“Bir aya varmaz parayı ikiye katlarmışız Kadir abi o denli dedi”
“Dolar yükselecekmiş kanka, 10 olur diyorlar.”
“Bitcoine artık yatırdığımız 1.000 TL 5 yıla varmaz konut alırmış”
Bu kent efsanelerine rastlamış ya da birinden duymuşsunuzdur.
Bu türlü bir beklenen getiri varsa ve ferdi yatırımcıysanız oradan süratle uzaklaşın, zira aldığınız risk çok çok yüksektir.
Bir yatırımı getiri beklentisi ile yapar, karşılığında risk üstleniriz. Finans kitaplarının altın cümlelerinden biri de “Risk ile beklenen getiri ortasında müspet alaka vardır” tabiridir. Yani burada ne kadar çok getiri bekliyorsan o kadar çok risk alırsın ya da almalısın sözü yatmaktadır. Teoride bu türlü olsa da bazen bu münasebet birebir değildir. Bazen piyasa yükselişteyken, ülke iktisadı iyi göstergelerle ilerlerken yaptığınız finansal yatırımın riski düşen piyasada yaptığınız riskten daha düşüktür. Buna rağmen beklenen getiriniz tıpkı kalabilir.
İster iktisat derslerinde ister finans derslerinde olsun yapılan tanımlamalar, durumlar teoriktir, ceteris paribus dediğimiz, başka şartlar sabitken, muhakkak varsayımlar altında yapılır. Ekseriyetle gerçek hayat piyasa ile uyuşmaz.
Finansal risk, beklenen getiriden sapmadır. Örneğin düşük riskli olarak kabul edilen devlet tahvili alan yatırımcı enflasyonun yükselmesi sebebi ile beklediği gerçek getiriyi sağlayamayabilir. Ya da pay piyasasında yeni ihale almış ülkenin önde gelen şirketlerinden birine yatırım yapan kişi, şirketin kuşkulu bir hadiseye karışması nedeni ile pay fiyatları alt üst olur ve ziyan edebilir.
Şöyle düşünelim, A yatırımcısının bir bankaya yatırdığı mevduat 150.000 TL’ye kadar devlet garantisi altındadır. Riski düşük kabul edilir. Lakin çoklukla gerçek getirisi yani enflasyondan arındırılmış getirisi düşük kalmaktadır. A yatırımcısı için risk bankanın batmasıdır ve banka batarsa da belirtilen ölçüye kadar sigortası vardır. Getiri azdır lakin risk de azdır. Öteki yandan B yatırımcısı döviz almıştır. Yükseleceğini beklemektedir. Döviz hareketlerine baktığımızda son devirlerde önemli dalgalanma meydana gelmiştir. B yatırımcının beklentisi büyüktür fakat özgür piyasa ortamında dövizin tarafını varsayım etmek çok da kolay değildir. B yatırımcısının beklediği getiri yüksek ancak riski de yüksektir.
O nedenle özü prestiji ile “bedava peynir yalnızca fare kapanında olur”
İnsan riskten kaçar, getiriye koşar. Sizce hangisi daha alımlı? (Birimler aynı)
Yüksek getirili yüksek risk mi?
Yüksek riskli yüksek getiri mi?
Deneysel çalışmalarda çoklukla beşerler birincisini tercih ediyor. Zira vurgu getiride. Beyin bu türlü bir saçma bir sistem işte…
Mesela riskin çok yüksek olduğu getirinin milyonda bir olduğu yatırım da vardır. Piyango bileti bu tarifi ne hoş karşılıyor değil mi? Kazanmanın çok düşük bir mümkünlük olduğunu bildiğimiz halde ödediğimiz bilet parasının hayal kurmak için iyi bedel olduğunu düşünen beynimizin bir oyunudur aslında bu…
Doç Dr Aysel Gündoğdu, Finansoloji
Borsada nasıl para kazanılır?
Cemre Yoldaş: Borsa’da celladına aşık olmak
Banka pay senetleri yabancı çıkışlarıyla rekor düzeyde iskontolu
Dilek Güngör: Borsada ‘algo’ tehlikesi!
Para Tahlil
