açılsak da çabucak ödeyebilir miyiz o da belirli değil, zira bekleyen o kadar çok ödeme var ki. Mart ayında yüzde 7.5 faizle kredi alanların artık ödemeleri geldi. Kamu bankasından kredi almış arkadaşımız var, icra takibi gönderiyorlar. Ya kamunun kapattığı işletmeyiz biz. Bir taraftan kamu beni kapatacak bir taraftan da kamu bankası bana borcunu öde diyor. Neyle ödeyeceğim, kapalıyım. Yazarkasamda kilit var. Bunların tahlili çok çok kıymetli.
CANSUYU VERİLMELİ
– Nasıl bir tahlil bekliyorsunuz?
Yeni Hazine ve Maliye Bakanı ile Merkez Bankası Lideri, kemer sıkma devri bu devir diyor. Ki benim üyem de yüzde 17.5, yüzde 25 faizle kredi almak istemiyor, ödeyemeyeceğim diyor. Geriye devletin nakit takviyesi kalıyor. Orada da kaynak kıt. O yüzden diyoruz ki kesimleri ayrıştırın. Ben 10 milyon istihdamla müspet ayrışmam gerektiğini düşünüyorum. Vilayetle de bize büyük hibe verin demiyoruz. Bir ölçü işletmeler açılırken cansuyu verin. Daha çok vergi muafiyeti sağlayarak takviye olun. Mesela 2021 yılı sonuna kadar KDV, muhtasar, SGK primlerini almayacağım de. O da nakit bize. Devlete ödemeyince tedarikçiye, kamu bankasına borcumu öderim. Bu aslında bir hibe değil, bir yatırım. Beni kurtarırsan yarın sana vergi ödemeye devam ederim.
Çetin Ünsalan Yazdı: Fırsatçı tanıdık mı?
FÖŞ yazdı: TUIK güçlü iktisat diyor, esnaf ve üretici “battık”
Dr. Ahmet Büyükduman: Konut satışları Ocak’ta tabanın tabanını mi görecek?
Yeni Yıl’da kredilerde sert daralma
Para Tahlil
