Avrupa önderleri hayatın bir an evvel olağana dönebilmesi için bir yandan aşı kampanyalarına sürat verirken, öteki yandan da “aşı pasaportu” çalışmalarını başlattı.
Virüsün suratını artırmasıyla birlikte, AB içindeki tartışmalar da artacak. Fakat ülkeler ferdi yaptırımları aşarak ortak kurallar üzerinde anlaşabilirse, turizm dönemi tekrar canlanabilir.
Aşı pasaportu etrafındaki gelişmeler 2020 yılında turizm gelirlerinin %67’sini kaybeden Türkiye açısından da yaşamsal kıymette. Bir yandan bu kayıp cari süreçler açığının süratle yükselmesine yol açan kıymetli etkenlerden olurken, bir yandan da kesim çalışanı milyonların iş kayıpları manasına gelmişti.
Türkiye’de turzim kesimi çok kıymetli lakin hükümetin bu mevzuda Yunanistan’ın yaptığı üzere faal bir çalışması yok. Üstelik, turizm tesisleri çalışanlarının da aşılanması tartışmaları yaz periyodu hzırlıklarının başladığı bu günlerde gündemde bile değil.
Hala netlik kazanmayan aşı pasaportu hakkında VoA’nın derlemesiyle merak edilen sorulara yanıtlar:
1- Aşı pasaportu kimlere verilecek?
Somut olarak, Avrupa Komitesi Lideri Ursula von der Leyen, “farklı ulusal tahlilleri birbirine bağlayacak” bir platform fikrini ortaya koydu. Bu da Avrupa Birliği genelinde geçerli tek bir doküman olmayacağı manasına geliyor. Bir kişinin AB içinde ve dışında seyahat edebilmesi için verilecek evrakta, “aşı olan, aşı olması olanaksızsa yakın tarihte Covid testi negatif çıkan ve daha evvel bu virüse yakalanarak bedeni antikor üretebilen” şahısların sirkülasyonuna müsaade verilmesi planlanıyor.
AB’yi beklemeyen Milletlerarası Hava Nakliyatı Birliği (IATA) üzere birtakım memleketler arası kurumlar, “Travel Pass” ismi verilen bir seyahat evrakıyla gidilecek ülkelere nazaran ilgili evrakların yer almasını içeren bir uygulamayı Kasım ayında başlattı bile.
2- Hangi ülkeler destekliyor ?
İktisadı büyük ölçüde turizme bağlı olan Yunanistan, Avrupa’da bu türlü bir sistemi destekleyen birinci ülke oldu. Atina hükümeti, İsrail’le turistlerin karşılıklı olarak özgürce giriş yapabilmesini müzakere ediyor. İspanya, Malta ve Portekiz üzere Güney Avrupa’daki başka turizm ülkeleri de bu teşebbüsü destekledi. Bu ülkelere ek olarak, olumlu sinyaller gönderen Belçika ve Macaristan’ın yanı sıra farklı araçları deneyen Polonya, Danimarka, İsveç ve Estonya da takviye verdi. Danimarka ve İsveç, vatandaşlarının yurtdışına seyahatleri için elektronik sertifikaların uygulamaya konulduğunu açıkladı.
Almanya ve Fransa, aşılama kampanyaları hala çok az ilerlediği için evvel ihtiyatlı yaklaştı. Lakin 25 Şubat’ta görüntü konferans formülüyle yapılan AB doruğundan sonra iki ülke tavrını değiştirince, Kurula AB üyeleriyle ortak bir doküman üzerinde çalışma talimatı verildi. Almanya Başbakanı Angela Merkel, “Herkes dijital bir aşı pasaportuna muhtaçlığımız olduğu konusunda hemfikir” diyerek yeşil ışık yaktı.
3- Yasal olarak mümkün mü?
Hukuksal açıdan bu türlü bir evrakın özgür dolanım unsuruna ters olduğu görüşleri lisana getiriliyor. Hukukçular, Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkındaki Anlaşma’nın 26’ıncı hususunun, sıhhat krizi üzere harika durumlarda, bu cins araçların kullanılmasının yolunu açtığını, Birlik içindeki yurttaşların özgür sirkülasyonu unsuruna karşıtlık içermeyeceği görüşünü savunuyor. Lakin tüzel olarak Avrupa Komisyonu’nun, bunu getirme yetkisi yok. Bu nedenle talimat tepede başkanlardan geldi.
Hukukçular bu kararın öbür bir yasal tuzak içerdiğine de dikkat çekiyor: Aşıya erişim zorluğu ve her vatandaşın ya da her ülkenin eşit şartlarda aşıya ulaşma talihinin olmaması. Bilhassa en son aşılanacak olan genç nüfus için büyük bir adaletsizlik yaşanacağı tenkitleri yapılıyor. Münasebetiyle vatandaşlar ortasında bir eşitsizlik doğması mümkünlüğü güçlü. Üstelik bugüne kadar AB’nin sırf yüzde 5’i aşılanabildi. AB idaresi, herkes aşı olana kadar, “negatif test ya da virüse yakalanarak antikor üretme” etkenlerini de pasaporta ekleyerek, bu eşitsizliği azaltmayı hedefliyor.
4- Sıhhat açısından inançlı mi?
AB’nin vereceği bir aşı pasaportuna sahip olan bir kişinin, Corana virüslü bir ortamda, artık virüsün bulaşıcı risklerine maruz kalmayacak şartları taşıdığı kabul ediliyor. Lakin şimdi yeni kullanıma başlanan aşıların, “başkalarına bulaştırma riskini” yüzde 100 yok ettiği bir katılık kazanmadı. Uzmanlar, mevcut bilimsel dataların, aşının semptomları durdurduğunu lakin virüsün bulaşmasını büsbütün durdurmadığını, yalnızca yavaşlattığını tespit ettiklerini açıklıyor.
Aşı kampanyasına evvel başlayan ve çok süratli ilerleyen İsrail’de bir takım de bu sorunun karşılığı üzerinde çalışıyor. Birinci belirlemeler, aşı olan yurttaşlardaki virüsün “viral yükünün” yüzde 75 oranında azaldığını ve aşı olan kişinin başkalarına bulaştırma riskinin çok büyük oranda düştüğünü gösterdi.
Bilimsel bilgiler, (aşılara ve profillere bağlı olarak % 5 ile% 15 arasında) aşılamadan sonra, hastaların hala hafif semptomlar geliştirdiklerini ve virüsü bulaştırabileceklerini ortaya koyuyor. Aşı pasaportu hazırlık çalışmaları sırasında “böyle bir muhafaza seviyesinin kabul edilebilir olup-olmadığı” AB üyeleri ortasında siyasi bir tartışmanın da konusu olacak.
5- Aşı pasaportunun riskleri neler?
Avrupa Birliği en çok “sağlık sırlarının gizliliği” prensibinin çiğnenmesinden ve “sahta pasaportlar, düzmece testler…” üzere bir kadro güvenlik eksikliklerinin oluşmasından telaş ediyor. Hatta bu mevzuda tam bir karaborsa dalın ortaya çıkması riski de var.
Aşı pasaportu, AB üyesi ülkelerdeki farklı uygulamalar, farklı yaş sonları ya da kriterler nedeniyle de, devletler ortası ya da bir ülkenin kendi vatandaşları ortasında eşitsizliklerle karşı karşıya kalma riskini de taşıyor. Bütün bu riskler, Komite tarafından yürütülen çalışmalar sırasında ele alınacak.
VoA
Para Tahlil
