Ağustos enflasyonu o denli söylem edildiği üzere düşmedi. Temmuz sonundaki bulunduğumuz yerin “çok çok altında” değil, üstünde idi. Temmuz ayında yıllık yüzde 18.95 iken, ağustos ayında yüzde 1.12’lik aylık artışla yüzde 19.25’e çıkıyordu.
Cumhurbaşkanı ise “çok çok altında” bekliyordu.
Bu sonuç bile, otomotivde matrah değişikliği yapılarak, ÖTV düşüşü sağlanması, bunun da birtakım arabalarda fiyat düşüşü getirmesiyle kısmi aşağı çekme tesirine rağmen aylık TÜFE yüzde 1.12 artış göstermişti. Bu hareket bile işe yaramadı.
Halbuki enflasyon ivmesi ve fiyatlama davranışındaki bozulma, bırakın marjinal bir faiz indirimini bilakis aylar öncesinden artış gerektiriyordu.
Haziran ve temmuz ayında olduğu üzere, ağustosta da fiyatlama davranışındaki bozulma giderek belirginleşiyordu.
Ağustos ayında TÜFE’yi oluşturan 415 mal ve hizmet fiyatından 307’si artarken, azalanlar düşüldüğünde net 250 kalemin fiyatında artış görülmüş. Halbuki TÜFE serisinde ağustos aylarında 2003’den bu yana görülen net artış en yüksek 135 olmuş. Yani, çoğunlukla ucuzlama periyodu olan ağustosta rekor kırılmıştı.
Enflasyonu düşüremiyoruz mazeret lazım
İşte bu türlü tabloda, iki ana “söylem” bağlantısı başlatıldı. Birincisi, global emtia ve güç fiyatları dünyada da enflasyonu yükseltiyor. O ülkelerde de bunun “geçici” olduğu vurgulanıyor. O vakit biz de bu türlü söyleyelim biçiminde bir bağlantı başladı.
İkincisi de tekrar bununla uyumlu olarak, manşet enflasyonda emtia ve besin fiyatları kaynaklı bir sıçrama var, bu süreksiz ise biz o vakit çekirdek enflasyona bakalım bağlantısı.
İşte Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu’nun çarşamba günü seslendirdiği temanın ana noktası bu iki söyleme dayanıyordu.
Mali piyasalar ne denmek istendiğini kısa müddette anladı ve TL süratle bedel kaybetti.
Kavcıoğlu “Kısa vadede enflasyon görünümünde tesirli olan süreksiz ögelerin tesirini yitireceğini ve son çeyrekte enflasyonun düşüş eğilimine gireceğini düşünüyoruz. Besin dışı enflasyonun yılın geri kalanında da manşet enflasyonun altında kalmaya devam etmesini bekliyoruz” diyerek başladığı çekirdek enflasyon vurgusunda, nedense şimdiye dek referans alınmayan IMF ve global merkez bankacılara atıfta bulundu; “Bu çerçevede, merkez bankaları ve siyaset yapıcılar; besin fiyatlarındaki gelişmeleri, çekirdek enflasyon gelişmelerini ve artan enflasyonun enflasyon beklentilerine tesirini takip ediyorlar” diyerek.
Kavcıoğlu, “IMF, Dünya Ekonomik Görünümü (World Economic Outlook) raporunun son güncellemesinde, merkez bankalarının fiyat dinamiklerini tahlil etmesi ve enflasyondaki hareketlerin süreksiz olup olmadığını dikkate alması gerektiğini kaydetti. Türkiye’de de besin fiyatları yükselişte ve temmuz ve ağustos aylarında besin fiyatları enflasyonu gerek tarihî ortalamalardan gerekse besin dışı enflasyondan bariz olarak yüksek seyretti” vurgusuyla, on yıllarca sıfıra yakın enflasyonla yaşayan dünyanın ortakçısı olmaya talip oluyordu.
“Diğer merkez bankalarında olduğu üzere bizim de salgının getirdiği arz ve talep şokları sonucunda ortaya çıkan fiyat hareketlerinin geçiciliğine dair analizlerimizin bulunduğunu paylaşmak isterim. Para siyasetinin etkileyebildiği talep ögeleri, çekirdek enflasyon gelişmeleri ve bunların orta vadeli enflasyon amacımızla uyumlu seyretmesine ait tahliller yanında, önümüzdeki devirde arz şoklarının yarattığı tesirlerin ayrıştırılmasına biraz daha fazla tartı verilecektir.”
O denli ki şu tabloyu paylaşırken, güya Türkiye yüzde 2-3’lük enflasyonla yaşarken, emtia ve besin fiyat şokuyla karşılaşmış Norveç’le tıpkı ligdeymiş üzere olağanlaştırma eforuna giriyordu. Ayrıyeten sunumundaki bilgilerde en dorukta, nedense Norveç’in yurtiçi imalat maliyetlerini değil de ihracat fiyatlarını da kapsayan bileşik üretici fiyatlarını içeren endeks kullanılmıştı. (Türkiye’nin ÜFE’sine kardeş bulma gayretinden mı?)
Ülkemizdeki siyaset kusurlarına ortak aramak için en yüksek üretici fiyatı artışı bulup tahtanın başına yazma uğraşına girişilirken, Norveç’te ÜFE artışında yıllık yurtiçi imalat maliyeti yüzde 7.6 yerine ihracat fiyatlarını da içeren bileşik ÜFE yüzde 43.4 olarak yansıtılıyordu. (Kaynağım: Norveç İstatistik Enstitüsü https://www.ssb.no/en)
Kaynak: TCMB
Kavcıoğlu aşikâr ki sunumda kullandığı datalara dikkatle bakmamış. Başka gelişen ülkelerde ÜFE yüzde 30’lara kadar artış gösterirken neden TÜFE artışları yüzde 4-5-6 düzeyinde olmuş da neden Türkiye’de yüzde 40-50 aralığındaki üretici fiyatlarına karşılık yüzde 20’lik TÜFE ortaya çıkmış? Bu sunum tablosunda da enflasyondaki siyaset yetmezliği ve başka ülkelerden ayrışma çok açık biçimde görülüyor.
OECD datalarına nazaran (Temmuz itibariyle) tüm OECD ülkeleri ortalama üretici imalat fiyat artışları yıllık yüzde 11.4 iken, tüketici fiyat artışı ortalaması yüzde 4.4 olmuş.
Artık çıkıp da gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelerden, Türkiye’deki yanılgılı siyasetlere ortakçı aramak, Türkiye’deki çok fiyat hareketini global gelişmelere montajlayarak olağanlaştırma gayreti, tam da kamuoyu ile dalga geçmek demek. Hem de seçilmiş datalarla.
Yalnızca alıntıdır, makalenin tamamı için Uğur Gürse blog sitesini ziyaret edin
FÖŞ – Hasret Derici Şengül KAGİDER iktisat sohbeti
Rusya Merkez Bankası yeniden faiz artırdı
TAHLİL: İşgücü bilgilerindeki oynaklığa rağmen, istihdam artışı devam ediyor
Para Tahlil
