Bu kaçıncı oldu sayılamıyor artık; Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın o malum kendince ‘teorisini’ lisana getirerek yine faiz indirimi isteğini bu sefer daha ‘sinyalli direktif’ seviyesinde seslendirmesi tekrar işleri karıştırmaya aday.
“Sinyali” kime, hangi kuruma verdi bilmiyoruz.
Cumhurbaşkanı tüm alanlarda olduğu üzere “tek karar verici” olarak işaret veriyordu. “Bundan bu türlü enflasyonun daha üst çıkması mümkün değil” diyerek hem de.
Ankara’da giderek gerçeklerden kopma fotoğrafının ortaya çıktığı son günlerde, sanki “bu gerçek olabilir mi?” sorusunun karşılığına bakalım.
Hatırlatalım; daha evvel haziran başında tekrar katıldığı bir TV programında,
“Yani bu mevzuda ben tekrar birebir savın peşindeyim. Hatta bugün de Merkez Bankası Liderimizle görüştüm. Yani bizim bir sefer faizleri düşürmemiz koşul, onun için de yani Temmuz-Ağustos, buraları bulacağız ki faiz düşmeye başlasın” demiş, TL süratle paha kaybederek rekor düşük düzeylere ulaşmıştı.
Eminim ki çok hatırı sayılır geniş bir kesim, TL’nin kıymetlendiği günlerde “nasıl olsa Ankara’dan biri çıkıp konuşur, bedel kaybeder” diyerek döviz alma-tutma tercihini koruyor.
Enflasyonda sinyal kuvvetli
Cumhurbaşkanı’nın bu kelamlarından birkaç gün evvel TÜİK temmuz ayı enflasyon bilgileri açıklamış, aylık yüzde 1.8’lik artışla, yıllık enflasyon yüzde 18.95’e ulaşıyordu. Tabi bu sonuç, siyaset faizini mart ayından bu yana yüzde 19’da tutan, o tarihten bu yana da artış ivmesi güçlenen enflasyona rağmen ‘sıkıyım” demekten öteye geçemeyen Merkez Bankası’nı kelamım ona “kıl payı” kurtarıyordu. Kâğıt üstünde sıkı olduğunu söyleyen, siyaset faizinin enflasyonun üzerinde gerçek getiri sağlayacak formda tutulacağını söyleyen Merkez Bankası, ‘dostlar alışverişte görsün vitrininde’ ‘milimetrik’ farkla kendini kurtarmış sayılıyordu.
Bir Merkez Bankası artık bu türlü esprilerin konusu oluyorsa hiçbir prestiji kalmamış demektir.
Kalmadığı şuradan da aşikâr; 29 Temmuz günü Enflasyon Raporu açıklayan, o raporda da yılsonu enflasyonunu yüzde 14.1 varsayım eden Merkez Bankası’nın bu iddiası 2 iş günü sonrasında çöpü boyluyordu.
Temmuz’daki yüzde 1.8’lik enflasyonla, yılsonu enflasyon düzeyinin yüzde 14.1 olabilmesi için kalan 5 ayda toplam yüzde 3.3’lük bir enflasyon olması gerekiyor. Bu da hiç mümkün değil.
Lakin işin vahim tarafı şurada; haziran ayından sonra temmuz ayında da fiyat artışları ve yaygınlığı rekor seviyede seyrediyor. Bu, Haziran ve temmuz aylarında fiyatlama davranışlarının bozulduğunun işareti.
TÜİK’in ölçtüğü 415 kalem mal ve hizmet kalemindeki fiyatların artması, azalması yahut değişmemesi, bize fiyatlama davranışının ne derece bozulup bozulmadığını anlatıyor.
Örneğin temmuz ayında 415 mal ve hizmetin 284’ünün fiyatı artarken, 81’inin fiyatı düşmüş, 50’sinin fiyatı değişmemiş. Yayılım endekslerinde “artan-azalan” farkı alınıp toplam unsur sayısına (415) bölünüyor. Aylık eğilimdeki tabloya bakılıyor.
Benim burada işaret etmek istediğim ise “mevsim koşullarında” geçmiş yılların birebir ayına nazaran nasıl bir tablo sunduğuna bakmak.
Şunu görüyoruz; Haziran ve temmuz aylarında son 10 yılın (2011-2020) haziran ve temmuz aylarında görülmüş en yüksek bedellerin bile üzerinde bir sayıda fiyatı artan mal ve hizmet kalemi kelam konusu.
Son 10 yılda haziran aylarında en yüksek 298 kalem mal ve hizmetin fiyatının arttığı görülmüş. 2021’de ise bu 306 olmuş. Artan-azalan net farkına bakıldığında da misal bir tablo ortaya çıkıyor.
Çok açık ki enflasyonda rahatlama gösterecek bir tablo değil bu.
2011-2020 yıllarında haziran aylarında görülen en yüksek yayılım bedeli (fiyatı artan-fiyatı düşen farkının toplam 415 kaleme oranı) yüzde 55 iken, 2021 haziranında yüzde 60.5 olmuş. Temmuz da o denli; son 10 yılda en yüksek yüzde 48 görülmüşken, 2021’de bunun da üzerinde yüzde 49 görülmüş. Her iki ayda da en yakın yüksek pahanın 2018 ve 2020 olması şaşırtan değil. Son 10 yıldaki giderek hızlanan bozulmayı resmediyor.
Bu datalar, gidişatın bize ağustostan sonra kırılma olacağına dair bir sinyal vermiyor. Aksine bozulmanın, yayılmanın yüksek olduğunu söylüyor. Tahminen de ağustosta ve izleyen aylarda bunun devam edeceğini de.
Asıl kıssa, Cumhurbaşkanı’nın her konuşmasında değindiği faizin düşürülmesi talebi, her keresinde da TL’de kıymet kaybını tetiklediğinden maliyetleri ve fiyatlama davranışlarını bizatihi bozan bir öge olarak bekleyişler katında yerini alıyor.
Ağustos ve eylül aylarında toplamda yüzde 1.8’lik bir enflasyon olması halinde bile yıllık yüzde 19’dan fazla uzaklaşılamıyor. O denli görünüyor ki 2020’nin ekim ve kasım aylarındaki yüzde 2 civarındaki fiyat artışlarının endeksten düşmesiyle baz tesiri kaynaklı bir yıllık enflasyon düşüşüne umut bağlanıyor.
Meğer enflasyonun son 3 aylık ivmesi yıllık yüzde 20’lik bir süratte giderken bırakın faiz indirimini Merkez Bankası’nın geride kaldığını, yetersiz sıkılaşma ile ‘toz yuttuğunu’ bile söyleyebiliriz.
Türkiye’nin tekrarlanan yanılgılarla, “enflasyon-devalüasyon” sarmalına çoktan girmiş bir ülke olarak, enflasyonunu yüzde 20’li 30’lu patikalara atması işten bile değil.
Uğur Gürses, yalnızca alıntıdır. Makalenin tamamını okumak için,
Türkiye iktisadı: Kriz yok; toplumsal buhran var | Korkut Boratav
FÖŞ yazdı: Türkiye iktisadı bir sosis fabrikasıdır
Güldem Atabay: Enflasyonda mucize – Siyaset faizinin altında kalmayı başardı!
Para Tahlil
