Türkiye’de Bankacılık dalının toplam Nakdi Kredi fiyatı 3,6 Trilyon TL seviyesinde. Türel süreçlerin başlatıldığı Takipteki krediler 150 milyar TL seviyesinde. Yakın hasrete, Öz izleme formunda takip potansiyeli yüksek kredilerin toplamı 360 milyar TL, özetle 510 milyar TL kredi Sıkıntılı kredi statüsüne düşmüş durumda. 360 milyar TL’lık problemli kredinin Takip Hesaplara düşmemesi için bankaların tekraren yapılandırdığı krediler var. TCMB Kasım Raporunda grafiksel olarak ve BDDK’nın raporlarında sayıları yayınladı, bu kapalı bir bilgi değil yani. BDDK’da günlük, haftalık, aylık yayınlıyor.
Sıkıntılı Kredilerde Kamu Bankaları gerçekçi olmalı
Bilhassa Kamu Bankaları ödemesiz dönemeler koyarak tekraren yapılandırdığı krediler var. Bunu nereden mi anlıyoruz. Takip hesapların atılma müddetinin 90 günden 180 güne uzatılması ile Takip kredileri 150 milyar TL’nin altına inemedi. Toplam Kredilerin ortalamada % 4,2‘si takibe atılmış durumda. Bu oran % 6’lara yaklaşmıştı. 2020’de kredi hacimleri artınca takip oranları da hali ile hacimsel değil ancak oransal düşme gösterdi. Aslında oran daha da yüksek çıkacak lakin Kamu Bankalarının müşteri kaçmadığı sürece tekraren yapılandırması sayesinde takip oranı Kamu Bankalarında % 2,5 olurken, Özel Yeli bankalarda % 5,3 Yabancı Sermayeli Bankalarda % 6 seviyesinde. Yani Yerli özel ve Yabancı Sermayeli bankalarda Kamuya nazaran 2,5 katı daha fazla oranda takip oranı var. Bu Kamu Bankalardaki Kredilerin çok sağlıklı olduğu manasına gelmiyor, ya da Kamudan Kredi kullanan müşterilerin işlerinin çok iyi olduğu manasına gelmiyor. Bunu anlamak için banka uzmanı olmaya gerek yok.
2000 Krizi İSTANBUL YAKLAŞIMI ile atlatılmıştı
Üzerimize gelen Kriz şartları tabi ki 2000 yılı ile özleştirmek yerinde olmaz fakat o günleri hatırlayanlar İstanbul Ticaret Odasının ortaya attığı İSTANBUL YAKLAŞIMI ile firma kredilerini yapılandırılması ve vadelerin uzatılması ile piyasanın rahatlamasında önemli katkısı olmuştu. 2020’deki şartlar farklı tabi ki, bankalar zati mümkün olduğu kadar kredileri yapılandırdı, yapılandırmaya da devam ediyor. Farklı bir şeyler de yapmak gerekiyor. O vakit yapısı ve tahlil odaklı tekliflerimize geçelim.
Tahlil, Gerçekçi ve Piyasadaki problemleri bilmek ile olur
Tahlil tekliflerimiz yapan, tahlil odaklı ve sıkıntılı kredilerin en az hasar ile atlatmaya yöneliktir. Aşağıdaki tekliflerimiz dikkate alınmaz ise Problemli Kredilerin düşmesini beklemek ya piyasayı bilmemek ya da günü kurtarmak için yapılan aksiyon olarak kalır. Kağıt üzerinde kimi şeyler gizlenir ancak o denli bir an gelir ki gerçek hayat kağıtlara yazılamayacak kadar gerçekliği ile Zombileşmiş halde karşımıza dikilir. Tekliflerimize geçelim :
1- Faaliyetine devam eden firma kredileri yapılandırılsın : Firma faaliyetine devam etmiyor lakin bilhassa Kamu Bankaları hala yapılandırıp duruyor. Bu tıp krediler vakit kaybetmeden takibe atılmalı ki gerçekçi hasar tespit edilebilsin. Ödenmeyen ve ödenmeyecek kredileri özel bankalar takibe atıp tahsilat için uğraşırken Kamu Bankalarında canlı kredi olarak devam etmesinin mantığı ve manası yok. Daima 1 yıl ödemesiz periyot koyup tekraren yapılandırmanın bölüme faydası da yok. Bu yalnızca ZOMBİ ŞİRKET sayısını artırır.
2- Yapılandırılacak kredilerde faiz oranları yüksek olacak : Yapılandırma için gündeme gelen kredilerin birçok 2018 sonraki kullandırılan krediler. 2019 yılında kullandırılan krediler piyasa faiz oranlarının bastırılması ile düşük faizli % 7,50-12,00 ortasında kullandırılan krediler. 2020 Aralık ayında bankalar 1 yıllık kredilere %20’nin altında faiz uygulamıyor. %16,00-16,50 faiz ile mevduat toplayan bankaların, yapılandırmayı % 20-25’den aşağıya yapılandıracağını kimse beklemesin. 2021’de 2018 Ağustos sonrası üzere faiz oranlarının % 25-30’lara gitme mümkünlüğü yüksek. Bu durumda soru da zaten ortaya çıkıyor. % 7,50-12,00 faiz oranı ile kredi kullanıp ödeyemeyen firma % 20-25 ortasındaki yapılandırma kredisini nasıl ödeyecek. Bankalar üstelik yapılandırma faiz oranının üzerine fiyat – kurul – sigorta üzere ek maliyetler yükleyeceğinden yapılandırmanın maliyetinin % 25-30’larda olacağından kimsenin kuşkusu olmasın.
3- Yapılandırma Kredi şartlarını BDDK belirlemeli : Yapılandırılacak krediler için şartların yumuşatılması ve cazip hale getirilmesi gerekir. Bir feda bankaların alacağı fiyat ve kurullara yapılandırma esneme sağlanmalı. Faizler %5 BSMV’den muaf olmalı. En az 1 yıl ödemesiz devir olmalı. Yapılandırılacak krediler için bankalar TCMB karşılık yatırmamalı ve bankaların maliyetini düşürülerek bu tıp kredilerin daha uygun faiz oranları ile yapılandırma sağlamalı.
4- Temerrüt Faiz kargaşalığına BDDK son vermeli : Krediler gecikmeye düştüğünde her banka başına nazaran gecikme / temerrüt faiz uyguluyor. Buna BDDK ve TCMB’nin Kredi Kartları ve KMH hesaplar üzere bir düzenleme gelmesi acil ve şart. Kredi belgelerini Takibe atmak ile iyi niyetli lakin piyasa şartlarına nazaran güç durumda kalmış firmaların mağduriyeti bitmiyor. Kredi ödenmediğinde yahut takip hesaplara atıldığında gecikme / temerrüt faiz oranı uygulanmaya başlıyor. Birçok banka “ortada bankanın uyguladığı kredi faiz oranı akdi faiz oranı yokmuş” üzere direkt GKS’deki hususlardan yola çıkarak o yıl TCMB’ye bildirdikleri en yüksek faiz oranı üzerinden Temerrüt Faiz uyguluyorlar. Halbuki GKS’ye ortada bir akdi faiz oranı yok ise örneğin Teminat Mektubu, Akreditif Kredi üzere Gayri Nakdi olup da Takibe gidip Nakdi Krediye dönen kredilerde GKS’deki Temerrüt Faiz oran kuralları uygulanması gerekirken bu tüm krediler için uygulanmalı. Şu an Mahkemelerin de, Avukatların da, Uzmanların de bu hususta bir mutabakatı yok. O nedenle TCMB ve BDDK Temerrüt faiz oranlarındaki karışıklıklığı ortadan kaldırıp sıkıntı duruma düşmüş firmaları daha da mağdur olmasını engellemeli. Benim görüşüm uygulanan AKDİ faiz oranının üzerine enflasyon oranı kadar muhakkak bir oran artış yapılması yahut her yıl BDDK % 15-20 üzere ek bir sabit oran belirlenip takibe düşmüş kredilere bu oran artışını ekleyip temerrüt faiz uygulanmalı. Mevcut durumda Mahkeme basamağında bankaların % 50-60 temerrüt faiz talepleri firmaların daha da sıkıntı duruma düşmesi, sıkıntılı kredilerin işin içinde çıkılamaz ve ödenemez hale gelmesi dışında bir sonuç çıkarmıyor. Sürdürülebilir hiç değil. Mahkemelerdeki bu karışıklıklığı gidermeden de süreçleri kısaltmak mümkün değil. Hazır Hukuk Reformu yapacaksan Ticari davalarda buradan başlayalım. Süreçler yarı yarıya kısalır.
5- Yatırım ve İstihdam şartı ile verilen kredilerde ek müddet verilmeli : 2020 Mart – Eylül periyodunda Kamu Bankaları 1 yıl ödemesiz ek yahut mevcut çalışanı hami İstihdam yahut Yatırım şartı ile İVME Krediler ismi ile krediler verdi ve yatırımcıya 6 ay müddet verdi. Bu altı aylık mühletler dolmaya başladı. Pandemi nedeni ile bir çok yatırım ertelendi. O nedenle bu tıp kredi kullanan firmalara kredi şartlarını yerine getirebilmeleri için 6 ay, 1 yıl üzere ek mühlet verilmesi gerekiyor. İhracat taahhüt kapama için tıpkı formda ek mühletler verilmeli.
Piyasada yapılması gerekenler bunlar. Bunları yapmadan yapılacak her yapılandırmanın sonu yeni yapılandırmaya hamile, yapılandırılan krediler yalnızca kağıt üzerinde kalmaya mahkum olur.
Erol TAŞDELEN Ekonomist – İzmir Bölge Bankacı Eksper www.bankavitrini.com
Zülfikar Doğan basıl batık kredi meselesine düştüğümüzü anlattı
FÖŞ anlattı: İktisatta Kara Kasım
Çetin Ünsalan: Vatandaş da büyüdü mü?
Ekrem İmamoğlu Financial Times’a anlattı: Niçin dışardan borç aldık?
Para Tahlil
