Türkiye, 1 Mart’ta başlayacak olağanlaşma süreci ile birlikte Covid-19 tedbirlerini gevşetmeye hazırlanıyor. Lakin yeni virüs varyantlarının Türkiye’de yaygınlaştığına ve olağanlaşma ile birlikte insan hareketliliğinin çoğalacağına dikkat çeken uzmanlar Mart ayında olay sayılarında artış olabileceği ikazında bulunuyor.
DW Türkçe’ye konuşan Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Bekir Kocazeybek, “Yeni varyantların tespit edilebilirliğinin artmasını ve Türkiye’deki olağanlaşma sürecini göz önünde bulundurursak Mart’ın 15-20’sine gerçek üçüncü bir önemli olay artışı hareketini öngörmek sıkıntı değil. Önümüzdeki günlerde tedbirler gevşetiliyor. İnsan hareketlenmesi arttığı sürece, bu varyantlar da toplumda yayıldığı sürece olaylarda artış beklememiz doğal” tespitini yaptı.
Varyantlar tasa uyandırıyor
Prof. Dr. Kocazeybek’in kelamını ettiği varyantlar*, İngiltere, Brezilya ve Güney Afrika varyantları ve bu virüs varyantlarının, bulaşıcılık, hastalığın seyri ve mevt riski konusunda birbirinden farklı tesirleri var.
Ocak ayının sonunda, mikrobiyoloji, enfeksiyon hastalıkları ve halk sıhhati alanında çalışan uzman doktorların katkısıyla “Güncel SARS-CoV-2 Varyantları Hakkında Bilgi Notu” isimli bir çalışma yayınlandı. Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti, Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği, Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği ve Halk Sıhhati Uzmanları Derneği’nin imzasını taşıyan çalışmada bu varyantlara ait şu bilgiler not edildi:
İngiltere varyantı: Bulaşma suratı ve mevt oranı daha yüksek. Tüm yaş kümelerini etkiliyor. Aşı ve yabanıl tipe bağlı doğal enfeksiyonlardan sonra edinilen bağışıklık karşılıklarında aktiflik kaybı mümkünlüğü düşük. Bulaşıcılığının ve yayılma suratının artmış olması nedeniyle yükselen hadise sayıları ağır hasta ve mevt sayılarının artmasına yol açabilir.
Güney Afrika varyantı: İlk çalışmalar doğal enfeksiyon ve aşılama sonrası gelişen antikorlara karşı dirençli olabileceğine işaret ediyor. Şu anda Güney Afrika’da baskın. Bulaşıcılığının artmış olduğu bilinmekle birlikte hastalığın seyri ile ilgili bir değişikliğe yol açıp açmadığı şimdi meçhul.
Brezilya varyantı: Evvelden enfeksiyonu geçirmiş bireyler ortasında yayılabilme mümkünlüğü var. Bu sebele yüksek riskli. Aşıların aktifliği açısından bu varyant da sorun oluşturabilir. Daha yüksek bulaşıcılık özelliği kazanmış oldukları düşünülmekle birlikte hastalığın seyri ve mevt oranı üzerindeki tesiri şimdi belirli değil.
Üçü de Türkiye’de var
Pekala bu varyantların Türkiye’de görülme sıklıkları ne? Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca, daha evvelki basın açıklamalarında her üç tipin de Türkiye’de görüldüğünü söylemişti. Lakin bakanlık, sıhhat kuruluşlarına dağıttığı kitler aracılığıyla müspet hadiselerde bu üç tip varyanttan biri olup olmadığını incelese de Türkiye’deki müspet olayların yüzde kaçında kelam konusu varyantların görüldüğüne ait şimdi bir data paylaşmadı.
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı’ndan Prof. Dr. Kenan Midilli “Türkiyedeki her müspet örnek bu üç varyanttan biri olma muhtemelliğine karşı test ediliyor. Birçok ülkede bu yaygınlıkta yapılıyor mu bilmiyorum. Örnekleri sekanslayıp onun üzerinden gidiliyor. Biz neredeyse bunun kaçı varyant, kaçı evvelki virüs, gerçek sayısı biliyoruz bu sayede” dedi.
“Gözden kaçıyor olabilir”
Tıpkı vakitte Sıhhat Bakanlığı Bilim Şurası üyesi de olan Midilli, başta olaylarda saptananlar varyantların yurtdışı kaynaklı olduğuna, fakat bu varyantların artık toplum içinde yaygınlaştığına işaret ederek, şunları söyledi: “Görülme sıklığı çok değişken ancak bizde de yavaş yavaş yükseliyor. (Pozitif hadiseler arasında) yüzde 10’ları geçmeye başladığını varsayım ediyorum. Lakin bu yalnızca bizim kendi laboratuvarımızın verisi. Bunu genellemek yanlış olur. Türkiye ölçeğinde nasıldır, bilemiyorum. Bunun gerçek boyutlarını bilebilmemiz için bakanlığa bildirilmiş olan tüm bilgileri görmemiz gerekir.”
Bakanlık bilgileri açıklasa da Prof. Dr. Kocazeybek, varyant kökenlerinin gözden kaçıyor yahut mevcut kitlerle tespit edilemiyor olabileceğine dikkat çekiyor. Kocazeybek, “Varyantları lakin tam genom tahlili sağlayan sekanslama tekniğiyle yapabiliriz. Cerrahpaşa’da bunu yapabiliyoruz. Fakat örneğin, daha çok hastanın müracaat ettiği eğitim araştırma hastanelerinde, tam genom tahlili yapılabiliyor mu emin değilim. Bu sebeple İngiltere, Güney Afrika ve öbür varyantlarının sayısal oranı nedir bilmemiz mümkün değil” değerlendirmesini yapıyor.
Olağanlaşma adımları belirleyici
Yeni varyantların Türkiye’deki olay sayılarına büyük bir tesiri olmayacağını düşünenler de var. Dokuz Eylül Üniversitesi’nden Epidemiyoloji Profesörü Gül Ergör “Bu virüs yaklaşık bir aydır görülüyor Türkiye’de. Lakin süratli bir artış olmadı” noktasına dikkat çekiyor.
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Prof. Dr. Ergör, İngiltere varyantının yüzde 30 ile 70 ortasında daha bulaşıcı olduğuna dair çalışmalara atıfta bulunarak, “Biz bu türlü bir artış görmedik. Tahminen ‘Bunun görülmesi için mutasyonlu virüsün de yayılması lazım’ diye düşünülebilir. Lakin söylenildiği üzereyse, bu varyant bu hafta toplam olayların yüzde 10’unda görülüyorsa, sonraki haftalarda bunun 20’lere 30’lara çıkması gerekirdi. Ancak bu türlü bir şey de görmüyoruz. Tahminen bir ölçü arttırıyordur olay sayılarını. Lakin bahsedilen kadar korkutucu değil diye düşünüyorum” değerlendirmesini yaptı.
Sıhhat Bakanlığı’nın yayınladığı Türkiye Covid-19 Hasta Tablosu’na nazaran 22 Şubat’ta 8 bin 104, 23 Şubat’ta 9 bin 107, 24 Şubat’ta ise 9 bin 561 hadise görüldü. Yani son üç günde hadise sayıları bir ölçüde arttı. “Artan hadise sayıları kelam konusu varyantların toplumda yaygınlaşmasının işareti olamaz mı” sorusunu yönelttiğimiz Prof. Dr. Gül Ergör “Bu ölçüde bir hadise artışıyla bu mevzuyu ilişkilendirmek hakikat değil. Tahminen toplantıların, kongrelerin yapılmasına yahut insanların daha dikkatsiz olmasına bağlayabilirsiniz” değerlendirmesini yapıyor.
Parti kongreleri ve kalabalık cenaze merasimlerine reaksiyon
DW Türkçe’ye konuşan uzmanlara nazaran varyantların tesiri olsun ya da olmasın önümüzdeki süreçte hadise sayılarını belirleyecek iki faktör var: İnsanların kurallara uyup uymaması ve olağanlaşma adımlarının nasıl atılacağı. Bu noktada Ergör şöyle uyarıyı yapıyor: “Vaka sayılarında olağanlaşma adımlarıyla birlikte artış beklemek doğal. Şu anda esasen bir olay artışı var. Lakin bu makul kentlerde var. Bu bölgelerde tedbirleri daha sıkı meblağ ve çabucak açmazlarsa artış olmayabilir de. Lakin bütün kentlerde açarlarsa bu artış trendini çok daha yükseltebilir.”
*Virüslerin çoğalması sırasında kaçınılmaz halde sayısız mutasyon oluyor. Bunlar birikip manalı hale geldiği vakit orjinal virüsten farklı bir virüs ortaya çıkmış oluyor. Küçük farklılık varsa buna varyant ismi veriliyor.
Deniz Barış Narlı
© Deutsche Welle Türkçe
Para Tahlil
