Kursun web sayfası şuradadır.
Büyük Devletler 2. Dünya Savaşı sonrasında, milletlerarası ödemelerin sisteme girmesi ve hasebiyle istikrarlı döviz kurlarının oluşması için Bretton Woods’da toplanmıştır. Bu toplantıda sabit döviz kuru sistemi benimsenmiştir. Pekala, sabit döviz kuru sistemi nasıl işlemektedir.
Tüm paralar direkt dolara bağlı, dolar ise altına bağlı olacaktır. 35 doların bedeli ise 1 ons altına eşit olacaktır. İlgili parite üzerinden 35 dolar aldığınızda, ABD Hazinesinin size 1 ons altın vereceği garantisi temelinde bir sistem oluşmuştur. Bu muahedeye nazaran, merkez bankalarına (dolar alıp satarak) belirlenen paritenin altında ve ya üstünde %1’lik bandı aşmayacak formda müdahale hakkı tanınmıştır. Altın arzının sonlu olması ve ABD Hazinesinin ve bankalarının da dolar yaratırken ihtiyatlı olacakları fikirleri ekseninde, tüm dünya için bu sistemin istikrarlı bir sistem yaratacağı düşünülmüştür.
Pekala ne kasvetler yaşanmıştır?
Cari açık veren ülkelerin paralarının pahası (Çokomelli: İthalat yapmak için kendi parasını veriyor, ihraç yaptığında öbür ülke parasını alıyor. Bunu bir havuz üzere düşünün; sisteme kendi parasından başkalarına nazaran çok verdiği için parasının kıymeti düşüyor) başka paralara nazaran düşmektedir.
Buna tahlil olarak, sıkılaştırıcı para ve maliye uygulanmaktadır. Bu siyasetlerin sonucu da işsizlik doğmaktadır. Daha detaylı makale şurada. (Bretton Woods uzun mevzudur, buraya referans verip kapatıyor hoca )
Artık dolar (dolar da altına bağlı) üzerinden birbirine bağlanan yerine, hiçbir paha bağlı olmayan fiat paralar ortaya çıkmıştır.
Bretton Woods sistemi altında hem merkez bankaları hem de hazineler para yaratımı konusunda kendilerini sınırlamaktadır, zira yaratılan fazla para döviz kurunun paha kaybetmesine neden olmaktadır. Bu nedenle, yapılan fazla vergi ve borçlanma yoluyla piyasadan çekilmektedir. Devletin bir finansal kısıtı vardır. ( Harcamalarla piyasaya likidite enjekte edildiği ve vergi /borçlanma yoluyla likidite çekildiği fikrinin temelinde burası yatıyor sanırım).
Fiat para sisteminde ise, bu kısıt kimi devletler için büsbütün ortadan kalkmıştır. Bu devletler ise, güçlü paraya sahip devletlerdir. Güçlü para basitçe, ülke hudutları içinde herkesin her sebeple kullandığı paradır. Beşerler bu devlette diğer bir paraya muhtaçlık duymaz. Burada kocaman yazalım, devletin tek kısıtı, iktisattaki kaynakların (emek, toprak, sermaye) ( real resource constraints) ölçüsüdür. Üretim gerçekleştirmek için gerekli kaynakların ölçüsü sonlu olduğu için, bunun üzerinde bir para artışı enflasyon yaratacaktır.
Kısmın sonunda dört senaryo:
Güçlü devlet ve tam istihdam : Gerçek kaynak kısıtınız var
Güçlü devlet ve eksik istihdam : Gerçek Kaynak kısıtınız yok
Güçlü olmayan devlet ve tam istihdam : Hem finansal hem gerçek kaynak kısıtınız var
Güçlü olmayan devlet ve eksik istihdam : Finansal kaynak kısıtınız var
Dr. Engin YILMAZ
Not: Çağdaş Para Teorisi konusunda daha fazla okuma yapmak için
Para Tahlil
