Türkiye’de sefalet o boyutlara erişti ki, artık sıradan vatandaş kâfi beslenmiyor. İBB aylık araştırmasında iştirakçilerin %60’ın kâfi geçim kaynağı olmadığı ortaya çıktı. Artık çöpte yiyecek arayanlar, siyasetçilere açız diye bağıranların haberleri her gün basınımızda. Kimse enflasyonun %14 olduğuna inanmıyor, zira markette görülen görünüm çok farklı. Hükümetin yeni yılda emekli ve memura yetersiz artırım yapması, ve TUIK ekim-Kasım anketlerinde başgösteren ikinci işsizlik dalgası da geçim standartlarını eritiyor. Türkiye’de sefalet artık muhalefet basın organlarında tartışılan bir bahis olmaktan çıktı, Reuters’in İngilizce haberlerinde de beden buldu.
Reuters’in tercübeli haber ofis şefi Jonathan spicer ve arkadaşları şunları yazıyor:
Türkiye’de besin fiyatlarındaki sert artış, dünya medyasının da gündemine girdi. Reuters, Türkiye’de temel besin hususlarının çok kıymetlendiğini yazdı.
Türkiye’de besin eserlerinin fiyatları o kadar yükseldi ki birtakım beşerler fiyat artışından etkilenmemek için tüm paralarını pirinç ve makarna stoku yapmak için kullanmaya başladı.
Anne babalar daha ucuz bebe bisküvilerine yönelirken, yumurtanın fiyatı bir yılda neredeyse iki katına çıktı. Toplumsal medyada evlilik tekliflerinde nişan yüzüğü yerine kızartma yağı verildiğini gösteren görseller dolaşmaya başladı.
‘Mutfak masrafları, kira ve kredi ödemeleri derken para bitiveriyor’
İstanbul’da yaşayan ve güvenlik vazifelisi olan ve kısa çalışma ödeneği alan 43 yaşındaki üç çocuk babası Hüseyin Duran, “En ucuz markalardan yalnızca karnımızı doyuracak kadar eser alabiliyoruz. Tüm besin eserlerinin fiyatları yükseliyor bilhassa de bebek mamaları. Çocuklarım için endişeleniyorum. Mutfak masrafları, kira ve kredi ödemeleri derken para bitiveriyor” dedi.
Tüm dünyada salgının ekonomileri tahrip ettiği ve sıfıra yakın enflasyonun yaşandığı bir ortamda Türkiye’de tüketici fiyatlarında yıllık bazda yüzde 15 artış yaşandı.
Türkiye gelişmekte olan ülke piyasalarında tüketici fiyatlarındaki artışta Arjantin’in akabinde ikinci sırada, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ülkelerinde ise açık orta tepede bulunuyor.
Besin enflasyonu yüzde 20’nin üzerinde
Artan mazot ve gübre fiyatlarına kurak iklimin de eklenmesiyle besin eserleri bir evvelki seneye kıyasla yüzde 20’den fazla yükseldi.
Ekonomistler, Türk lirasındaki rekor düzeydeki bedel kaybı nedeniyle besin ithalatı maliyetinin 9 milyar dolar düzeyine ulaştığına dikkat çekiyorlar.
‘Faiz artışı ekonomiyi yavaşlatıyor, Erdoğan öbür adım atabilir’
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan pek istemese de faizlerin artırılmasını kabul ederken; faiz artışı, aşı uygulaması başlarken iktisadın yeni tip koronavirüsün (Kovid-19) tesirlerinden kurtulmasını yavaşlatıyor.
Erdoğan’ın Kasım ayında atadığı Merkez Bankası (TCMB) Lideri Naci Ağbal enflasyonu denetim altına alma kelamı verse de anketlerin kazanın giderek kaynamadığını göstermesi Erdoğan’ın temel ömür masrafları konusunda öteki bir adım atmasını gerektirebilir.
Reuters’a konuşan bir yetkili hükümetin 2021 yılında enflasyonun güçlü olmasını beklediğini ve yakından takip izlenmesi gerektiğini söyledi.
‘Türkiye ağır stagflasyonla boğuşuyor’
Capital Intelligence Ratings’ten Yesenn El-Radhi koronavirüs nedeniyle sokağa çıkma yasaklarının ve yüksek borçlanma maliyetlerinin hakim olduğu bir ortamda Türkiye hala ‘ağır bir stagflasyon ile boğuşuyor’ dedi:
“Küresel emtia fiyatlarındaki artış ve liradaki sert kıymet kaybının fiyatlara geç yansıması nedeniyle enflasyon baskısı yüksek olmaya devam ediyor.”
Alışveriş torbaları hafifledi: ‘Torbaya daha az eser giriyor lakin ödediğim para artıyor’
Türkiyeliler için insanları konuta kapatan ve gelirlerin önemli oranda azalmasına neden olan salgının yanı sıra, market alışverişine gitmek de bir mutsuzluk kaynağı haline geldi. Patlıcan, portakal ve ay çiçek yağı fiyatları geçtiğimiz seneye kıyasla yüzde 50 yükseldi.
Soyadının açıklanmasını istemeyen 31 yaşındaki Pınar, “Üç dört ay alışverişe gitmemek için her şeyi toptan alıyorum. Alışveriş için markete her gittiğimde torbaya daha az eser giriyor fakat ödediğim para artıyor” dedi.
İşten çıkarmalar yasaklandığı için kısa çalışma ödeneği ile geçinen bir aşçı olan Pınar aldığı paranın sırf kira ve faturalara yettiğini söyledi.
Pınar, “Birçok uykusuz gece geçirdim. Sanırım sonunda ben de işsiz kalacağım” dedi.
Enflasyon çift haneye demir attı
Enflasyon besin fiyatları öncülüğünde 2018 krizinde tekrar tırmanmış ve o tarihten beri çoğunlukla çift basamaklı olarak devam etmişti. Ekonomistler bu duruma kronikleşen ticaret açığını ve hükümetin dolara müdahale etmek için rezervleri boşaltmasını sebep gösteriyor.
‘Bu coğrafyada daha evvel açlık yaşanmamıştı, artık açlık yaşanıyor’
Metropoll tarafından geçen ay yapılan anket sokaktaki insanların yüzde 80’inin enflasyonun açıklanandan daha yüksek düzeyde olduğunu düşündüğünü gösterdi. Derin Yoksulluk Ağı tarafından yapılan bir öteki anket ise İstanbul’da ankete katılanların yarısından fazlasının belediyeden besin yardımı aldığını gösterdi.
CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu durumun her geçen gün berbata gerçek gittiğini söyledi.
Kılıçdaroğlu, “Bu coğrafyada daha evvel açlık yaşanmamıştı. Artık açlık yaşanıyor” dedi.
Öbür yandan Erdoğan, kasım ayında enflasyonu düşürmek için faiz artırımlarını kastederek gerekirse ‘acı ilaç’ içmenin gerekli olduğunu lisana getirmişti.
Yeni Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan, Nisan’a kadar yüksek kalması beklenen enflasyonla uğraş etmek için yapısal boyutta adımlar atılacağını söylemişti.
Hükümetin fiyatları düşürmek için atabileceği birkaç adım bulunuyor. Ankara, tüketici fiyatları endeksi (TÜFE) içinde önemli yükü bulunan tütün eserlerinde vergi indirimine gitti. Başka yandan TÜFE’ye daha az tesiri bulunan alkol eserlerinde vergiler artırıldı.
TÜSİAD Baş Ekonomisti: Amaca yönelik adımlar atılmalı
Hükümet kanadından atılabilecek bir başka adım ise doğal gaz ve elektrik fiyatlarında ayarlama yapmak. Geçen ay taban fiyat 2021 yılı için yüzde 21 artırılarak 2.825 liraya (377 dolar) çıkarıldı. Bu artış çalışanların maaşına yansıdığı üzere ortalama TÜFE’ye de tesir ediyor.
TÜSİAD Baş Ekonomisti Gizem Öztok Altınsaç geçen hafta düzenlenen bir panelde yaptığı değerlendirmede, “Gıda fiyatlarını faiz ile çözemezsiniz. Bizim enflasyon meselemiz çok büyük, o yüzden daha gayeye yönelik adımlar atmamız gerekiyor” dedi.
Makalenin yepyenisi burada
Kılıçdaroglu: Gerçek gündem açlık
‘Evden çıkamadık… Yılbaşında en çok beyaz et tükettik’
Ayçiçek yağına fahiş zam!
Türkiye erken seçim istiyor
Para Tahlil
