1947 yılında devrin ABD dış işleri bakanı Marshall tarafından sunulan Marshall Planı; istekli olan bütün Avrupa devletlerine (hatta Sovyetler ve müttefiklerine bile) Amerikan mali yardımı, gereç ve makine yardımı yapmak istiyordu. Akabinde bu yardımı kabul eden Türkiye dahil 16 Avrupa ülkesinin üyeleri Amerika’ya sunulmak üzere bir Avrupa Ekonomik Kalkınma Programı hazırladılar. Bu program ardından Amerika Dış Yardım Kanunu’nu çıkardı ve bu kanuna dayanarak daha birinci yılında bu 16 ülkeye 6 milyar dolarlık bir ekonomik yardım yaptı. Bu yardım devamında 12 milyar dolara ulaştı. O devirde yapılan Marshall Planı ve Truman Doktrini üzere ögelerle Amerika kimi ülkelere hem kültürel ihracat yaptı hem de ekonomik olarak kendine bağımlı hale getirdi.
Günümüzde ise benzeri bir senaryo var. Çin geçmişte kullandığı ideolojik saiklerin yanı sıra ekonomik saiklerlerle birlikte Dünya’da bir numara olmayı başına koymuş vaziyette. Hatta o kadar konsantre ki IMF’den, Dünya Bankası’ndan yahut OECD’den daha fazla kredi vermiş durumda. Bilhassa gelişmekte olan ülkeler ile yaptığı ağır mutabakatlarla dünyayı kendine borçlu hale getiriyor. Örneğin, 2017 yılından beri Kenya’da demiryolu projelerine dayanak veriyor. Türkiye’ye hala tam bilmediğimiz bir bedel karşılığında aşı satıyor. Kamu kurumu Ziraat Bankası’na verdiği 320 milyon dolar ve 500 milyon Çin yuanı ve YAPILAN SWAP mutabakatlarını da unutmamak lazım.
Hal böyleyken şu soruyu sormadan da edemiyorum. Türkiye yüzünü nereye dönmeli? Batı’ya mı yoksa Çin’e mi? İngiltere’de sevdiğim bir hocam, Brexit’in ekonomik manada İngiltere’nin sonunu getireceğini söylemişti bana. Nasıl olur da dış ticaretinin çok büyük bir kısmını yaptığın ülke kümesine bir hiç uğruna sırtını dönersin anlamıyorum, demişti. Ben de kendisini, öbür ülkeler de vardır, diye teselli etmeye çalışırdım. Sizce de vardır değil mi? Mesela bu satırları yazarken aklıma bir tane geldi bile. Uzun girizgahımın akabinde Türkiye’nin dış ticaret bilgilerini ve siyasi söylemelerini harmanlayarak hangi taraf ile aramızı iyi tutmamız gerektiğini ve nedenlerini vurgulamaya çalışacağım.
Öncelikle ihracat bilgileri ile başlamak istiyorum. Türkiye ile Çin ortasında son 5 yılda 126 milyar dolarlık ihracat ve ithalat yapıldı. Ticaret Bakanlığı’nın 2020 yılı sayılarına nazaran, 2020 Türkiye-AB ticareti 143 milyar dolar civarındadır. Türkiye ihracatında en büyük pasta AB’ye ilişkin. (2019: %42,4 ve 2020: %41,3) Ülke bazında ise 5 AB ülkesi ve yeni ayrılan İngiltere birinci 10’da bulunuyor. Çin bu listede yer almıyor. “Çin kimden ithalat yapıyor ki sen bize Türkiye’nin ithalat bilgilerini söyle” diyenlere de şunu söz etmek istiyorum: Evet, Çin şu an %10,9 ile ithalatımızda birinci sırada lakin ikinci Almanya 10,3, yani ortada pek fark yok. Kaldı ki 2018 ve 2019 yıllarında Almanya birinciliği elinde tutuyordu. Ayrıyeten, genel ithalatın %33,4’ü AB, %16,3’ü ise başka Avrupa ülkeleri tarafından yapılıyor. Yani o denli sanılanın bilakis Çin ülkemizin ithalatından mutlak bir egemenlik sahibi değil.
Avrupa’dan ithal ettiğimiz eserlerin üretilmesi güç yahut diğer yerden basitçe bulamayacağımız eserler olduğunu ve Çin’den gelen eserleri biraz daha maliyetle de olsa öbür yerden ithal ederek yahut kısa müddette yerli üretimle ikame etmemizin nispeten daha mümkün olduğunu da unutmamak gerekiyor. Sıkıntı yalnızca sayılardan ibaret değil elbette ki. Çin’in kendi iç işlerini şeffaf yürütmemesi yadsınamaz bir gerçektir. Bu durum uzun vadede ticarete de ziyan verecektir. Virüs sayıları ile ilgili net olmayan bilgiler ve geçen hafta Uygur Türkleri konusunda Meral Akşener ve Mansur Yavaş’a yönlendirilen “Çin tarafı, haklı karşılık verme hakkını gizli tutmaktadır” açıklaması da bir epey manidar.
Yakın vakitte yapılan bir araştırmaya nazaran Çin borç vermenin karar ve şartlarını ihlal etmekte. Dünya’nın en fazla borç veren yapısının bu kadar karanlık olması ne yazık ki kabul edilemez. Öte yandan kendi Ticaret Bakanlığımızın da belirttiği üzere AB, “Şeffaf piyasa yapısı, daha az ticaret pürüzü ve daha açık mevzuat yapısı ile büyük bir o kadar da cazip tüketici kısmına sahip. Eşsiz ulaşım ve nakliyecilik alt yapısı ile ve birebir vakitte yüksek yolcu taşıma kapasiteli havalimanları ile eser ve hizmetleri inançlı bir biçimde ulaştırma imkânı sağlıyor”.
Birebir itimat Çin’de var mı; evet demek pek mümkün değil. Çin’e bu kadar karşı görünmemin dışında Türkiye-Çin bağlantılarının iki açıdan fırsat olduğu kanaatindeyim. Bunlardan birincisi Çin’in ucuz eserleri. Oburu ise ABD, Rusya üzere öteki güçlere karşı pazarlık gücümüzün olması. Dünya’nın dört bir yanına milyarlarca dolar borç veren bir ülke olduğunu da göz önüne getirdiğimizde karşı olmakta pek yarar görmüyorum doğrusu. Sonuç olarak, Çin Türkiye için bir fırsat, Avrupa ise mecburiyet olarak karşımızda duruyor. AB’ye siyasi manada en uzak olduğumuz şu devirde bile Cumhurbaşkanı, biz AB tam üyelik maksadına hala bağlıyız, demek zorunda hissediyor kendini. Bu yüzden Türkiye dış ticareti de dış politikayı da AB ile yürütmeli. Türkiye için ne düşünüyorsam birebirini AB için de düşünüyorum. Uzun vadede Türkiye ile alakalar askıya alınmayacak kadar değerli.
Kaynak Linki = https://www.muhalif.com.tr/makale/cin-firsat-ab-mecburiyet-254, muharririn müsaadesiyle yayınlanmıştır
FÖŞ Panel: 2021’de Türkiye Nereye? Jeopolitik, Ekonomik, Siyasi Riskler ve Fırsatlar
Dr. Fulya Gürbüz Yazdı: “Üretim ve enflasyonda artışa karşın FED gevşek siyasetini sürdürecek”
Reuters ekonomistler anketi: Dünya iktisadı kabına sığmayacak
Para Tahlil
