Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) Eylül ayında “Küresel Pandemiden Herkes için Refaha: Bir On Yılın Kaybından Kaçınmak” başlıklı bir rapor yayınladı. Rapor, dünyanın ya uzun vadeli bir sakinlik, ya çift tabanlı bir sakinlik yahut potansiyel çıktıda kalıcı kayıp yaşayabileceğini öne sürüyor. Global krizin bir sonraki basamağı turizmin çöküşü olabilir. Ayrıyeten rapor, dünyanın muhtemelen “kayıp bir on yıl” yaşayabileceği konusunda uyarıyor.
Gerçekler:
Rapor’a nazaran, “Sanayi üzerindeki tesirler hizmetlerdekinden daha az ağır, lakin kilitlenmeler hala birçok kesimde, bilhassa güçlü tüketim mallarında üretimi sert bir formda etkilemekte. Krize karşılık olarak tüketiciler ve yatırımcılar temel olmayan eserlere olan taleplerini kestikçe stoklarda keskin artışlar yaşanıyor. Öbür yandan koşul olmayan mal ve hizmetlerin bilakis, kıymetli faaliyetler yahut bölümler Covid-19 şoku sırasında neredeyse tam kapasite ile çalıştı.”
Dünya’da arz, dört nedenle ötürü negatife döndü. Birincisi çok gerekli olmayan mal ve hizmetlere olan talebin düşmesi. İkincisi, özel yatırımlarda müteakip düşüş. Üçüncüsü, finansal piyasalardaki kayıplar. Dördüncüsü de, “bankaların, merkez bankaları tarafından baz faiz oranının düşürülmesinden sonra bile, sermaye piyasalarında daha yüksek temerrüt oranları ve daha yüksek risk primleri beklentisiyle borç verme standartlarını ve faiz oranı marjlarını yükselttikçe finansal kısıtlamalardaki artış”.
Mayıs 2020’de, düşük ve düşük orta gelirli ülkeler şu anda sirkülasyonda olan 204 milyar SDR’ın sırf %5,5’ine sahipti. Üst orta gelirli ülkeler dâhil edilirse bu sayı %24’e yükseliyor. Yeni çıkarılan SDR’lar her ülkenin IMF’deki kota hissesine nazaran ülkelere tahsis edilmekte. Düşük ve düşük-orta gelirli gelişmekte olan ülkeler SDR’ların birincil kullanıcıları. Bu nedenle, Mayıs 2020’ye kadar düşük ve düşük-orta gelirli ülkeler kotalarının %58’ini ve %52’sini kullandılar. Bu sayı üst-orta gelirli ülkeler için %18 ve yüksek gelirli ülkeler için %4.
2020’de:
- Birinci birkaç ayda, global borç / GSYİH oranı en az 10 puan artarak GSYİH’nın %331’ine yükseldi.
- Birebir devirde, şirket paylarının çoğunluğuna sahip olan milyarder hissedarların şahsî serveti, sadece Amerika Birleşik Devletleri’nde 500 milyar doları aştı.
- Global iktisat, dünya üretimindeki iddiası 6 trilyon dolarlık paha kaybıyla %4 -6.8 daralacak.
- Dış ticaret %20 küçülecek.
- Direkt yatırımlar %40 azalacak.
- Dünya üretim düzeyinin %4,3 küçüleceği kestirim ediliyor.
- Tüm emtia fiyatlarının %21,5 oranında düşeceği kestirim ediliyor.
- Akaryakıt dışı emtia fiyatlarının %2,3 düşeceği varsayım ediliyor.
- Besin fiyatlarının %4,9 düşeceği kestirim ediliyor.
- Ziraî hammadde fiyatlarının %6,8 düşeceği kestirim ediliyor.
- Mineral, cevher ve metal fiyatlarının %8,2 düşeceği varsayım ediliyor.
- Akaryakıt eserleri fiyatları rekor %36,9 azaldı.
2021’de:
- Global iktisat %4 büyüyebilir.
- Covid-19 sakinliği muhtemelen 2021’in sonunda global gelirde 12 trilyon dolarlık bir kayıp oluşturacak.
- Dünya çıktı düzeyinin %4,1 oranında artması bekleniyor.
Gelişmiş ülkeler için:
- 2020’de, birtakım yüksek gelirli devletlerin ekonomileri çift haneli daralma yaşadı.
- G20 ülkeleri, şaşırtan derecede yüksek 13 trilyon dolar olduğu varsayım edilen süreksiz yardım paketlerini üretti.
- Gelişmiş ülke ekonomileri %5,8 küçülecek.
- 2021’de gelişmiş ülke ekonomileri %3,1 büyüyecek.
Gelişmekte olan ülkeler:
- Ekim 2020 ile Mart 2022 ortasında, gelişmekte olan devletlerin finansman gereksinimlerinde 2 trilyon ila 3 trilyon dolarlık bir açık yaşaması beklenen. Bunun nedeni, azalan vergi gelirleri, ihracat gelirlerindeki düşüş, bekleyen borç ödemeleri ve artan sıhhat harcamaları.
- 2020 ve 2021’de, gelişmekte olan ülkeler, yüksek-orta gelirli ülkeler için 2 trilyon ile 2,3 trilyon dolar ortasında ve alt-orta gelirli ülkeler için 600 milyar ile 1 trilyon dolar ortasında değişen kamu dış borçları için kıymetli geri ödeme programlarıyla karşı karşıya.
- Gelişmekte olan ülke ekonomileri 2020’de %2,1 küçülecek; 2021’de %5,7 büyüyecek.
- Afrika iktisadı 2020’de %-3 ve 2021’de %3,5 büyüyecek.
- Latin Amerika ve Karayipler iktisadı 2020’de %-7,6 ve 2021’de % 3 büyüyecek.
- Asya iktisadı 2020’de %-0,9 ve 2021’de %6,3 büyüyecek.
Senaryolar
- Kemer sıkma siyasetine başvurulması durumunda 2030 yılına kadar sayılar yıllık olarak aşağıdaki üzere olacak: Global GSYİH büyümesi %1 azalacak, işsizlik %2 artacak ve işgücü gelir hisseleri %3 düşecek, böylelikle yaratılan gelirin 40 trilyon dolarlık bir kısmı emekçilerden sermaye sınıfına aktarılacak.
- Sürdürülebilir toparlanma için teklifler
- İstihdamı sadece yaratılan iş sayısı açısından değil, zati düşük fiyatlı işler için fiyat artışı açısından da pahalandırmak çok değerli.
- Bu nedenle gelişmiş ekonomiler tam istihdamı taahhüt ederken, gelişmekte olan ekonomiler kayıt dışı istihdamı azaltmaya yönelmeli.
- Vergi tabanının genişletilmesi hedeflenmeli ki bu daha sonra vergi gelirlerinin artmasına yol açacaktır.
- Özel dal harcama itimadını yine kazanana kadar nakdî ve mali seviyelerde genişletici makroekonomik siyasetleri benimsenmeli.
- Bilhassa etraf muhafaza, kentsel gelişim, yeni ve yenilenebilir güç ve üniversal kamu hizmetleri dallarında kamu yatırımları yaratmak gerekli.
- Merkez bankaları, firmalar ve bireyler ortasında borçlanma ve harcamaları canlandırmak için gerçek faiz oranını negatif olmalı.
- Fosil yakıtlara ve endüstriyel tarıma verilen sübvansiyonlar tekrar gözden geçirilmeli.
- Kısa vadede ödemeler istikrarı baskılarını hafifletmek için 1-3 trilyon dolar ortasında büyük bir SDR tahsisi “en uygun ve en az külfetli seçenektir”.
- Kurumlar vergisinden kaçınma ve kaçırma ve öbür yasadışı mali akış biçimleriyle uğraş kıymetli.
Para Tahlil
