Merkez Bankası’ndan bugün prestijiyle yabancı para mevduatlarla ilgili kıymetli iki karar geldi.
Birincisi, döviz cinsi zarurî karşılıklarda (ZK) yaptığını artış ve başkası de TL cinsi ZK’ların döviz cinsi tutulabilme imkanının kademeli sona erdirme kararı.
Resmi Gazete’de yayımlanan bildirimde, yabancı para mevduat ve değerli maden depo hesaplarına uygulanan mecburî karşılık oranları 200 baz puan artırıldı. Vadesiz ve 1 yıla kadar vadeli döviz hesapları için mecburî karşılık oranı %21’den %23‘e çıkarıldı. 1 yıl ve 1 yıldan uzun vadeli döviz hesaplarında zarurî karşılık oranı ise %15’ten %17‘ye yükseltildi.
TCMB’ye nazaran kararı sonrasında TL cinsi ZK tesisleri yaklaşık 13,9 milyar TL, döviz ve altın cinsi ZK tesisleri ise 3,4 milyar dolar karşılığı artacak.
TCMB, ikinci kararını ise; 1 Temmuz’da açıklanan TL cinsi mecburî karşılıkların döviz ve altın cinsi tutulmasını sağlayan Rezerv Opsiyon Sisteminin (ROM) kademeli biçimde kaldırılmasına ait tamamlayıcı bir düzenleme olarak duyurdu. Banka’ya nazaran gaye “fiyat istikrarı temel maksadı doğrultusunda mali transfer sisteminin aktifliğinin artırılması. ”
Yapılan açıklama şöyle:
“1 Temmuz 2021 tarihinde açıklandığı üzere, Türk lirası zarurî karşılıkların döviz cinsinden tesis edilmesi imkânı azami oranı %20’den %10’a düşürülmüş ve döviz cinsinden mevduat/katılım fonuna uygulanan mecburî karşılık oranları tüm vade dilimlerinde 200 baz puan artırılmıştı. Ayrıyeten, Türk lirası zarurî karşılıkların döviz cinsinden tesis edilmesi imkânının sonlandırılacağı da ilan edilmişti. Bu çerçevede, kelam konusu imkân 1 Ekim 2021 tesis tarihinde %10’dan %0’a düşürülerek sonlandırılacak olup, tıpkı tarihte yürürlüğe girmek üzere yabancı para mevduat/katılım fonuna uygulanan zarurî karşılık oranlarının tüm vade dilimlerinde 200 baz puan artırılmasına karar verilmiştir. Alınan bu kararla birlikte, 1 Ekim 2021 tarihi prestijiyle Türk lirası cinsinden zarurî karşılık tesislerinin yaklaşık 13,9 milyar Türk lirası, döviz ve altın cinsinden zarurî karşılık tesislerinin ise yaklaşık 3,4 milyar ABD doları karşılığı fiyatında artması beklenmektedir.”
Bu iki adımın da Para Siyaseti Kurulu’nun (PPK) faiz kararı alacağı 23 Eylül toplantısı öncesine gelmesi dikkat çekti.
Yorumlar ortasında faiz indirimi yapılacağı, bunun da mevduat sahibinin döviz talebini artıracağı ve eş vakitli olarak merkez bankasının brüt döviz rezervlerinin de daha yüksek ZK oranı sayesinde yükseleceği motivasyonun olduğu bulunuyor. Kısaca, bankaların döviz tutma maliyetlerini artırarak faiz indirimi öncesinde dolarizasyonun önünü kesebilmek denebilir. Lakin, döviz talebinin yerli yatırımcının enflasyon ve yanlış para siyasetinden kendilerini korumak maksadıyla yükselme eğiliminde olduğu düşünülürse, ZK artışının şayet emeli buysa gayesine ulaşması güç. Yerlilerin döviz mevduatları 3 Eylül prestijiyle 238 milyar dolarla tüm vakitlerin en yüksek düzeyinde.
Öbür yandan, “128 milyar dolar başlığı nerede?” cümlesi ile slogan haline dönüşen ve AKP iktidarının Albayrak periyodu saklı döviz satılarını nedeniyle sert eleştirdiği piyasa müdahalesini unutturmak gayesi da olduğu tartışmalar ortasında. Merkez Bankası’nın brüt rezervlerini swap, IMF dayanağı ve zarurî karşılıkları artırmak suretiyle 128 milyar dolara seçime kadar yükseltilmesi hedeflendiği de speküle edilmekte. şu an prestijiyle brüt rezervler 119,2 milyar dolarda. Ama, kelam konusu üç giriş çeşidi de bankanın net rezervlerinin eksi 40 milyar dolar civarında olduğu gerçeğini değiştirmiyor.
Teknik açıdan bakıldığında ise ROM’da TL için karşılıkların döviz cinsiden yatırılması kararı ile rezerv biriktirmeye çalışan merkez bankasının, ROM’da bu imkan sıfırlandığında yaşayacağı kaybı karşılamak için yapılmakta oluşu da mümkün.
Lakin, her ünite döviz mevduatının yaklaşık dörtte birinin merkez bankasına yatırılmasının mecburî tutulması ne açıdan bakılırsa bakılsın çok yüksek bir ZK oranı manasına gelmekte. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın değerli bir rezerv açığı sorunu var. Ülke, portfoy yatırımlarının ötesinde kalıcı yabancı sermaye çekemezken, ihracattaki artışın üzerinde seyreden ithalat artışı dış ticaretten kaynaklı döviz girişlerinin eş vakitli çıkmasına neden oluyor. Geriye rezerv biriktirmek için yerlilerin elindeki muazzam yükseklikteki döviz mevduatından hisse almak kalıyor lakin bu da borç niteliğinde olduğundan bankanın net rezervlerini artıya çekemiyor. Turizm kesiminin geçen seneye nazaran güzelleşmesi değerli döviz kaynağı fakat bu bölümde de pandemi tesiri devam etmekte ve gelirler şimdi 2019 düzeyi olan 30 milyar dolar civarına ulaşmış değil.
Ekonomist mahfi Eğilmez’in yorumuna nazaran, “Yeni düzenlemeye nazaran bankalardaki döviz mevduatının dörtte biri mecburî karşılık olarak TCMB’ye yatacak. Rezervleri güçlendirmek için atılan bu adım kredi faizlerini yükseltir. İktisat bilimi çelişkileri yönetme sanatıdır. Yönetemezseniz çelişkiler sizi yönetir.”
Merkez Bankası eski Başekonomisti Prof. Dr. Hakan Kara ise Twitter sayfasından “Son yıllarda yabancı para zarurî karşılıkların (ZK) süratle artırılması, muhtemelen döviz rezervindeki erimenin üstünü örtmek için yapılıyor. Hakikaten süratli ZK artırımları arka kapıdan rezerv satışlarının hızlandığı Nisan 2019 sonrasında başlıyor” dedi. Kara’nın paylaştığı grafik de aşağıda:
Para Tahlil
