Makroekonomik dengesizlik prosedürü nedir?
Avrupa Birliği’ne üye ülkeler ortasında maliye ile para siyasetleri ortasındaki eş güdümü güçlendirmek, makroekonomik siyasetleri izlemek ve bu siyasetlerin nezaretini geliştirmek gayesiyle oluşturulan Makroekonomik Dengesizlik Prosedürü – MDP (Macroeconomic Imbalance Procedure – MIP) çerçevesi ve MDP Puan Tablosu (MIP Scoreboard), TEPAV tarafından Türkiye için kamuya açık resmi istatistikler temel alınarak gösterge niteliğinde oluşturulmakta ve üç aylık bazda güncellenmektedir.
Son güncelleme 2020 yılı ile 2021 yılının birinci üç ayına ait olarak yapılmıştır. Güncellenen bilgiler, Türkiye’nin milletlerarası rekabet gücünün yüksek olduğuna ve ihracat gelirlerinin artarak cari süreçler açığının gerilediğine işaret ederken yerleşiklerin yurtiçi ve milletlerarası borçluluğunun artması, başta genç nüfusta olmak üzere işsizliğin yıllara sâri olarak yüksek seyretmesi ve bunun bir yansıması olarak da iktisatta aktif olan nüfusun azalmaya başlamış olması, iç dengesizlik ve istihdam göstergelerinin rekabet ve cari süreçler istikrarı alanındaki göstergelerin sürdürülebilirliğini desteklemediğine işaret etmektedir.
- Dış Dengesizlik ve Rekabetçilik Göstergeleri
Türkiye’nin net döviz durum açığı artarken memleketler arası rekabetçilik gücü yüksek seyretmektedir. Yerleşiklerin yurtdışından finansal alacak ve yükümlülükleri ile finansal varlıklarını içeren net memleketler arası yatırım konumu göstergesi yüzde -35 olan eşik kıymetin 11 puan altında gerçekleşerek yüksek borçluluk düzeyine işaret etmektedir. Bunun yanı sıra, gerçek efektif döviz kuru ile ölçülen rekabetçilik göstergesi yüksek oranda gerilemiş ve 2020 yılı ile 2021 birinci çeyreğinde yüzde 11’lik eşik kıymetin çok altında bir düzeyde gerçekleşmiştir. Milletlerarası alanda rekabetçiliğin bir başka göstergesi olan ünite işgücü maliyetinde ise 2019 yılından itibaren gözlenen gerileme eğilimi hızlanarak devam etmektedir. Kelam konusu fiyat ve maliyet avantajları, ihracatın dünya ihracatındaki hissesi kullanılarak hesaplanan göstergede de kıymetli artışlara neden olmuş, 2020 yılında son 5 yıllık değişim oranı yüzde 28,1’e ulaşmıştır. Sonuç olarak, MDP Puan Tablosunun cari süreçler istikrarına ait dış dengesizlik göstergesi, yüzde 2 seviyesini korumakta ve eşik pahanın altında kalmaktadır.
- İç Dengesizlik Göstergeleri
Yerleşiklerin borçluluk düzeyi ve işsizlik yükselirken varlık fiyatlarında da süratli artışlar gözlenmektedir. Konut piyasasındaki gerçek fiyat değişimini ölçen konut fiyat endeksi, 2020 yılındaki süratli yükselişini ve 2021 yılının birinci çeyreğinde de devam ettirmiş ve yüzde 6 olarak belirlenen eşik pahanın hayli üzerinde gerçekleşmiştir. Öte yandan, borçluluk seviyelerinin takibine yönelik özel kesim kredi akışı, özel dal borç stoku ve genel idare borç stoku değişkenleri üzerinden tanımlanan iç dengesizlik göstergelerinin hepsinde 2020 yılında ve 2021 yılının birinci çeyreğinde yüksek oranlı artışlar gerçekleşmiştir. Kelam konusu artışlara karşın ilgili göstergeler seviye olarak eşik pahaların gerisindedir. Yerleşiklerin artan borçluluk düzeyine paralel olarak, finansal kesimin toplam yükümlülüklerinin 2020 yılında ve 2021 yılının birinci çeyreğindeki artışları sırasıyla yüzde 42,7 ve yüzde 39,8 oranlarında, eşik pahanın çok üzerinde gerçekleşmiştir. Ayrıyeten, 2016 yılından başlayarak yüzde 10 eşik pahasının üzerinde seyreden işsizlik oranı göstergesi de salgın sonrasında yaklaşık 2 puan daha yükselmiştir. Salgının olumsuz tesirlerini azaltmaya yönelik destekleyici tedbirler ve artan kredi kullanımları kelam konusu borçluluk göstergelerindeki bozulmalarda tesirli olurken, pandeminin şimdi tam olarak denetim altına alınamaması istihdamı baskılamayı sürdürmektedir.
III. İstihdam Göstergeleri
Uzun periyotlu işsizlik oranı ve genç işsizliğindeki artışın devam ederken ekonomik olarak aktif olan nüfus daralmaktadır. 15-64 yaş ortasındaki ekonomik olarak aktif nüfusun son üç yıllık gelişimini gösteren aktivite oranı, evvelki yıllarda daima olarak artış göstermişken 2020 yılı 3,9 yüzde puan ve 2021 yılının birinci çeyreğinde sırasıyla 2 yüzde gerilemiş ve eşik oranın da altına inmiştir. Emsal halde, uzun devir işsizlik oranı göstergesi de 2019 yılına kadar 0,5 puanlık eşik bedelin altında seyrederken, bu yıldan sonra artmaya başlamış ve 2021 yılı birinci çeyreğinde 1,7 yüzde puan ile hesaplama devrinin en yüksek pahasına ulaşmıştır. En çarpıcı gelişme ise genç işsizlik oranında gözlenmektedir; 15-24 yaş gurubundaki üç yıllık gelişimi gösteren bu oran 2018 yılından bu yana artış göstermektedir. Gerçekten 2020 yılında 6,1 ve 2021 yılı birinci çeyreği prestijiyle da 6,7 yüzde puan artış göstererek eşik bedelin üç kat üzerinde gerçekleşmiştir. Bu durum, COVID 19 salgınının genç nüfusu çok daha derinden etkilediğini göstermektedir.
Hakan Özerol: Türkiye Batar mı? – Olmaz O denli Saçma İktisat
Bloomberg HT Tüketici İtimat Ön Endeksi Temmuz’da yükseldi
Haziran bütçe: Harcamalarda son iki aydaki önemli artış seçim habercisi mi?
Para Tahlil
