Azalan memleketler arası döviz rezervleri, Türkiye iktisadının en kıymetli sorunu olmasına karşın gerekli ve kâfi önlemlerin alınmaması, iktisadın geleceği hakkında tehlike çanlarının çalmasına yol açıyor.
Geçen yazımızda Türkiye iktisadının alınacak yahut alınmayacak önlemlere nazaran, maruz kalacağı olası üç değişik senaryodan bahsetmiştik.
“Tıkanma” senaryosu diye isimlendirdiğimiz birinci senaryo, en geç 2021 sonunda, döviz rezervlerinin 40 milyar doların altına düşebileceği ve Türkiye’nin dış borç ödemelerini yapamayabileceği ihtimaline dayanıyor.
Bu senaryonun bilgilerini ve süreçlerini ihtimamla incelediğimizde her türlü “kötü” sonucun ihtimal dâhilinde olduğu görülmektedir.
Evvelki yazıda bahsettiğimiz mevcut 85,5 milyar doların, 7’si nakit, 11’i yurtdışı banka hesaplarından olmak üzere 18 milyar doları bankalardadır.
Rastgele bir zahmet halinde bankalardaki bu 7 milyar dolar ve TCMB’deki 2,5 milyar dolar nakit, süratle, bankaların kiralık kasalarına yahut konuttaki kasalara aktarılacaktır.
Türk bankaları, günlük ortalama 8 milyar dolarlık memleketler arası ödeme, tahsilat ve döviz alım satım süreci yapmaktadır. Bu süreçler için bankaların yurtdışındaki hesaplarında en az on milyar dolar tutmaları kaide ve mecburî.
Yani bankalardaki dövizden dış borç ödemelerine hisse ayrılamaz.
Geriye kalan 65 milyar, adeta, gün be gün erimeye terk edilmiş.
DÖVİZLER NASIL ERİR
1) Yeni ekonomik program, YEP, 2021 yılı için cari açık oranını %1,9 öngörülmüş. Kabul edip 15 aya uyarladığımızda 17 milyar dolar cari açık oluşuyor.
2) Bu yılın birinci dokuz ayında yabancılar ellerindeki pay ve hazine tahvillerini satarak Türkiye’den 13 milyar dolar çıkardılar. Önümüzdeki 15 ayda en az 5 milyar dolar daha çıkarmaları sürpriz olmaz.
3) Türkiye’de direkt yatırım yapmış yahut konut ve işyeri almış bireyler, bu varlıklarını, satarak çıkabilirler. Bu süreçler de 2 milyar dolara ulaşabilir.
4) Gelecekte yapılacak ithalatın finansmanında zahmet çıkma ihtimali, şirketleri, erkenden yurt dışına para çıkarmaya sevk edebilir. Bu sayı 10 milyar dolara kadar çıkabilir.
5) Türkiye’nin dış borcunun 420 milyar dolar olduğunu belirtmiştik. Her borcun bir faizi olur ve bu faizler ya ödenir ya da borçlara eklenir.
Bu borçlar için ödenecek yıllık faiz oranını % 5 olarak varsaydığımızda tahakkuk edecek yıllık faiz meblağı 21 milyar dolar olur.
Bu faiz fiyatının 11 milyar dolarını borçlara ekleneceğini ve yalnızca 10 milyar doların ödeneceğini varsayalım.
6) En değerlisi kısa vadeli borçların çevrilebilirliği. TCMB kaynaklarına nazaran, Temmuz 2020 prestijiyle vadesine bir yıl kalmış dış borçlar toplamı 176 milyar dolardır. 2021’in sonuna kadar da 200 milyar dolar varsayalım.
Türkiye iktisadının berbata gittiğini düşünen kimi alacaklarının, paralarının, tamamını yahut bir kısmını tahsil etmek isteyecektir. Kredi verebilecek kurumlar da muhtaçlık kadar kredi vermeyebilir.
Ezaya düşme ihtimali olan bir borçluya alacaklıların müsamaha göstermesini beklemek, temelsiz bir iyimserliktir.
Soru: Bu 200 milyar dolarlık kısa vadeli borcun % kaçını tekrar döndürebiliriz?
Karşılık: Mevcut kurallar devam ederse %80’ini döndürmek bile muvaffakiyet sayılır; ama biz, iyimser davranıp %90 diyelim. Yani mevcut rezervlerimiz 20 milyar dolar azalacaktır.
Son Toplam: Üstte karamsar olmayan varsayımlar altında, bu altı unsurda, milletlerarası döviz rezervleri kaybının toplamı tam 64 (altmış dört) milyar dolara ulaşıyor.
TIKANMA
Geriye kolay bir soru kaldı: Türkiye iktisadı 64 milyar doları ödeyemez, pekala 30 milyar dolar rezerv azalışına tahammül edebilir mi?
Karşılık: Katiyen hayır.
“Bir borçlunun borcunu ödeyip ödeyemeyeceğini sorgulamak” galiba, benim, bankacılıktan gelme “mesleki refleks”im. Bu yazıya başlarken makus bir sonuçla karşılaşacağımı varsayım ediyordum lakin “Tıkanma” olacak kadarına değil.
Sonuçta “kötü bir akıbet” ihtimalinin tellalı durumuna geldik.
“2. Sürüklenme” ve “3. Azim” senaryo çalışmalarında, iktisada olumlu tesir sağlayacak kimi parametreler ek ederek irdelemeye devam edeceğiz.
Yazının Kaynağına Buradan Ulaşabilirsiniz
Para Tahlil
