Finansal şartlar, kur, faiz, piyasa oynaklığı üzere finansal değişkenlerin ekonomik aktivite üzerinde ne ölçüde kısıtlayıcı yahut destekleyici olduğunu özetleyen bir kavramdır. Türkiye iktisadı için finansal şartların sıkılığını, esas finansal göstergeleri toplulaştırarak oluşturduğumuz Finansal Şartlar Endeksi (FKE) ile takip ediyoruz. Bu göstergeyi hesaplarken, kredi-mevduat faizleri, swap faizleri, döviz kuru oynaklığı, risk primi üzere çok sayıda finansal göstergeyi dikkate almaktayız.
Şubat-Mart aylarında, global iktisattaki enflasyon kaygıları ve yurtiçinde para siyasetine dair belirsizliklerin artması sonucunda, CDS primi, swap faizleri, kur oynaklığı, BIST 100 endeksi üzere piyasa göstergelerinde besbelli bozulma yaşanmıştı.
Ama sonraki periyotta yaşanan olağanlaşma son haftalarda da devam etti. Döviz kuru oynaklığı ve CDS primi üzere piyasa göstergelerindeki güzelleşmenin yanı sıra, enflasyon beklentilerindeki artış sonucunda gerçek faiz oranlarının erimesi de endeksteki düşüşü destekledi. Bunun sonucunda Mart’ta nötr düzeyinin yaklaşık 3 standart sapma üzerine çıkan FKE, son durumda nötr düzeyinin yalnızca 0.3 standart sapma üzerinde bulunuyor. (Grafik 1)
Tarihi olarak bakıldığında, finansal şartların kredi büyümesinin en önemli belirleyicilerinden olduğu ve tesirin bir mühlet gecikmeli gerçekleştiği görülmektedir. Ağustos sonu prestijiyle 13 haftalık kur tesirinden arındırılmış ve yıllıklandırılmış kredi oranını %9 olarak hesaplıyoruz. Tarihi normali olan %15-16 düzeylerine nazaran düşük olan bu oran geçmiş periyottaki sıkı finansal şartlarla uyumludur. Finansal şartların nötr düzeye yaklaşması önümüzdeki periyotta kredi büyüme temposunun da yükselme eğilimini sürdüreceğine işaret etmektedir. Bununla bir arada, son devirde kredilerdeki artışın yüklü olarak tüketici kredilerinde olması, enflasyon ve cari istikrar konusunda yarattığı riskler sebebiyle, TCMB ve BDDK’nın kısıtlayıcı makro ihtiyati önlemler almasına yol açabilir.
Toplam kredi büyümesinin ölçülü seyretmesine rağmen, pandemi kısıtlamalarının gevşetilmesiyle iç talebin canlanması ve turizm ve ihracat gelirlerinin süratli artması büyüme görünümünü desteklemeyi sürdürüyor. Temmuz-Ağustos aylarında öncü göstergelerdeki düzgünleşme devam etmişti. Sanayi üretiminin yüksek frekanslı öncü göstergesi olan elektrik tüketimi, ikinci çeyrekteki baz tesirinin ortadan kalkmasına karşın, Eylül başı prestijiyle %7 civarında güçlü bir artış gösteriyor. (Grafik 2)
Sanayi üretiminde de ikinci çeyrekte ortalama %40 düzeylerine gelen yıllık artış oranının, üçüncü çeyrekte gerilemesini ancak tarihî ortalamalara nazaran yüksek düzeylerde olmasını bekliyoruz. Bu doğrultuda takvim tesirinden arındırılmış sanayi üretimi büyümesinin Temmuz’da %14.5 ve üçüncü çeyrek genelinde %13 civarında olacağını kestirim ediyoruz.
GSYH büyümesi ikinci çeyrekte yıllık bazda %21.7, çeyreklik bazda ise %0.9 olmuştu. Öncü göstergeler üçüncü çeyrekte, çeyreklik büyümenin %2 düzeylerine yükselebileceğini gösteriyor ki, bu durumda yıllık bazlı büyüme %6 oranına yakın olacak. Bu görünüme nazaran %9.5 olan 2021 yılı GSYH büyüme varsayımımızı koruyoruz.
Erol Taşdelen: AKBANK, GARANTİ BBVA, İŞBANK, YKB 2021 birinci yarı performansı
Global yüksek faiz en berbat Türkiye üzere ülkeleri vuracak! | Şebnem Kalemli-Özcan
Kavcıoğlu’ndan faiz indirim işareti: Manşet enflasyon düşmüyor, yeni odak çekirdek enflasyon
Para Tahlil