Politik Yol vasıtasıyla AKP’nin oy kaybını durduracak ve hatta geriye döndürecek iktisat siyasetinin elinde kalmadığını; yarattığı baskı iklimi ve gerçek dışı kıssalarla tabanı dışındaki kümeleri ikna etmesinin çok sıkıntı olduğunu birçok defa yazdım. Emsal bir biçimde iktidarı sıkıştıran dış siyasette da uzmanlar paralel önermelerde bulunuyor. Lakin bir mevzu yeniden de eksik kalıyor, bu sürecin iktisadi bacağının nasıl işleyeceği. Bu yazıyla birlikte Ekim 2021’den Nisan 2022’ye uzanan 6 aylık süreçte AKP’nin toplumun en temel sorunları olan işsizlik ve enflasyonda neden sıkıştığını tabir edelim. Fakat iki başka ikazda bulunmak gerekiyor. Olacak olan daha fazla kötüleşme değil, kötüleşmenin uzaması, sabırların taşması ve bu müddette pandeminin de geride kalması halinde ortada bir günah keçisinin kalmaması. İkinci olarak başlıktaki ‘AKP’nin en soğuk kışı’ sözü kinayeli; fizikî olarak da üşüyeceğiz.
TÜİK tarafından açıklanan resmi enflasyon oranı % 18,95 ki toplumun hissettiği bunun hayli üzerinde. Piyasa oyuncularının yılsonu beklentisi % 17 ve 1 yıl sonrası için beklentisi % 13. Üstelik bu beklentilerin içerisinde yeni bir döviz kuru atağı bulunmuyor; yani iktidarın 2018 ve 2020’de olduğu üzere kredileri ittirmesi ve faizleri bastırması üzere bir senaryo yok. Bunun nedeni TCMB döviz ve altın rezervlerinin bu türlü bir politikayı dengeleyecek seviyede olmaması. Çin ile genişletilen, Güney Kore ile başlatılan swaplarla IMF’den alınan rezervler durumu değiştirmiyor. Olur da daha evvelkilere misal bir çılgınlık denenirse, endüstrideki çarkların hızlanması ve vatandaşların tüketiminin artmasından evvel; yani teşviklerin sanal refah artışı hissiyatından evvel, finansal piyasalarda büyük şok yaşanır. Daha net bir biçimde evvel olumlu tesir ve akabinde olumsuz tesir gelmez ve bu ortada seçimler sağ salim atlatılamaz. Ötesi bu yolun sonu dış ödemeler istikrarı krizine, alışılmış sermaye denetimine ve haliyle toplumsal patlamaya kadar uzanabilir. Vurgulayalım, bu türlü bir politikayı muhtemelen denemeyecekler ve bunları da yaşamayacağız, ötesi AKP’nin düşmesi için bunlara gerek yok.
Türkiye’deki yüksek enflasyonun seyrinde öncelikle TL’nin paha kaybı tesirli oldu. Lakin günümüzdeki sorun global emtia ve navlun fiyatlarındaki artış. Yani sorun; Türkiye ekonomisin yönetenlerin kısa vadede sorun üzerinde denetim gücü yok. Üstelik bakır ve demir cevheri üzere kimi kıymetli emtialarda doruktan fiyat düşüşü yaşansa bile; bunun kalıcılaşması, Türkiye’deki ÜFE’ye yansıması ve akabinde TÜFE’nin tepeden sert bir halde düşmesi aylar alır. Finansal piyasalar fiyatlamaları birdenbire yaparlar lakin gerçek piyasalar geriden gelir. Son devirde daima gündemde olan ayçiçek yağındaki yüksek fiyat da ve inşaatlardaki maliyet artışı da daha çok global fiyatlar kaynaklı. Mevcut fiyatlar büyük ölçüde 8,50 üzere yüksek kur düzeyini içeriyor, lakin %44,92 seviyesindeki ÜFE tesirini hala içermiyor. 2018’de dolar kurunun 7,20’ye çıkmasının akabinde alınan tedbirler ve örtülü döviz satışlarıyla süratle 5,20’ye düşmüş; ÜFE çok sert bir biçimde %46,15’ten %1,70’e kadar çakılmıştı. Bugünse dolar kurunun 8,50’den 6,50’ye düşmesi mümkün değil; ötesi emtia ve navlun fiyatları üzerinde tesirimiz yok.
Dahası da var, kış ayları demek doğalgaz ve kömür yakmak demek. Global kömür fiyatları son 1 yılda 3 kattan fazla arttı. Doğalgaz ise %60 seviyesinde üstte. Bunların dolar cinsi fiyatlar olduğunu, TL’nin bedel kaybını içermediğini çabucak ekleyelim. Elbette bu fiyatlar spot piyasadaki alımlar için geçerli. Öncesinde tedarikçiler öngörülü davranıp daha makul bir fiyatla almış olabilirler ya da doğalgazda olduğu üzere iki taraf ortasında piyasa fiyatından farklı muhakkak bir formüle dayanan yarı sabit bir fiyat olabilir. Lakin sorun şu; fiyat artışı çok büyük ve her geçen gün daha da kalıcılaşıyor. Tepe fiyatından düşüş yaşansa bile bunun tüketici fiyatlarına yansıması uzun aylar sürecek zira tepedeki fiyatlar mevcut fiyatlara şimdi yansımadı bile.
Pekala, ya neden Ekim ayından itibaren?
Yazının tamamı burada.
Para Tahlil
