Geçen haftaki yazımda, bütün yetkileri kendilerinde toplayan ve devletin kurumlarını güvendikleri yandaşlarıyla dolduran popülist-otoriter başkanların pek çok hususta olduğu üzere iktisat idaresi konusunda da oldukça başarısız olduğunu ABD, Rusya, Hindistan ve Rusya’dan örnekler vererek anlatmış, Türkiye’deki durumu ise öbür bir yazıda ele alacağımı belirtmiştim.
Türkiye iktisadını 1980’lerden beri yakından izleyen bir gazeteci olarak evvel şunu söyleyeyim: Türkiye 1970’lerin sonundan itibaren yaşadığı ekonomik krizlere daima birebir nedenle, pek çok kimsenin “aman yanlış yoldasınız, bunun sonu krize varır” ihtarlarına aldırmayan idare anlayışı yüzünden girmiştir. Ben de gazeteci olarak bu sancılı süreçleri izlerken, aklım sıra ihtar niteliğinde pek çok köşe yazısı yazdım. 1993’de rating kuruluşlarından geçer not almayı başaran Türkiye’nin bir yıl sonra 1994’de adım adım nasıl krize sürüklendiğini izlerken yazdığım köşe yazılarını Kasım 1994’de yayınlanan Krize Adım Adım adlı kitapta toplamıştım.
Yeni krize hazır mıyız?
Artık ne yazık ki bir kere daha bu türlü bir sürece girmiş bulunmaktayız. Bu sefer popülist-otoriter bir tek adam idaresi altında piyasalarla inatlaşmanın ve gerçeklerle yüzleşmeyi reddetmenin bedelini ödüyoruz.
Yaz periyodunda yazılarıma orta vermeden evvel 26 Haziran’da Dünya’da yayınlanan son yazım “Toparlanıyoruz derken küme düşmeyelim” başlığını taşıyordu. O günlerde iktidar mensuplarının pompaladığı ve yalaka medyanın baş tacı ettiği “ekonomi canlanıyor, kriz aşılıyor” havasının Türkiye iktisadıyla ilgili olarak dış dünyada oluşan ve bizim dış kaynak bulmamızı zorlaştıran olumsuz algıyı hiç de olumlu etkilemediğini vurgulamak için yazmıştım o yazıyı.
Dünya Gazetesi’nin kıymetli muharrirlerinin şimdiki datalarla desteklenmiş yazılarından da izlediğiniz üzere, 2017 yılında büyümeyi hızlandırmak için gerekli olan kaynakları sağlamadan çok süratli büyüme hevesine kapılan ülke idaresinin, 2018’de yaşanan döviz krizinden de gerekli dersi çıkartmayarak oynamaya devam ettiği oyunun kaçınılmaz sonuçlarını yaşamaktayız şu anda. Türkiye’de büyümeyi sınırlayan temel sorunun dış finansman yetersizliği olduğu ortadayken bu eksikliği giderecek hiçbir şey yapılmadığını, tam aksine, izlenen faiz ve kredi siyasetlerinin, Türkiye’ye gelmiş bulunan yabancı sermayeyi bile kaçırdığını dış dünya net olarak görüyor. Üst hududu TCMB tarafından belirlenen mevduata verilen faizin enflasyonun altında kaldığı ve Türk lirasının daima paha kaybettiği ortamda, Türkiye’deki tasarrufların kıymetli kısmı de dövize yöneliyor ve kusursuz bir kısır döngü oluşuyor. Bu ortamda kamu bankalarını ucuz kredi vermeye zorlayarak ekonomiyi canlandırmaya çalışmak da aslında bu kısır döngüyü tamamlıyor. Bu ortada pandemi ortamında çeşitli kısımlara sağlanan takviyeler ve vergi kolaylıkları da kamu açıklarının büyümesine yol açıyor.
Bu tabloya bakarak Türkiye’nin bir döviz krizine gidebileceği ihtarını yapan ve kredi notumuzu bir kademe daha düşüren derecelendirme kuruluşu Moody’s münasebetlerini de net olarak açıkladı. Arkadaşımız Hilal Sarı’nın dünkü gazetemizde yer alan haberi Moody’s’in duyduğu dertleri açıklıkla ortaya koyuyor.
İş dünyası da gerçeği görüyor
Parmağı taşın altında olan iş dünyası da iktidarın ve yandaş medyanın daima pompalamaya çalıştığı “her şey yolunda, yabancılar başarımızı çekemiyor” masalını dinlemekten artık iyice bıktı ve gerçekleri lisana getirmeye başladı imkan bulduğu ölçüde. Örneğin TÜSİAD Lideri Simone Kaslowski, 4 Eylül tarihli Dünya’da yer alan açıklamalarında bugünden yarına bakarken kıymetli birtakım saptamalar yaptı ve özetle şunları söyledi:
– Artık nakdî ve mali genişlemeyle büyümeye devam edemeyiz.
– Daima günü kurtarmaya odaklandık, uzun vadeli istikrarı tehlikeye attık.
– Ekonomiyi yönetenler salt algı idaresiyle başarılı olamaz.
– Bizim de artık algı idaresini bırakıp gerçeklerle yüzleşmemiz gerekiyor
– Negatif gerçek faiz siyasetine son verilmesi ve piyasalarla barışılması kaide
– Pandemi krizi teknolojinin kıymetini bir sefer daha ortaya koydu
– Geleceği yakalamak için yüksek teknolojiyi konuşmaya başlamalıyız.
Bu saptamalara eklenecek çok şey var ancak evvel bu mevzuların örtbas edilmeden tartışılacağı bir ortamın oluşması gerekiyor Türkiye’de.
Osman Ulagay
Yazının Kaynağına Buradan Ulaşabilirsiniz
Para Tahlil
