Türkiye’nin, piyasayla barış sağlaması gerektiğini belirten TÜSİAD Lideri Simone Kaslowski, güç arama teşebbüsleri ve Doğu Akdeniz siyaseti için ‘Diplomatik, jeopolitik, ekonomik ve kültürel alandaki yumuşak gücümüzü ön plana koyan bir strateji sorunun çözülmesine katkı verecektir’ yorumunda bulundu.
Türkiye iktisadının 3 yıldır büyüyemediğini ve dış borcun hala yüksek olduğunu da vurgulayan Kaslowski ‘Büyüme temposu çok düştü. Münasebetiyle daima borç ödüyoruz. Türkiye bugüne kadar borçlarını daima geri ödedi, bundan sonra da ödeyecek gücü var, kâfi ki bilimle inatlaşmayalım, itimadı artıracak öngörülebilir siyasetler uygulayalım’ diye konuştu.
Türk Endüstrici ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) Idare Heyeti Lideri Simone Kaslowski, iktisat gündemiyle ilgili olarak soruları cevapladı.
Iktisatta temel göstergeler, taban yaptığı nisan ve mayıs aylarının akabinde yine üst istikametli seyir izliyor. Toparlanma işaretleri, kalıcı iyileşmeye işaret ediyor mu?
Talepte sahiden güçlü bir yükseliş var. Endüstride toparlanma epey güçlü. İç talebi güçlendiren piyasaya fazlaca ve düşük faiz ile verilen krediler sürükledi. Negatif gerçek faiz bilhassa güçlü mal tüketimini ve konut satışlarını tetikledi. Artık yükselen faizlerle iç talebin biraz daha yataya hakikat geçeceği bir periyoda giriyoruz. Son çeyrekte iktisattaki toparlanmanın yavaşlamasını bekliyoruz. Önümüzdeki yıl ise kuvvetli geçecek zira kredi aracı bu yıl ziyadesiyle kullanıldı. Artık mali ve mali genişleme ile büyümeye devam edemeyiz.
“GÜVEN SORUNU VAR, UZUN VADELİ İSTİKRARI TEHLİYE ATTIK”
Gerçek kur endeksi tarihi taban düzeylerinde. Buna karşın, döviz kurlarındaki çıkış durdurulamıyor. Kurdaki süratli tırmanış, ‘spekülatif atak’lardan mı kaynaklanıyor? Size nazaran dövizdeki artış, epey müdahaleye karşın neden durdurulamıyor?
Itimat sorunu var. Krizle uğraşta daima günü kurtarmaya odaklandık, uzun vadeli istikrarı tehlikeye attık. Artık insanlarda kur tekrar artacak algısı yerleşti. Zira her yükselişte düşecek TL’ye güvenilmesi gerektiği belirtiliyor fakat bir mühlet sonra yeniden sürdürülebilir siyasetler uygulanmadığı için tekrar üst çıkıyor. Kuru sabitlemeye çalışınca hem değerli ölçüde rezerv kaybettik hem de kur tekrar yükselince vatandaşın inancı sarsıldı. Net rezervlerimizin büyük kısmının bankalardan swap ile alınan borçlardan oluşması da inancı olumsuz etkiliyor. Ancak bu mevzuda da öngörülebilir siyasetler uygulanırsa inancı ve piyasada dengeyi sağlarız.
Merkez Bankası’nın kur atağı sonrasında aldığı kararlar sanayicileri nasıl etkiliyor?
Kriz sırasında verilen fazla likiditenin kesinlikle vakti geldiğinde geri çekilmesi gerektiğini başından beri söylemiştik. Vakti geldi ve Merkez Bankası artık bunu yapıyor. Daha net bir telaffuz ve öngörülebilir bir faiz siyasetiyle yapılmasını tercih ederiz. Şu anda faizler üzerinde değerli bir belirsizlik var. Faizlerin yükseldiği malum lakin nerede duracak, ne kadar müddette nasıl artırılacak hiçbir yönlendirme verilmiş değil piyasaya. Ancak genel olarak kuru sabit tutmak için yapılan müdahaleden vazgeçilmesini olumlu buluyoruz. Bundan sonra da müdahaleler umarız en aza iner.
“REKABET ARTIK KUR İLE OLACAK BİR İŞ DEĞİL”
TL’nin gerçek kıymeti, 2010 yılından aşağı taraflı seyir izliyor. Buna karşın, ihracat artışı TL’nin daha kıymetli olduğu 2010 öncesi periyotlara nazaran daha az. Kur rekabetçi düzeyde mi? Döviz kuru-ihracat ilgisi bitti mi?
Rekabet artık kur ile olacak bir iş değil. Rekabet kalite ve verimlilikle olur. Bunun için eğitimli işgücüne ve teknolojiye gereksiniminiz var. Rekabetçi olmanın kısa ve kolay bir yolu yok. Islahat yapacaksınız, inovasyon yapacaksınız, bunlar için gereken alt yapınızı daima iyileştireceksiniz. Dediğiniz üzere gerçek kur tarihi düşük düzeylerde lakin dünya artık birebir dünya değil, düşük kur ihracat patlaması yaratmıyor. Kurdaki istikrarsızlık yatırım iştahını azaltıyor, hammadde ve aramalı maliyetlerini artıyor. İçeride de enflasyon artıp TL maliyetlerini artırıyor. Son salgın da çok net gösterdi ki ucuz olmanız da artık tedarik zincirlerinde yer almanız için kâfi değil. Bu eski niyetlerden kurtulmak yeni dünyaya ahenk sağlamak lazım.
“Algı yönetimi-ekonomi yönetimi” bağında hassas noktalar olarak neleri sayabilirsiniz?
Iktisat her kısmın günlük hayatında ziyadesiyle hissettiği bir gerçeklik. Algıyı iyi yönetmek inanç sağlamak için çok değerli lakin buna iyi bir iktisat idaresi eşlik etmezse itimadı daha da fazla yıpratacaktır. Algılar eninde sonunda gerçeklerle örtüşmek zorunda. Münasebetiyle yalnızca algı idaresi ile ekonomik muvaffakiyet olamaz. Öte yandan iktisatta yapılanların net ve inanç verici bir biçimde anlatılabilmesi siyasetlerin başarısı için gerekli.
“PİYASA IKTISADINA KARŞIT DÜZENLEMELER KALDIRILMALI”
Endüstricinin gözünden iktisat idaresinin acil ve öncelikli gündemi nedir? Neler olmalıdır?
Salgın nedeniyle getirilen pek çok düzenleme var. Geldiğimiz noktada iş dünyasıyla yine bir kıymetlendirme yapılmalı. Iktisada genel olarak likidite verilmeye devam edilemez lakin hala muhakkak noktalarda dayanaklara gereksinim var. Evvel bunlar tespit edilmeli. Artık muhtaçlık duyulmayan piyasa iktisadına karşıt düzenlemeler kaldırılmalı.
Salgınla birlikte yaşamak zorunda olduğumuz bu periyotta büyümeyi nasıl sağlayacağız, istihdamı nasıl artıracağız; bunları tartışmalıyız. Endüstride yüksek teknolojili ve katma kıymetli üretime yönelik stratejilere tartı verilmeli. Bunun uygulamaya geçmesi de araştırma-geliştirmeyi ve inovasyonu ne kadar ivmelendirdiğinizle direkt ilgili.
Negatif gerçek faiz siyasetine son verilmesi ve piyasayla barışılması, ülkeye tekrar yabancı sermayenin çekilmesi gerekiyor. Dış siyasette da bu nedenle yine kimi stratejileri kıymetlendirme gereksinimi var. Yeni devirde dünya ile nasıl entegre olacağız? Avrupa değişiyor, AB Yeşil Mutabakatı bütün ihracat ve finansman süreçlerimizi etkileyecek. Tüm bunlar için bir yol haritası hazırlanması dış bağlar, etraf, güç ve iktisat siyasetlerinin eşgüdümlü yönetilmesi gerekiyor.
“BORÇLARIMIZI ÖDERİZ KÂFI Kİ BİLİMLE İNATLAŞMAYALIM”
Türkiye’nin yeni güç kaynakları bulmak için yaptığı teşebbüsleri ve bilhassa Doğu Akdeniz’deki tansiyonu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Doğu Akdeniz’de Türkiye’nin savunduğu siyaset alanlarında milletlerarası hukuk temelinde, diplomatik araçları da seferber eden bir dış siyasetin yürütülmesi elimizi güçlendirecektir. Çünkü doğalgaz aramaları ile alevlenen gelişmelerin kaynağında uzun yıllardır çözülemeyen Kıbrıs üzere çok taraflı ve milletlerarası hukuk açısından belirsizlikler barındıran sıkıntıların da rol oynadığını görüyoruz.
Diplomatik, jeopolitik, ekonomik ve kültürel alandaki yumuşak gücümüzü ön plana koyan bir strateji sorunun çözülmesine katkı verecektir. Gerek AB’nin gerek Türkiye’nin ve bölge ülkelerinin sıkıntıların kaynağını yanlışsız tespit edip bunlara yönelik diplomatik ve hukuk prensipleri çerçevesinde tahlil üretmesi büyük ehemmiyet taşımakta. Tıpkı süreçte Türkiye’nin müzakere gücünü kuvvetlendirecek bir öteki ögenin ise demokrasi ve hukuk devleti unsurları doğrultusunda hareket etmek olduğunu unutmamalıyız. Dış siyasetin iç siyaset dinamiklerinden olumlu etkilenebileceği en kritik öge bu olacaktır.
Dış borç hala çok yüksek. Türkiye iktisadı son üç yıldır büyüyemiyor. Büyüme temposu çok düştü. Hasebiyle daima borç ödüyoruz. Son iki yıldır gerçek kesimde kıymetli oranda yaklaşık 60 milyar dolarlık açık durum kapatıldı. Kurdaki artışın denetim altına alınması borcun çevrilebilmesi için kıymetli. Bunun için de evvel enflasyonu denetim altına almak gerekiyor. İktisat bilimi ile uyumlu siyasetler yapmalıyız. Rezervlerimizdeki erimenin durdurulması lazım. Yoksa temerrüt riskine ait algı çok olumsuz etkilenir. CDS’lerdeki yükseliş de bunu yansıtıyor. Türkiye bugüne kadar borçlarını daima geri ödedi, bundan sonra da ödeyecek gücü var, kâfi ki bilimle inatlaşmayalım, itimadı artıracak öngörülebilir siyasetler uygulayalım.
Yazının Devamına Buradan Ulaşabilirsiniz
Para Tahlil
