Şirketlerin geçmiş datalarına bakarak temel tahlilini yaparken ulaşmaya çalıştığımız konu incelediğimiz şirketin gelecekte nasıl bir karlılık göstereceğini iddia edebilmektir. Yüzlerce rasyo ya da tahlil tekniğine bakarak aranan şey aslında budur. Şayet bir şirketin gelecekteki piyasa fiyatını merak ediyorsanız birinci evvel aşikâr şartlar altında karlılığının nasıl değişeceğini yorumlamanız gerekir. Bugünkü yazımda epey değer taşıyan bir husus olan karlılık oranlarından bahsedeceğim.
Öncelikle evvelki yazılarda da kelamını ettiğimiz üzere tüm rasyolar yorumlanırken,
- Bölüm içerisinde yer alan öbür şirketlerle, (farklı bölümlerdeki şirketler ortasında farklılıklar olabilir)
- Şirketin geçmişteki bilgileri (yatay analiz),
- Şirketin kesim ortalamalarına kıyasla durumu üzere etkenler göz önünde bulundurulmalıdır.
Kârlılık oranları genel olarak bir işletmenin belli bir periyottaki tarihî datalarına bakarak satışlarına, yatırımlarına, bilançodaki varlıklarına yahut yatırılan özsermaye getirisine nazaran gelecekte karlılığın nasıl değişeceğine yönelik bilgi sunan bir formüldür. Karlılık oranlarının yüksek olması yahut olumlu seyretmesi ekseriyetle olumlu karşılanır.
Maddi duran varlık karlılığı hesaplanmak isteniyorsa;
Net kar / Maddi Duran Varlıkların Toplamı
Etkin karlılığa bakılacaksa;
Net Kar / Toplam Varlıklar
Brüt Satış Karı hesaplanacaksa;
Brüt Satış Karı / Net Satışlar
Faaliyet Karı hesaplanacaksa;
Faaliyet Karı / Net Satışlar mantığıyla hareket edilebilir.
Bu oranlar ortasında birden fazla usta yatırımcının bildiği üzere bilhassa bir şirkete uzun vadeli yatırım yaparken kesinlikle izlenmesi gereken rasyolardan biri olan özsermaye karlılığı da vardır. İşletmeye yatırılan 1 tl’ye karşılık ne kadar kar elde edildiğini gösterir. Bu oranın en azından yıllık faizin üzerinde kalması beklenir. O denli ya şirkete yatırdığımız 1 tl’ye karşılık yıllık faizin altında bir getiri elde etmemiz yatırım açısından mantıklı olmazdı. Birtakım durumlarda borçlanma oranı yüksek olan şirketlerin özsermaye karlılığının da yüksek olduğu görülmüştür ve bu türlü şirketlerin sayısı bir oldukça fazladır. Bu yüzden borçlanma oranının yüksek olduğu şirketleri özsermaye karlılığı yüksek olsa bile pay senedi seçim kriterlerimizin dışında tutmamız gerekir.
Gelir tablosu tahlil formüllerinden biri olan dikey tahlil yolunda tabloda yer alan kalemler net satışlara oranlandığından karlılık ya da öteki rasyo tahlillerinde büyük kolaylık sağlar. Bu metotla ilerleyerek şirketin satışlarının brüt satış karı/zararıyla, faaliyet karı/zararıyla, olağan kar yahut ziyanının gelir tablosundaki yüzdesini ve nihayetinde her 1 liralık satış başına ne kadar kar ettiğini çıkarabilirsiniz.
Bu yazıda ise daha evvel pek yazılmamış “Sharpe Net Kar Marjı” oranından bahsedeceğim.
Net kar marjı, getiriyi baz almayan başka karlılık oranları üzere bir şirketin satışlarının ne kadarının kara dönüştüğünü ölçer. Bu kalem içerisinde satılan malın maliyeti, vergiler ya da öteki yasal yükümlülükler bulunmaz. Tüm bunlar çıktıktan sonra geri kalan sayının satışlara oranıdır. Örneğin; birinci akla gelen net kar marjının yalnız başına artması bir mana tabir etmemekle birlikte maliyetler bundan daha süratli artıyorsa bu durum vakitle karlılığın düşeceğinin habercisidir. Net kar marjının yüksek seyretmesi şirketin maliyetlerini hakikat bir formda denetim edebildiğini ve maliyetlerinden çok daha fazlasına eser ya da hizmet satabildiğini gösterir. Karlılıktaki artışın pay senedinin piyasa fiyata yansıması için şirketin kurumsal idare anlayışını, maliyet ve fiyatlandırma stratejilerini iyice anlamamız gereklidir. Bir örnek vermek gerekirse, şirketin araştırma geliştirme masraflarını kısıp net karı artırmaya yönelmesi kısa vadede net kar marjı üzerinde olumlu tesir yapabilir ancak uzun vadede bunun geri dönüşü iyi olmayacaktır.
Net kar marjı oranını anladığımıza nazaran bundan türetilen “sharpe net kar marjı” rasyosuna geçebiliriz. Bu oran şirketin geçmiş yıllardaki net kar marjlarının istikrarını ölçmekte kullanılıyor. Net kar marjı için şu oranın üstünde olursa iyi olur üzere bir yorumda bulunamayız fakat sharpe net kar marjının 2’nin üzerinde olması durumunda, şirketin karlılık açısından verimli ve tesirli adımlar attığı yorumunda bulunabiliriz. Şirketin bir ya da iki bilanço devrinde net karının yükselmesi (bir sefere mahsus satış vb bir haber) eksiksiz bir performans sergilediği ya da işlerin yolunda olduğunu manasına gelmeyebilir. Daha evvelki yazılarımda da belirttiğim üzere her ne olursa olsun yalnızca tek bir rasyo şirketi değerlemede tek başına kâfi olamaz. Kesinlikle faaliyet raporları okunmalı, elde edilen o devirdeki karın sebepleri ortaya konmalı ve ona nazaran karar verilmelidir.
Pekala bahsettiğim stratejiye nazaran yatırım yapsaydık bugüne kadar ne kazanmıştık? Bir de onu görelim.
Fastweb Mali Tahlil Pro programı yardımıyla başlangıç 2018/09 bitiş 2020/09 BIST100 endeksi içerisinde sharpe net kar marjı 2’nin üzerinde ve F/K oranı en az 6 maximum 15 olan şirketleri listeleyelim ve bu tabloyu sharpe net kar marjına nazaran büyükten küçüğe sıralayalım.
Birinci 5’te yer alan aşağıdaki pay senetleri içeren ortalama bir grafik çıkardığımızda ve çıkan sonucu BIST100 endeksi getirisiyle kıyasladığımızda neredeyse 3 katı daha iyi bir getiriyle karşılaşıyoruz.
· TOASO |
· KOZAA |
· IPEKE |
· ORGE |
· ASELS |
Getirileri temettüye nazaran düzeltirsek bu oran 4 katını geçiyor. (2013’ten bu yana uzun vadeli baktığımız zaman) BIST100 endeksinin 2020 yılında %29.06 kazandırdığını düşünürsek, bu pay senetlerinin ortalama getirisinin temettüler dahil %58.24 olduğunu görebiliriz. Son bir yılda neredeyse iki katı. Bu biçimde stratejileri test ederek gelecekte bu şirketlerin karlılığının tekrar bu türlü devam etmesi durumunda piyasadaki getirilerinin ne ölçüde değişeceğine yönelik bir fikrimiz oluyor. Bu manada sharpe net kar marjı stratejisi özelinde nitekim iyi bir sonuçla karşılaştığımızı görüyoruz.
Temel tahlille ilgili yazılacak çok strateji var bunlara vakitle değineceğim. Bundan sonraki yazılarımda ise temel tahlile ek olarak ileri seviye teknik tahlil üzerine konuşacağız.
Bol karlar.
Güney Örnek
Pay senedi seçimi: LİKİDİTE ORANLARI
BORSADAKİ HİPOTERMİK İNTİHARLAR
Güney Örnek: YATIRIMCI SAYISINDA REKOR ARTIŞ ve HALKA ARZLAR
FÖŞ: Ercan Uysal’la Bankacılık, Batık Krediler, Büyüme ve 2021’de Islahat
Para Tahlil