Coronavirus salgını nedeniyle mart, nisan ve mayıs aylarında süratle daralan Türkiye iktisadı, 1 Haziran’da tekrar açıldı ve son iki ayda ekonomik aktivite kısmen canlandı. Lakin Merkez Bankası’nın (TCMB) para musluklarını açması ve kamu bankalarının rekor kredi arzıyla gelen canlanma, iktisattaki fay sınırlarını tekrar harekete geçirdi.
Yıla 5,94 düzeyinden başlayan lakin salgının tesiriyle 7 Mayıs’ta 7,26 ile tüm vakitlerin rekorunu kıran dolar/TL kuru, kamu bankalarının TCMB rezervlerini satışının da katkısıyla yaklaşık bir buçuk ay 6,85 civarına demir attı.
Lakin son günlerde tekrar 7,00 TL düzeyine yükseldi. Üstelik dolar, dünyanın önde gelen altı para ünitesi karşısında son iki yılın en düşük düzeyine gerilerken, TL dolar karşısında kıymet kaybı yaşadı.
2020’ye 6,67 düzeylerinde başlayan euro/TL de, euro/dolar paritesindeki yükselişe paralel 8,31 düzeylerine yükseldi ve tüm vakitlerin rekorunu kırdı.
KRONİK SIKINTILAR TEKRAR GÜNDEMDE
Geçen sene birinci beş ayda 187 milyon dolar fazla veren cari istikrar, bu sene tıpkı periyotta 16 milyar 720 milyon dolar açık verdi. İhracat ve turizm gelirleri süratle düşerken, ithalat o süratte düşmeyince, cari açık arttı.
Yılın birinci yarısında ihracat geçen yıla nazaran yüzde 15,1, ithalat yüzde 3,2 azaldı. Dış ticaret açığı yüzde 73,2 artarak 23,9 milyar dolara ulaştı. Geçen sene beş ayda 7,9 milyar dolara ulaşan turizm geliri, bu yıl tıpkı devirde 3,4 milyar dolara geriledi.
tüketici enflasyonu, kredi genişlemesi ve kur artışının tesiriyle haziranda yüzde 12,62’ye fırladı.
2019’un birinci yarısında 78,6 milyar TL olan bütçe açığı, bu yılın birebir periyodunda yüzde 39,3 artarak 109,4 milyar TL’ye sıçradı.
Tüm bunların üzerine jeopolitik tansiyonlar de eklenince, TL, Türkiye’nin kredi iflas risk primi (CDS) nisan ve mayısta görülen 600’lü düzeylere geldi.
Merkez Bankası’nın resmi rezerv varlıkları bir ayda yüzde 5 azaldı
Merkez Bankası’nın resmi rezerv varlıkları, haziran ayında bir evvelki aya nazaran yüzde 5 azalarak 86,3 milyar dolara geriledi. Döviz varlıkları ise yüzde 13,2 oranında azaldı.
REZERVLERDEKİ SÜRATLI ERİME KIRILGANLIĞI ARTIRDI
Sözcü gazetesinde yer alan habere nazaran, Spinn Danışmanlık Kurucu Ortağı ve ekonomist Hasret Derici Şengül, “Salgının şiddetini artırmasıyla baş gösteren makro tesirlerin yanı sıra rezervlerdeki süratli erime finansal piyasa kırılganlığını arttırdı” dedi.
“Son birkaç günde yaşadığımız dalgalanma birikmiş kırılganlıkların ekonomik istikrarlar açısından taşınamaz hale geldiğinin kanıtı” diyen Şengül, döviz kurlarındaki yükselişe temel teşkil eden ögeleri şöyle sıraladı:
“Türkiye’nin net 180 milyar doların üzerindeki dış finansman muhtaçlığına karşılık döviz rezervlerinin düşüklüğü, risk priminin yüksek olması ve piyasa müdahalelerinin yabancı yatırımcı inancını zedeliyor olması. Dış finansman gereksiniminin yüksek olmasının gerisinde ihracat ve turizm gelirlerindeki kayıp ile yabancı yatırımcıların pay senedi ve tahvil piyasasından çıkması yatıyor. Şirketlerin dış borç azaltma eğiliminde olması da tekrar döviz arzını azaltan ögelerden.
TCMB’nin döviz yükümlülükleri çıktıktan sonraki rezervinin -30 milyar dolarlarda olması ve kamu bankalarının 9 milyar dolar açık durumunun bulunması bundan sonrası için döviz arzının salgın periyodundaki kadar ağır olamayacağını gösteriyor.
Döviz talebine gelince hem hane halkında hem şirketler bölümünde temmuz ortası itibariyle bir artış görüyoruz. TCMB’nin tahvil alımları yoluyla gerçekleştirdiği gevşek para siyasetine devam ettiği bir periyotta dolarizasyonun devam etmesi de kur üzerindeki baskının artmasına neden olacaktır.”
DÖVİZ ARZI SÜRDÜRÜLEMEZ BOYUTLARDA
Son periyottaki dalgalanmayı tetikleyen öbür ögeleri, “Dünyada ikinci dalga riskinin yükselmesinin yanı sıra içeride kamu bankaları üzerinden piyasaya verilen döviz arzının sürdürülemeyecek boyutlara gelmesi, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’de petrol ve doğalgaz arama çalışmalarının Yunanistan’la bağlantıları germesi ve AB’nin yaptırımlardan kelam etmesinin getirdiği jeopolitik risk” olarak sıralayan Şengül, “Tüm bu temel ve konjonktürel faktörler ülke risk primini yükseltiyor ve CDS’lerin (kredi temerrüt takası) artmasına neden oluyor” dedi.
Şengül, CDS’i ve CDS’teki artışı şu sözlerle anlattı:
“CDS (Credit Default Swap – Kredi Temerrüt Takası), sabit getirili menkul değerlerin riskini bir diğer tarafa aktarılması için yapılan takas sürecidir. Bu sayede CDS satın alan kişi, aldığı bir sabit getirili enstrümanın temerrüde düşmesi durumunda ödemeyi CDS satan şahıstan tazmin edilir. Bu manada süreç, sabit getirili enstrüman yatırımcıları için bir sigorta niteliğindedir.
Bu yüzden ülkenin riskliliği arttığında sigorta primi yani CDS de artar. CDS’lerin yükselmesi yatırımcılar için bir gösterge niteliğindedir. Son periyotta yaşanan dalgalanmada CDS primlerinin de yükselmiş olması, BDDK’nın swap limitleri üzere piyasa müdahaleleri nedeniyle Türkiye’ye aslında temkinli yaklaşan yabancı yatırımcıların bu temkinli tutumunu devam ettireceğini gösteriyor.”
Artı Gerçek
https://artigercek.com/haberler/rezervlerdeki-hizli-erime-kirilganligi-artirdi-kredi-iflas-riski-tekrar-600-lerde
Para Tahlil
