2020 yılı koronavirüs pandemisi nedeni ile çağdaş dünyanın yaşamış olduğu en büyük krizlerden birinin başlangıcı olarak tarihte yerini almış durumda. Virüse karşı aşı uygulamalarının başlamış olması gelecek için olumlu sinyaller verse de, uzmanlar krizin 2021 yılı sonuna kadar tesirini devam ettireceğini öngörüyor.
Pandemi krizinin ekonomik tesirlerinin sektörel bazda büyük değişimler gösterdiğinin altını çizen Dinamo Danışmanlık Kurucu Ortağı, Kamu Özel Paydaşlığı (PPP) ve Proje Finansmanı Uzmanı Fatih Kuran, “Sektörlerin kıymetli kısmı değişen ölçülerde olumsuz etkilenirken kimi kesimler ise olumlu olarak ayrışmış durumdalar. Kriz turizm, ulaşım, restoran ve cümbüş kesimi, otomotiv, güç ve genel olarak besin dışında kalan üretim kesimlerini olumsuz etkiledi. Kimi bölümlerin 2019 yılı kapasitelerine erişimin fakat 3-4 yıl üzere uzun bir vakit alabileceği de kestirim edilmekte. Öte yandan e-ticaret, online alışveriş ve kurye hizmetleri, bilgi ve bağlantı teknolojileri, ferdî bakım ve sıhhat, besin ve perakende zincirleri, tarım, tıbbi materyal ve hizmetler ile ilgili dallar ise krizden olumlu olarak etkilenmiş durumdalar.
Ayrıyeten, pandemi nedeni ile memleketler arası tedarik zincirinde Çin kaynaklı kıymetli aksamalar yaşanmasının yeni periyotta tedarik zincirinde konsantrasyon riskinin idaresine daha fazla dikkat çekeceği beklenmektedir. Bu nedenle şirketlerin tedarikçi portföylerinin coğrafik bazda nicelik olarak geliştirilmesine odaklanması öngörülmektedir. Kelam konusu durum Türkiye açısından başta dokumacılık ve otomotiv olmak üzere kıymetli fırsatlar yaratabilir.
Yanı sıra ülke idarelerinin tarım, besin ve sıhhat materyalleri üzere temel gereksinim unsurlarının tedariğinin kriz devirlerinde bir daha sorun teşkil etmemesi için bundan bu türlü yüklü olarak mahallî bazda temin edilmesi için önlemler alması da sürpriz olmayacaktır. ABD idarenin ülke gereksinimlerini garanti altına almak maksadı ile maske ihracatını yasaklaması bu duruma iyi bir örnek teşkil etmektedir. Bu biçimde küresel ticaretin önünü kota ve vergi uygulamaları ile sınırlayacak uygulamalar geri gelip mahallî üretimler teşvik edilebilir.” dedi.
Teknolojik Değişim ve Dönüşüm
Öteki taraftan otomotiv ve makine üretim dalları üzere kimi bölümlerde, pandemi krizinden bağımsız, büyük bir teknolojik değişim ve dönüşümün yaşandığına değinen Fatih Kuran, ”Bu sürecin en az önümüzdeki on yıla damgasını vuracağını rahatlıkla söz edebiliriz. Değişimin büyük ya da küçük tüm oyuncuları tesiri altına alması kaçınılmazdır ve yeni duruma adapte olmak için işletmelerin büyük ölçekli yatırımlar yapma gereksinimi kelam konusu olacaktır. Yatırımların bir kısmı makine, ekipman, donanım halinde sabit yatırım ve kalan kısmının da teknoloji transferi ile araştırma geliştirme yatırımları başta olmak üzere entellektüel sermaye formunda olmasını beklemekteyiz. Bahsettiğimiz büyüklükte yatırımları bilhassa küçük ve orta uzunluk işletmelerin tek başlarına gerçekleştirmeleri ve yeni iktisatta rekabet güçlerini koruyabilmeleri birden fazla işletme için mümkün olamayacaktır. Bu nedenle daha büyük hacimlere ulaşarak ölçek iktisadından faydalanıp maliyetleri düşürmek, Ar-Ge maliyetlerinden tasarruf etmek, teknoloji transferi sağlamak, satış ile dağıtım kanallarını daha verimli yönetebilmek ve yeni pazarlara açılmak hedefi ile şirket satın alma ve birleşme süreçlerinde önümüzdeki yıllarda küresel seviyede değerli bir artış gerçekleşmesini beklemekteyiz.” dedi.
Türk Şirketlerinde Satın Alma ve Birleşme Süreçleri
Fatih Kuran, ayrıyeten Türk yatırımcılar açısından satın alma ve birleşme süreçlerinin yurt içi ve dışı olarak iki kısımda incelenebileceğine vurgu yaptı: “Yurt içi süreçler iki Türk şirketin birleşmesi halinde olabileceği üzere yabancı şirketlerin de bilhassa döviz kurlarındaki artış nedeni ile Türk Lirası bazında ucuzlayan varlıkları satın alma yahut iştirak kurma hususlarındaki iştahlarında artış beklemekteyiz. Bilhassa memleketler arası rekabete açık gelişmiş altyapısı olan bölümlerimiz için Türkiye’deki düşük personellik maliyetlerinin yabancı yatırımcılar açısından cazibeyi artırmasını da beklemekteyiz. Yanı sıra bilhassa pandemi krizi nedeni ile memleketler arası tedarik zincirinde yaşanan değişimlere paralel olarak Türk şirketlerin Avrupa ve Kuzey Amerika başta olmak üzere alıcı pazarlarına daha yakın olmak maksadı ile yurtdışı yatırım projelerine tartı vermesi de beklenen bir trenddir. Yatırımlar satın alma yahut birleşme biçiminde olabileceği üzere sıfırdan yeni yatırım projeleri formunda de gerçekleşebilecektir. Ayrıca 2021 ile birlikte satın alma ve birleşme süreçlerinde OBİ ve KOBİ seviyesinde şirketlerin yer alacağı süreçlerde artış beklemekteyiz.”
Proje Finansmanı Açısından Tesirleri
Pandeminin yaratmış olduğu belirsizlik ortamının pek çok dalda riskleri artırmış ve gerçek nakit akış iddiası yapabilme kabiliyetlerini de kısıtlamış durumda olduğunu belirten Fatih Kuran sözlerini şöyle noktaladı: “Projelere faiz, vade ve başka kullanım şartları prestiji ile uygun şartlarla finansman sağlanması nakit akışının kestirim edilebilirliğine bağlı bir durumdur. Bu devirde fon sağlayıcı -başta bankalar olmak üzere- finansal kuruluşların ekstra temkinli davranma eğiliminde olacağını kestirim etmekteyiz. Yeni yatırım projelerin önünü açarak ekonomiyi canlandırma hedefli devlet teşviklerinde artış ile fon sağlayıcıları rahatlatacak ek devlet garantilerinin verileceği Kamu Özel İştiraki (PPP) projelerinin artan kullanımı beklenebilir.
Kalıcı, sürdürülebilir başarıyı hedefleyen şirketler 2020 sonrası yeni dünya sisteminin bir kesimi olmak için geleceğe yönelik stratejik planlamalarını değişen durum ve şartlara uygun yapmak durumundalar. Finansal idare de stratejik planlamanın en kritik kademelerinden biri durumunda. Gerek satın alma ve birleşmeler gerekse de yeni projelerin finansmanı kelam konusu olduğunda risk tahlili ile idaresi, finansal performansın yanlışsız ölçülmesi ile esnek iş modellerinin geliştirilmesi, nakit akışına uygun uzun vadeli ve düşük maliyetli borçlanabilme emelli hakikat fon kaynaklarına erişim ve şirket değerlemesi üzere alanlarda yoğunlaşılması ve gerekiyorsa uzman takviyesi alınmasında sayısız yararlar mevcut olacaktır.”
Para Tahlil
