Ülkeler-arası 2020-2021 karşılaştırması: Türkiye ön saflarda…
IMF’nin son bilgileri Türkiye iktisadı için 2021’de yüzde 6 oranında büyüme öngörüyor. Bu datalar, Mart 2021’deki TCMB operasyonu öncesinde hazırlanmıştı. Münasebetiyle 2021 öngörüleri, iktisat siyasetlerinde Kasım 2020’de Albayrak sonrasında gerçekleştirilen “normalleşme” sürecinin devam edeceğini varsaymıştır. Yani, TCMB, neoliberal enflasyon hedeflemesine dönecek; bu sayede yabancı sermaye girişleri canlı seyredecek; siyaset faizlerindeki artışın frenleyici tesiri giderilecektir.
IMF’nin 2020-2021 Türkiye GSYH bilgilerini ve öngörülerini başka ülkelerle karşılaştıralım. Büyüme bilançosunda ülkemiz ön saflarda yer alıyor. Korona salgınının tüm dünyayı sarstığı 2020’de büyük Batı ve “Güney” ülkeleri ortasında yalnızca üç ülke olumlu büyüme gerçekleştirebilmiştir: Vietnam (%2,9), Çin (%2,3) ve Türkiye (%1,9)…
Bu sonucu IMF’nin 2021 öngörüleriyle birleştirelim ve 2020-2021 ulusal gelir hareketlerinin toplamına göz atalım: Türkiye iktisadı (%1,8 + %6,0 ile) bir defa daha Çin ve Vietnam’ın akabinde “dünya üçüncüsü” pozisyonundadır. Büyük Batı ekonomileri içinde 2020’deki daralmayı bu yıl telafi eden tek ülke (yüzdeler olarak -3,5 → +6,4 ile) ABD’dir.
Büyük “Güney” ülkeleri katılırsa Türkiye’nin 2021 büyüme temposunu aşan ülke sayısı 9’a çıkmaktadır. Ne var ki, hepsi salgın yılında sert oranlarda daralmıştı. Hindistan bu yıl %12,5’lik büyüme öngörüsü ile birinci sıraya çıkmaktadır; lakin 2020’de %8’lik bir daralmayı izleyerek…
‘Ekonomik sağduyu’nun maliyetleri
İktidar blokunun önceliklerini aşan sıkıntılar da var: Yüzde 6’lık büyüme öngörüsü 2021’e mahsustur; orta devirde dinamik bir büyüme kelam konusu değildir: IMF verileri 2022-2026 periyodu Türkiye’sinde her yıl yüzde 3,5’lik büyüme içeriyor. Bu, Türkiye iktisadı için IMF’nin varsayım ettiği potansiyel büyüme suratıdır.
Bu oran bir üst sınırdır. Örneğin, Türkiye ulusal gelirinin son yüksek büyüme (%7,5) yılı olan 2017 ile başlayalım ve IMF öngörülerini ekleyerek 2023’e uzatalım: Altı yılda Türkiye iktisadı %3,1’lik bir tempoyla büyümüş olacaktır. AKP iktidarının 2003-2013 periyodunda gerçekleştirdiği %4,5’lik büyüme temposu üçte bir aşağı çekilecek; iktisat durgunlaşacaktır.
IMF’nin 2026’ya kadar uzattığı nicel değişkenler neoliberal iyimserliği yansıtıyor: Finansal istikrara dönüşün maliyeti (“yüksek kredi faizleri”), canlı sermaye girişleri (“ucuzlayan döviz”) yoluyla telafi edilir; yüzde 3’ü biraz aşan bir büyüme temposu sağlanır. Sıkı para siyasetleri ve ucuzlayan döviz vakit içinde enflasyonu aşağı çeker; makro-ekonomik istikrar yerleşir; ancak kronik dış açıklar devam eder.
Ne var ki, bu sakinleşme senaryosu Türkiye toplumunun ve işçilerinin geleceği açısından önemli problemler içeriyor. Çalkantılı dört yılın ve korona salgınının mirası içindeyiz: Çok yüksek işsizlik ve ağır fakirleşmeden oluşan bir toplumsal bunalım…. Neoliberal modelin öngördüğü “istikrar içinde durgunlaşma”, bu toplumsal buhranı hafifletemez.
İktisat idaresi dağılmış; IMF’nin de simgelediği “ekonomik sağduyu reçeteleri” muhalefet saflarında saygınlık kazanmıştır. Bu “sağduyu”, sermayenin Türkiye üzerindeki tahakkümünün sonucu olan dış kaynak hareketlerine bağımlılığı sineye çekmektedir. Sakinleşme, bugünkü toplumsal buhranın yanı sıra, iktisadın yapısal hastalıklarını, azgelişmişliğini de kalıcı kılacaktır.
Soldaki iktisatçılar, bu nedenle “ekonomik sağduyu” dışındaki seçenekleri tartışmayı sürdürmelidir.
Yönetilemeyen bir ekonomi… Ya ülke?
IMF’nin 2021’de Türkiye için önerdiği “istikrarlı büyüme” senaryosu, Mart’ta TCMB operasyonu ile fiilen reddedildi. Niye?
Bu soruyu 2 Nisan’da bu köşede yanıtlamıştım (Merkez Bankası Operasyonu. Niye?). Finansal disiplin, Saray’la içli-dışlı bağlantılar içinde olan sermaye etraflarının hayat damarlarını tıkayacağı için… İktidar bloku, “normalleşme” şartlarında ayıklanacak “çürük elmaları” da içerdiği için…
Kalan tek seçenek, “malı alıp götürmek” midir? Bu eşiğe gelinmişse, yozlaşmış kapitalizmlere has olan; siyasal iktidardan kaynaklanan rant yaratma, el koyma, paylaşma süreçleri dahi aşılmıştır. İktisatçıların izleyemeyeceği bir alana girilmiştir.
İktisadın seyri, günü gününe alınan, bazen çelişkili kararlara teslim edilmiş üzeredir. Fazla sürdürülemez. Son Merkez Bankası operasyonu, tahminen de, iktisat idaresinin fiilen son bulması manasındadır.
İktisat bir yana, “yönetilemeyen bir ülke” örnekleri de sıklaşmaktadır. Salgın karşısında duyarsızlık, hareketsizlik başta geliyor. Amiraller operasyonu eklenmelidir. Saray’da AB başkanlarına uygulanan tuhaf protokolü birkaç gün evvel gözledik. Dış siyasette tehlikeli yalpalamalar, tutarsızlıklar güncelleşmiştir. Ağır bedeller taşıyacak çılgınlıkları frenleyebilecek kurumsal teminatlar yok olmuştur.
Yönetilemeyen bir ülkenin nereye sürükleneceği bilinemez. Kelamın bittiği yere gelinir.
Bu dönemece gelmeden demokrat, cumhuriyetçi, sosyalist muhalefetler farklı başka, giderek birlikte toparlanmalı; hazır olmalıdır.
FÖŞ yazdı: Bu iktisat NİÇİN HALA batmadı ya?
FÖŞ: İş Yok, Para Yok, Eğitim Yok, Gelecek Yok
Çetin Ünsalan Yazdı: İnceldiği yeri mi arıyoruz?
Para Tahlil