2020 yılında yüzde 1,8 büyüme kaydeden Türkiye, pandemi sırasında iktisadı olumlu büyüyen birkaç ülkeden biri oldu. Büyüme performansı, öncelikle 2020 yılında uygulanan çok kredi büyümesi ve düşük faiz oranı siyasetlerinin bir sonucuydu. Lakin, TL üzerindeki baskılar ve bu baskıları telafi etmek için Merkez Bankası rezervlerinin satışının 2021’e mirası, daha fazla kırılganlık oldu. Ekonomik görünüm, bu kırılganlıkların önümüzdeki devirde nasıl ele alınacağına bağlı olarak şekillenecek.
Müspet büyüme sağlayan düşük faiz siyasetleri sürdürülebilir değildi. Enflasyon düşmeden faiz düşürmek TL varlıkların cazibesini azaltarak kuru üst itiyordu. Hakikaten, Kasım ayı başında dolar karşındaki bedeli rekor düzeydeki 8,46 TL’ye kadar düşen lira, iktisat siyasetlerinden sorumlu takımın değiştirilmesinin akabinde üç ayda yüzde 17 kıymet kazandı. Özel dalın dış borcunun GSYİH’nin yüzde 30’undan fazla olduğu bir iktisat için bu çok büyük bir rahatlama oldu. Ancak tehlike şimdi geçmiş değil. Çünkü mevcut politik duruşun sürdürülebilir olup olmadığına dair kaygılar var. Türkiye bir yandan enflasyonist baskıları dengelemek için gerekli olan uzun soluklu sıkı para siyaseti ile öteki taraftan ekonomiyi destekleyecek düşük faiz ve bol likidite tercihleri ortasında gidip geliyor.
Tüm dünya pandeminin daraltıcı tesirini telafi etmek için faiz oranlarını düşürürken Türkiye pandeminin ortasında faiz oranlarını sıkılaştıran az sayıdaki ülkeden biri oldu. Bu noktada sorabileceğimiz üç soru var:
1) Türkiye pandeminin ortasında neden faiz artırdı?
Türkiye, fiyat istikrarını yıllarca ihmal ettiği için düşük faiz siyasetlerini devam ettiremedi ve siyaset faizini yükseltmek zorunda kaldı. 2006 yılında açık enflasyon hedeflemesine geçilmesine karşın, enflasyon maksadı Türkiye’de hiçbir vakit bir öncelik olmadı. Fiyat istikrarı, sakinlik vakitlerinde hayat kurtaran bir “ayrıcalık” olarak görülebilir. Düşük ve istikrarlı bir enflasyon oranı sağlandığında, Merkez Bankası enflasyonist beklentileri tetiklemeden siyaset faizini düşürebilir. Bu biçimde ekonomiyi uzun müddet destekleyebilir. Maalesef bizim bu “ayrıcalığımız” bulunmıyordu. Bilakis, Mart 2020’de salgın Türkiye’yi vurduğunda enflasyon oranı yüzde 12’ydi. Türkiye, ekonomik yavaşlamayı telafi etmek için irtibatı net yapılmış bir mali genişleme yerine yetersiz bir formda açıklanmış sıradışı bir siyaset duruşunu benimsedi. Siyaset faizi enflasyon oranının kıymetli ölçüde altına indirilirken bunun sonucunda gelen TL satışı, döviz rezervlerinin satılmasıyla telafi edilmeye çalışıldı.
Hareket alanı kalmayıp Merkez Bankası’nın net rezervlerinin değerli ölçüde negatife döndüğü noktada iktisat grubu değiştirildi. Yeni ekibin sermaye çıkışını durdurmak için faiz oranlarını yükseltmekten öteki seçeneği yoktu. İşte finansal piyasalar da klâsik siyasetlere geçildiği bu vakitten beri istikrar kazandı.
2) Siyaset faizi artarken piyasa faizleri neden düştü?
Uzun vadeli faiz oranları, başka faktörlerin yanı sıra ülke riski, enflasyon beklentileri, ABD tahvil faizleri ve siyaset faizine nazaran belirlenmekte. TL’nin bedelini rezerv satarak değil de siyaset faiziyle savunma kararı geç de kalsa hakikat bir atılımdı. Türkiye’nin riskli ve sürdürülemez siyasetlerden klâsik para politikasıne geçişi “zararın neresinden dönülse kardır” mantığı ile hareket eden finansal piyasaları rahatlattı. Bu değişim, temel makroekonomik kırılganlıklara merhem oldu. Risk priminde ve enflasyon beklentilerinde meydana gelen düşüş, Kasım ayında siyaset faizindeki yüzde 4,75 artışa karşın, piyasa faizlerinde neredeyse yüzde 2’lik bir düşüşe neden oldu. Faiz artışı, literatürde “genişlemeci daralma” olarak isimlendirilen durumla dengeli olarak finansal piyasalarda bir rahatlamaya yol açtı.
Bu noktada tahvil faizlerindeki düşüşün kredi faizlerine yansıması sabır, kararlılık ve kredibilite gerektiriyor. Uzun vadeli tahvil faizleri, kredi faizleri için öncü gösterge olarak nitelendirilebilir. Piyasalar merkez bankasının sıkı duruşunun uzun soluklu olduğuna ikna olduklarında enflasyon beklentilerindeki düşüş hızlanacak ve kredi faizleri de düşüşe geçecektir.
Yazının devamı burada.
Para Tahlil
