Son devirde makro-ekonomik istikrarı bozan en değerli etken artan enflasyonist ortama rağmen Ağustos ayına kadar gerçek faizlerin çok negatif düzeylerde sürdürülmesi ve kamu bankaları öncülüğünde olağandışı yüksek bir kredi ivmesi yaratılmasıydı. Bu da beklendiği üzere cari açığı artırırken enflasyonun da gerek kur, gerekse de iç talep kanalıyla daha da artmasına neden oldu. Yapılan en değerli kusur kredi ivmesi sağlamak için faizlerin çok düşürülmesiydi. Halbuki, Türkiye’de kredi faizinin örneğin yüzde 10 yahut 15 olması kredi talebini, bilhassa ticari kredi talebini çok etkilemez. (Teknik tabiriyle faiz oranı esnekliğinin düşük olması).
Daha tesirli olan direkt bankaların değişik risk kümelerine kredi açma istekliliğidir (kredi erişimi). Bu durum zati büyük ölçüde kamu bankaları vasıtasıyla aşıldı. (Yüksek faiz esnekliğinin tek örneği ise konut kredileri olabilir. Bu krediler uzun vadeli olduğu için, aylık bazda geri ödeme ölçüleri faiz seviyesine nazaran değerli farklılık gösterir.)
Doğal olarak bu kuvvetli konjonktürde özel bankalar kredi portföylerini genişletmekte çok istekli olmadılar.
Lakin özel bankaları kredilere teşvik etmek için bankaların risklerini azaltıcı KGF gibisi düzenekler da kurulabilirdi. Bunun yerine Dünyada pek de gibisi görülmemiş bir uygulamayla ana vazifesi banka risklerini denetim altında tutmak olan bir kurum tarafından bankaları kredi vermeye zorlayıcı (bir manada risklerini artırıcı) bir uygulamaya gidildi. Neyse ki, Etkin Rasyosu ismi verilen bu uygulama iktisat siyasetlerindeki olağanlaşma ile birlikte artık kaldırılma noktasına geldi.
MB Lideri ve Maliye Bakanı değişikliği sonrasında Hükümetin makro-ekonomik istikrarı önceleyen telaffuzları piyasalarda epey tesirli oldu. Natürel ki, herkesin beklentisi bu telaffuzların aksiyona dönüşmesiydi.
Bunun birinci imtihanı olan faiz artırımı sürecinden MB muvaffakiyetle geçti. MB piyasanın istediği ve beklediği 475 baz puanlık artışı gerçekleştirmekle kalmadı, karar metninde de enflasyonda düşüş görülene kadar sıkı para siyasetini sürdüreceğini de beyan etti. Tıpkı vakitte, fonlama faizini 1 haftalık repo faizine eşitleyerek kaç vakittir beklenen sadeleştirmeyi de gerçekleştirmiş oldu.
Bu etapta anlaşılması gereken 2 değerli nokta var. Birincisi 475 baz puanlık artış kulağa yüksek gelse de, bir gün evvel MB’nın yüklü ortalama fonlama faizinin %14.80 olduğu, ve bundan bu türlü de bu faizi %15’te tutacağı için esasen çok az bir faiz artışı yapılarak piyasaların isteğinin karşılandığı gerçeği. İkinci nokta ise MB kısa vadeli faizleri artırarak orta ve uzun vadede enflasyonu düşürmek konusunda kararlı olduğunun işaretini vermekte. Bu da orta ve bilhassa de uzun vadeli faizlerde düşüş manasına geliyor.
MB Lideri değişikliği ve piyasa dostu telaffuzlar sonrasında daha MB faiz kararı gelmeden 10-yıllık faizlerde süratli ve kıymetli bir düşüş kaydedilmişti bile.
Öte yandan, kısa vadeli faizlerdeki artışlar ve uygulamaya konulan yeni COVID önlemleri ister istemez ekonomik aktivitede bir ölçü yavaşlamayı da beraberinde getirecektir. (Henüz sayılara yansımasa da kredi hacmi artışında bir yavaşlama ve tüketici inancında bir gerileme olacaktır.) Bu da içilmesi gereken acı ilaç. Lakin, bilhassa MB’nın siyaset faizini gerçek olarak olumlu düzeylere çıkarması ellerinde bol likidite olan yabancı yatırmcıların Türkiye’ye yine girmesi için bir sebep oluşturacaktır. Faiz artışı öncesi ve sonrası yabancı tahlil yorumları da bunu teyit etmekte.
(Esasen sıcak para hareketlerine sıcak bakmayan biri olarak bugünkü konjonktürde bu tipten yatırımlara kapımızı açmamız gerekliliğini de yadsıyamam doğrusu.) Birebir vakitte kur artışı beklentilerinin kırılmasıyla da DTH’lardan TL mevduatlara yanlışsız bir hareketlenme beklenebilir. Bu muhtemel gelişmeler ilacın acı tadını bir ölçü azaltabileceği üzere, aktifliğini de artıracaktır.
Turkish Bank İktisat Raporu’nda yayınlanmıştır
Atilla Yeşilada: Islahatlar gelmedikçe resesyonu atlatamayız
FÖŞ yazdı: Naci Abi, batık kredileri artık mi konuşalım, IMF gelince mi?
Türkiye’nin 3 Büyük Finansal Meselesini Çözmek Zorundayız
Erdoğan’dan şaşırtan vaatler…
Para Tahlil