Birkaç aydır kelamlı olarak iletilerle vakit kazanan Merkez Bankası, sonunda faizleri 2 puan arttırdı. Mali piyasalarda bankaya atfedilen beklenti ise 1 puanlık faiz artışı yapacağı tarafındaydı.
Pekala niçin bu türlü oldu?
Misyona gelir gelmez faizleri 20 Kasım’da yüzde 10.25’ten yüzde 15’e çeken Lider Naci Ağbal, son faiz artışını 25 Aralık’ta 2 puan olarak yapmıştı.
Aralık sonundan bu yana 2 buçuk aydır, yüksek seyreden enflasyon ivmesine rağmen faiz artışı yapmayıp kelamlı yönlendirme ile yönetim etmeye çalışmıştı.
18 Mart toplantısında, 2 puanlık ek faiz artışı yaparak, görünüşte piyasadaki beklentinin önüne geçerken, aslında geride kaldığının telafisini yapıyordu.
Ağbal’ın son kelamlı irtibat atılımı, Merkez Bankası’nın web sitesinde blog yazısı yayımlamak olmuştu. Burada, “Güven, iktisat idaresinin temel kurumlarından biri olan merkez bankaları için de büyük kıymet taşır. Para siyasetine itimat duyulduğunda daha aktif olur, beklentileri iyileştirme gücü artar. Bu çerçevede, bir merkez bankasının hedefine ulaşmak için atması gereken birinci adım ekonomik aktörlerin para siyasetine güvenmesini sağlamaktır. Misyonunu muvaffakiyetle yerine getiren bir merkez bankası istikrarlı ve üretken bir iktisadın kapısını açar. Hülasa itimat veren, fiyat istikrarına odaklanan bir para siyaseti uzun vadede toplumsal refahın anahtarlarından biridir” diyordu.
Pekala Ağbal neden 2 buçuk ay bekledi?
Kelamlı yönlendirme ile yönetim ettiği vakit zarfında, Ankara’da Beştepe’nin kelamını verdiği ıslahatların ilan edilmesini alışılmış ki.
İlan edilmesi ise uzadıkça uzadı. Ta ki kurlar üst hakikat hareketlenene kadar. Evvel Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın partisinin İzmir Kongresi’nde damadı eski Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’a ‘iade-i itibar’ nitelikli kelamları sarf etmesiyle, “geri mi dönüyor?” tedirginliği ile, sonra da ABD’de enflasyon tasalarının tetiklediği tahvil faizlerinin yükselmesi ile kurlar üst yanlışsız hareketlendi. Çok kısa müddette yüzde 7-8’lik bir kur artışı gözlendi.
Kurlar yükselir de kurların tepe yaptığı Kasım başında “Hukuk ve iktisat ıslahatı geliyor” taahhüdünün kurları gerilettiği fikri akla gelmez mi? Birebir ‘anahtarı’ kullanma fikri akla gelmiş olmalı. Aslında o devirde kurların gerilemesinde, Bakan ve Merkez Bankası Başkanı’nın vazifeden uzaklaştırılması ve yeni atamalar, faiz artışı tesirli olmuştu.
Çabucak yine ıslahat telaffuzunun ipine sarıldı Ankara.
2 Mart günü ‘hukuk reformu’ niyetine kes yapıştır “İnsan Hakları Aksiyon Planı” açıklandı, 11 Mart günü de “ekonomi reformları” açıklandı.
Lakin apar-topar hazırlandığı ambalajından da muhakkak olan ıslahat metinleri ortaya çıktı. O denli ki ıslahat diye yazılan hususların hangi vadede hangi kuruluşça yapılacağı bile yazılmamıştı. Buna işaret edilince de Salı gününe (23 Mart) yetiştirileceği açıklaması geldi Bakan Lütfi Elvan’dan. O denli ki İngilizcesi bile hazırlanamamış; lakin Bakan Elvan bunu, çok merak edilip sorulduğu biçiminde aktardı. (Doğal değil mi? 15 sayfaya sığacak bir metni 98 sayfalık bir doküman haline getirip yalnızca İngilizcesi olmadan Türkçe yayımlarsanız merak edilir).
Bu ıslahat paketlerinden beklenen şu olmalı; ıslahat kelamlarından kamuoyunun ikna olması halinde iktisat siyaseti yürütücülerinin işinin kolaylaşması.
Her iki paketin içi boş, kelamlarının de uygulamada aykırısı yapıldığı için hiçbir tesiri olmadı. O denli görünüyor ki Ağbal da bunun farkında ve faiz arttırma kararını aldı.
Bu aslında, global şartlarda ortaya çıkan gelişmekte olan ülkeler için olumsuz seyir de hesaba katıldığında, çok daha geç olmadan alınmış bir karar olarak görünüyor.
Ağbal da bu fotoğrafı rahatlıkla görebiliyor. 2 puanlık faiz kararı, aksi dolarizasyon alanında ıslahatların ilanından gelecek bir fayda beklenmediğinin de işareti. Yani “iş başa düştü” iletisi bir bakıma.
Ne yazık ki bu döngü tekrarlanıp duracak
Merkez Bankası eliyle negatif gerçek faiz ortamı sağlayıp, BDDK eliyle bankaları kredi vermeye zorlayarak devasa kredi büyümesi yapıp, TL’den kaçış ortamını yaratıp döviz rezervlerini eritiyorsunuz; sonunda el elde baş başta kalıp tek enstrümanla kalıyorsunuz. Döviz gelmiyor, faizi arttırmak zorundasınız.
Bir öteki öge da siyasi atmosfer; baskıcı bir otokratik bir idare şekli ile yönetip hukuku siyasi talimat altında bırakıyorsunuz, sonra da yurttaşın parasını diğer ülke paralarına yatırmaktan uzaklaştırmak için ikna etmeye çalışıyorsunuz.
Paylaştığı bir haber tweeti için milletvekiline siyasal nedenlerle mahkemelerden ceza çıkartıp milletvekilliği düşürülen, 6 milyon oy alan bir partiyi kapatmak için davalar açılan ülkede iktisat idaresinin de elinde kalan sopa ne yazık ki faizleri yükseltmek.
Ne yazık ki tek başına faiz artışının buna bir yararı yok. Faizi yüzde 25 yapsanız TL’ye dönüş yaratılabilir mi? Cevabım, hayır.
Uğur Gürses
Merkez bankasından gerçek adım: 200 baz puan faiz artışı
Açıklanan iktisat “reform” paketine Saray’dan müdahale & MB faizi artırır mı? | Güldem Atabay
FÖŞ: FED ve TCMB’nin Başı Enflasyonla Sıkıntıda
Para Tahlil