Ismine ne ‘dalgalı kur rejimi’ ne ‘yönetilen dalgalı’ ne ‘sabit kur rejimi’ ne de ‘peg rejimi’ denilebilecek uydurma bir kur rejimi, gün gelip rezervler sona yaklaşınca çöktü.
Ağır çekimde tren kazası
Son 10 günde Türk Lirası süratle kıymet kaybetti. Bu satırların okurları ile nakdî istikrarları yakından izleyenler için, bunun gerçekleşmesi sürpriz değildi.
Pekala ne olmuştu da 4 Ağustos haftası Kurban Bayramı bitiminde döviz kurları tırmanışa geçerek 10 Temmuz tarihine nazaran yüzde 10 artmıştı?
Merkez Bankası datalarına nazaran; 10 Temmuz-7 Ağustos ortası devirde bankacılık sistemindeki toplam döviz ve altın mevduatları 18.2 milyar dolar artmış. Bunun yarıdan fazlası, bu 5 haftalık periyodun son iki haftasında gerçekleşmiş.
18.2 milyar dolarlık artışın kabaca 7.5 milyar dolarlık kısmı altın ve euronun öteki paralara karşı çok yükselmesi nedeniyle kıymet artışı içeriyor. Bunu dikkate almamak gerekiyor; geriye kalan net 10.7 milyar dolar yurtiçi yerleşiklerin (bireyler ve şirketler) TL ödeyerek döviz ve altın alımlarından kaynaklanıyor.
Bu 10.7 milyar dolarlık artışın 4.5 milyar doları yalnızca tek başına en son hafta, 7 ağustos haftası gerçekleşmiş. Son 5 yılda en büyük haftalık artışlardan biri.
Bu 5 hafta içinde yaklaşık 1.5 milyar dolarlık bir yabancı yatırımcı çıkışı da gözleniyor.
Böylelikle bu 5 haftada toplam 12.2 milyar dolarlık bir döviz talebi piyasaya girmiş.
Döviz girişleri kurumuşken döviz talebinin artması döviz kurlarını üst iter. Gerçekten o denli de oldu. Neye karşın? Kamu bankalarının dolar kurunu 6.85’te tutmak için döviz satmalarına rağmen.
O denli anlaşılıyor ki; Ankara ‘arka kapı’ metotlarıyla kamu bankaları aracılığı ile kuru savunamaz hale düştü. Kuru savunmayı bıraktı. Uzunca müddettir kuru muhakkak düzeylerde savunmak için 100 milyar dolara yakın rezerv eriten Ankara, yolun sonuna geldi. Son kurşunları atarak kuru piyasaya bıraktı. Ne olduğu bilinmeyen uydurma kur rejimi de çökmüş oldu. Geçmişten beri çalışan ve efektif döviz alışverişi ile işleyen Kapalıçarşı döviz piyasasında ise paralel ve daha yüksek kurdan paralel piyasa da tekrar canlandı.
Madalyonun öbür tarafında ise döviz kurunu 6.85’te tutmak için bir yandan milyarlarca dolar rezervi eriten iktisat idaresi, bu döviz talebinin gerisinde, öz be öz yerleşikler ile daha evvel ‘Türkiye hikayesini’ satın almış fakat işler rayından çıkmaya başlayınca çıkışı tercih eden yabancıların döviz talebi olduğunu bilinmesine rağmen “dış güçler bize operasyon yapıyor” diye açıklamalar yapmıştı.
Tüm yabancı kurum ve bankalara TL verilmesi engellendiği için artık “dışarıdan akın argümanı” geçersiz kalıyordu.
Kur yükselişi artık daha fazla rezerv eritilerek tutulamaz hale gelince kamu bankaları eliyle “arka kapıdan” döviz satışı bırakıldı; ya da en azından kur düzeyi savunmasına orta verildi. Bu türlü olunca; rezervlerin eritildiği ve artık bu yolla savunma yapılamayacağı sinyali verilmiş oldu. Kur daha da üst çıktı. Kabaca yüzde 5’lik artış bu duruştan sonra geldi.
Son bir aya bakılırsa döviz kuru yaklaşık yüzde 10 artmış oldu. Merkez Bankası’nın da kendi siyaset faizinin de altında verdiği parayı kesmesinden sonra bu yükseliş biraz duruldu.
Fikir: “İnecektim”
Bu durulmadan sonra CNNTÜRK’te yayına çıkıp açıklamalar yapan Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, kurların inip çıkacağını söyleyerek “Önemli olan kurun düzeyi değil, rekabetçi olup olmamasıdır. Türkiye tarihinde birinci sefer rekabetçi bir kur seviyesiyle iktisadını dönüştürebilecek bir yapıya kavuştu. Biz diyoruz ki turizmin gelmesi için, ihracatçı için benim para birimim daha cazip olsun, daha rekabetçi olsun.”
Son bir yılda çok kredi büyümesini beslemek için faizi negatif gerçek faiz düzeyinde tutan, bunu sürdürebilmek için de TL’den kaçan yerleşik ve yabancı yatırımcıların döviz talebini kur artmasın diye karşılarken 60 milyar dolarlık döviz rezervi eriten (taze döviz girişleri de hesaba katıldığında 100 milyar dolar) siyasetçi, kur tepe yaptığında bize bunu “TL rekabetçi oldu” diye açıklıyor.
Pekala ne için yapılmış bu? Bakan konuşmasında bunu söylüyor; “Burada temel husus şu, finansal güvenlik noktasında, ekonomik altyapı noktasında Türkiye’nin bütün bu dalgaları denetimli formda yönetip yönetemediğidir”
‘Finansal güvenlik’ için dalgalar yönetilmiş. Asıl sorun şurada ki; iktidar partisi yıpranmasın ve oy kaybetmesin diye yani iktidardaki partinin bekası için, paramız TL faizi negatif gerçek faize çekilerek savunmasız bırakılmış, hiçbir iktisadi manası olmayan kur düzeylerini savunmak için döviz rezervleri eritilmiş, asıl bu yolla Türkiye’nin ekonomik ve finansal güvenliği tehlikeye atılmıştır.
Ülkelerin döviz rezervi tutmasının emeli; harika durumlarda ülkenin en başta iktisadını çalışır halde tutabilecek, ithalatını yapabilecek bir ‘yedek akçe’ bulundurmasıdır. Bu eritilmiştir.
Dış güç değil, yurttaşlar
2018 Haziran seçimlerinden sonra kurulan “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi” sonrasında oluşan idare, iktisatta maceracı bir yol izlemeye başladığından, 2019 başından bu yana geçen bir buçuk yılda, yerleşik yurttaş ve şirketlerin döviz hesaplarındaki artış kabaca 50 milyar dolardır. Buna 15.5 milyar dolarlık yabancı yatırımcı çıkışı da eklendiğinde 65.5 milyar dolarlık bir döviz talebi ortaya çıkmıştır.
Bu yeni idare biçimi, çerçevesi olan bir makroekonomik program ortaya koyamadığı üzere, mevcut sıkıntıları ve dengesizlikleri de derinleştirmiştir. Yalnızca iki kanalda bir buçuk yılda ortaya çıkan 65.5 milyar dolarlık talep, bu dengesizliklerin ve güvensizliğin bir sonucudur.
Bu temel sorun ve dengesizlikler çözülmek yerine, semptomlara dönük “söndürme” uğraşı bir siyaset sanılarak uygulanmıştır. 65.5 milyar dolarlık bu talep, Merkez Bankası’nın döviz rezervleri sonuna kadar eritilerek döviz kuru frenlenmeye çalışılsa da, bu bir buçuk yıllık periyotta kurlar yüzde 40 artmış, yani TL yüzde 30 bedel kaybetmiştir.
Pekala o vakit neden 60 milyar dolarlık rezerv neden heba edildi? Tutarsız ve bir çerçevesi olmayan siyasetlerin fotoğrafı bu: Kuru savunmak için rezervler eritilsin, beceremeyince “biz esasen rekabetçi kur istiyorduk” denilsin.
****
Lakin bu sefer 26 yıl sonraki fark şurada; Türkiye’nin şirketler bölümü çok borçlu, bunun da değeri bir kısmı dövizle.
Alıntıdır, makalenin tamamını okumak için aşağıdaki adresi ziyaret edin
Uğur Gürses ve Soli Özel sohbeti: Uğur Gürses Anlattı Her şey Tıpkı Kaldıkça Kur Şokları Durmaz
Dövizde akşam raporu: Bu kere de siyasi gerginlik
Dr Kocabalkan ve FÖŞ: Altın mı? Gümüş mü? Yoksa Borsa mı?
TAHLIL: Ödemeler istikrarına bakın, iktisatta yangın var!
Para Tahlil
