Eylül sonunda 2021-2023 Yeni İktisat Programı açıklandı. Programda öngörülen iddia ve amaçların ne kadar dengeli ve gerçekçi olduğu her vakit tartışma konusu olmuştur. Büyümeden başlarsak: Bu yılki büyüme varsayımı yüzde 0.3. Fakat pandemideki mümkün olumsuz gelişmeler karşısında alternatif bir yüzde 1.5 daralma da öngörülmüş. Bu türlü bir alternatif senaryonun ortaya konması yanlışsız. (Ancak bu türlü bir alternatif büyüme senaryosu altında öbür makroekonomik parametrelerde nasıl bir değişiklik olabileceği irdelenmemiş.) Önümüzdeki sene için ise argümanlı sayılabilecek yüzde 5.8’lik bir büyüme oranı kelam konusu.
Makûs senaryoda ise yüzde 3.7. Ben şahsen makus bir senaryo gerçekleşmese bile -1.5 ve 3.7 sayılarının daha gerçekçi olduğunu düşünüyorum. Hakikaten makûs bir senaryo yaşamamız durumunda ise 2021 büyümesi 3.7’nin de hayli altında kalacaktır.
Bu sene cari açığın 24.4 milyar dolarla ulusal gelirin yüzde 3.5’i olması varsayım edilmekte. Bu sayı ziyadesiyle iyimser. Birinci 8 ayda toplam cari açığımız esasen 26.5 milyar dolar oldu. Son 4 ayda da cari açık vermeye devam edeceğiz. Sene sonu açığının 35 milyar dolara kadar çıkma ihtimali bile var. Hal bu türlü iken YEP’te gerçekleşmesi imkansız bir sayının verilmiş olması açıklanan programın ciddiyetine darbe vuruyor.
Denilebilir ki, MB’nın faiz artışları ile birlikte son periyot iktisat soğuyacak ve hiç cari açık vermeyeceğiz. Kurlarda artış, kredi artış suratında ise bir yavaşlama görüyor olsak bile son 4 ayda nette sıfır cari açık çok güç. (Özellikle cari açık vermediğimiz bir Aralık ayı hatırlamıyorum.)
Öteki bir iyimser varsayım ise enflasyonla ilgili. Evet kur artışı, artırımlar ve vergi artışları sonrasında Eylülde yüksek çıkması beklenen enflasyon izafî düşük çıkarak olumlu bir sürpriz yaptı. Lakin bilhassa giyim fiyatlarındaki gerilemeden kaynaklanan bu durumun kalan aylarda devam etme ihtimali çok düşük. Sene sonunda TÜFE’nin 12.5 düzeylerinin altında kalması pek beklenmiyor. Buna karşılık YEP’teki enflasyon iddiası yüzde 10.5. Önümüzdeki sene ise yüzde 5.8 büyümeye karşı enflasyonun yüzde 8’e düşmesi öngörülmüş!
Esasen YEP’te kur düzeylerinin bir kestirim yahut maksat olarak yer alması kelam konusu değil. (Zaten, hür kur rejimi altında kurlara bir maksat koymak da yanlışsız değil.) Lakin, başka makro bedellerin hesaplanabilmesi için (zımni de olsa) bir kur bedelinin ortaya konulması lazım. Programda verilen TL ulusal hasıla kıymetinin dolar ulusal hasıla pahasına bölünmesi ile bulunan ortalama dolar kuru kestirimleri 2020-2023 devri için sırasıyla 6.91, 7.68, 7.88 ve 8.02. Şayet dolar kuru sene sonuna kadar ortalamada 7.60 düzeyinin altında kalırsa, bu sene 6.91 ortalama kurdan bahsedebiliriz. Lakin, önümüzde ABD seçimlerine bağlı jeo-politik süreçleri de dikkate aldığımızda, TL’de sene sonuna kadar bu türlü bir değerleme beklemek gerçekçi değil.
Asıl farklı olan 2021 ortalaması olan 7.68 ve sonrasında da kurların yalnızca yüzde 2.6 ve 1.8 artması. Şu an kurlar 7.80 civarında. Önümüzdeki sene 7.68 olması için TL’nin çok kıymetlenmesi lazım. Lakin YEP’te kur artış kestirimlerini düşük tutmak ulusal hasıla dolar kıymetini yüksek ve kamu borcunun ulusal gelire oranını düşük göstermekte. Bu türlü bakıldığında, programa düşük (ama gerçekçi olmayan) bir kur artışı konması anlaşılabilir. (Daha yüksek bir kur artışı konsa, bu da de-dolarizasyon gayretlerini boşa çıkartabilir. “Hükümet bile yüksek kur artışı öngörmüş, ben paramı neden TL’ye çevireyim?” mantığı.)
Bütçe açıkları konusunda YEP’in daha gerçekçi olduğunu görüyoruz. Bu sene için ulusal gelirin yüzde 4.9’una tekabül eden 239 milyar bir açık öngörülmüş. 2021 ve sonrasında açıkların ulusal gelire oranının 4.3, 3.9 ve 3.5 olması bekleniyor. Birebir mühlet zarfında faiz-dışı istikrar de açık vermekte. 2021 sonrasında bir normalizasyon olması beklenirken, yüksek oranlı açıkların sürdürülüyor olması değişik. Bu da, ekonomik stabiliteye maliye siyaseti tarafından bir katkı sağlanamayacağını gösteriyor.
Sonuç olarak, YEP’te ortaya konan senaryonun gerçekleşmesi programda yer almayan öbür oyuncunun (MB’nin) da hareketlerine bağlı. Şayet sıkı para siyaseti enflasyon besbelli bir halde aşağı gelene kadar devam ettirilebilirse, büyüme dışındaki amaçlar genel çizgileriyle tutabilir. Fakat, orta vadede göreli düşük bir büyüme oranı siyaseten ne kadar hazmedilebilir?, MB’nın oyunu kurallarına nazaran oynamasına ne kadar müsaade edilebilir? Bilmiyorum.
Tuğrul Belirli, Turkish Bank Ekim İktisat Raporu
FÖŞ anlattı: Dış Ticareti Bekleyen 2 Büyük Tehlike
Çetin Ünsalan Yazdı: Gerçek açık 600 milyar TL’nin üzerinde mi?
TCMB bu hafta ne yapacak?
Goldman Sachs: Global toparlanma belirsizlikle devam; Türkiye’de enflasyon ve büyümede istikamet üst
Para Tahlil
