Şubat 2020’de 55 dolar olan Brent petrolün varil fiyatı dün 66 doların üzerinde çıktı. Petrol fiyatı 2020 boyunca Kovid-19 tesiriyle önemli dalgalanmalar gösterdi. Geçen yıl mart ayının ortasında 35 dolara kadar gerileyen fiyatlar, nisan ayının sonunda 33 dolarla yeni bir taban yaşadı. Ağustos sonuna gerçek toparlanarak 48 dolarlara hakikat yükselen Brent petrolün varil fiyatı ekim ayı sonunda 40 doların altına çekildi. O günden bugüne Brent petrolün varil fiyatı üst taraflı bir grafik çiziyor. Tıpkı periyotta dolar kuru ağustos ayı başından kasım ayı başına kadar süratli bir yükseliş gösterdi. Kur hatırlanacağı üzere 6.89’dan 8.51 TL’ye kadar çıktı. Faizlerin artırılması ve sıcak para akımlarının başlamasıyla kur geçen hafta 7 TL’nin altına çekildi. Dün ise tahvil getirileri kaynaklı tesirlerle 7 TL’nin üzerine çıktı. ABD tahvil faizlerindeki yükseliş Türkiye üzere sıcak para akımlarına şu basamakta gereksinim duyan gelişen ülkeler için makus bir haber. Zira risk iştahının bilakis dönmesine neden oluyor. Ve bu artış sürerse Türkiye üzere kırılgan iktisatların para üniteleri üzerinde önemli baskı yaratacak.
MALİYET 4 AYDA YÜZDE 30 ARTTI
Kurun görece düşük kalması ve eşel taşınabilir uygulaması sayesinde, ekimden bu yana süratle artan petrol fiyatlarının direkt vatandaşın deposuna yansımasını önlüyor. Örneğin geçen hafta akaryakıta 15 kuruş artırım yapıldı lakin ÖTV’den karşılandığı için fiyatın artması önlendi. Artışın fiyatlara yansımıyor olması geçen yıl şubat ayında petrolün variline 336 TL öderken, bu yıl tıpkı günlerde 463 TL ödediğimiz gerçeğini değiştirmiyor. TL bazında yüzde 38’lik bir fiyat artışı kelam konusu. Bu durumun güç ithalatçısı olan ülkemizin cari istikrarında yarattığı olumsuz bir tesir yarattığını da not edelim. Bizde kurların patladığı kasım ayı başında petrol fiyatı 40-42 dolar seviyesindeydi. O günkü en yüksek kurdan hesaplarsak bir varil Brent petrolün 357 TL ediyor. Kurların tepe yaptığı periyoda nazaran bile şu sıralar petrolün variline yüzde 30’a yakın daha fazla ödeme yapıyoruz.
İKİ TESİR BİZİM İÇİN YETERLİ HABER DEĞİL
Geçen yıl şubat ayında motorinin litresi 6.37 TL, akaryakıt 6.83 TL’ydi. Kurların zıpladığı kasım ayı başında akaryakıt 6.72 TL, motorin 6.30 TL’ydi. 20 Şubat prestijiyle akaryakıtın litre fiyatı 7.21 TL, motorin de 6.64 TL. Geçen yıla nazaran akaryakıtta yüzde 5.5’lik bir artış kelam konusu. Kasım ayına nazaran ise yüzde 7.3’lük artış var. Üstte petrol fiyatının TL bazında artış oranlarını verdik. Elbette teğe bir yansımasını bekleyemeyiz lakin milletlerarası petrol fiyatlarının bu düzeylerde kalmayı sürdürmesi durumunda hem dış ticaretimize yüklü bir ek maliyet çıkarması hem de bütçe tarafında ÖTV’den feragat edilerek tutulan pompa fiyatları üzerinden vergi kaybının boyutunu artırması kelam konusu.
Üstte aktardık enflasyon ve ekonomilerde ölçülü da olsa toparlanma ile birlikte dünyanın enflasyonist bir periyoda gireceğini bekleyen var. Bu beklentiler ABD tahvil faizlerinin artmasına neden oluyor. Bileşik kaplar misali düşük faizden yüksek faize akan sıcak para da daha garanti gördüğü ABD tahvillerine kayış gösterdiğinde bu Türkiye üzere ülkelerin para üniteleri için iyi haber değil. Enflasyonun bu düzeylerde kaldığı ortamda kaynak çekmek için ek faiz artırımı gündeme gelebilir. Petrol fiyatlarının bu düzeylerde kaldığı ortamda da, ki tesir iktisatların toparlanacağı spekülasyonuna dayanıyor ve tahvil faizlerini de besleyen bu beklenti, kurların artması akaryakıt fiyatları üzerinde baskı yaratacaktır.
REZERVLER DE BİR YERE KADAR
Türkiye iktisadı geçen yıl dışarıdan gereğince kaynak girişi sağlayamadı. Bunun yanında Kovid-19 krizi tesiriyle fon çıkışları yaşandı. 2018’deki kur şokundan bu yana özel bölüm net dış borç ödeyicisi pozisyonunu sürdürdü. Kriz ortamında daha evvel seçim devirlerinde Merkez Bankası’nın yedek akçelerini tüketen iktidar bu kere rezervleri harcamak yoluyla ekonomik aktiviteyi destekledi. Bu sayede Türkiye iktisadının 2019’a nazaran yüzde 2’ler seviyesinde büyüme yakaladığı kestirim ediliyor. Kesin sonuçlar haftaya TÜİK tarafından açıklanacak. Lakin Milletlerarası Finans Enstitüsü’nün evvelki akşam geçtiği araştırma notuna nazaran Türkiye’nin bu yıl emsal bir kredi genişlemesi yapabilmesi ve büyümesini bu yolla finanse etmesi pek mümkün görünmüyor.
Tekrar geçen yıl Hazine’nin döviz ve altın yoluyla iç borçlanmaya gitmesi ve bu yıl önemli tutarsa faiz ödemelerinin gündeme gelecek olması kamunun ucuz kredi yoluyla ekonomiyi desteklemesinimn önünde mani teşkil ediyor. Son periyotta muhalefet cephesinden Merkez Bankası rezervlerinin yok edildiğine yönelik spekülasyonlar da 2021’de ekonomik büyümenin sağlanabilmesi için rezervler tarafında bir tasarrufta bulunulmasını zorlaştıracak ve hatta mümkün kılmayacak. Zira rezervlerin geldiği durum kısa vadeli yükümlülüklerin karşılanmasına yetmeyecek seviyede. Bu da iktisat üzerinde kırılganlık yaratıyor.
KREDİLİ TÜKETİMDE PAYDOS PERİYODU
Özetle Türkiye şayet 2021’de iç pazar kaynaklı büyümek istiyorsa her türlü dış kaynağa daha bir gereksinim duyar hale geldi. Kasım ayından bu yana bu büyümeyi nispeten fonlayacak seviyede kaynak girişinin olduğunu görüyoruz. Bankaların da ek dış kaynak sağlaması değerli da olsa kaynak bulmada badire olmadığını ortaya koyuyor. Geçen yıl kamu rezervler yoluyla sağladığı ucuz kaynakla ekonomiyi fonladı bu yıl ise daha çok özel kesimin inisiyatif alması gerekecek. Lakin üstte belirttik petrol fiyatlarındaki artış ithalat tarafında faturayı kabartan bir etken. Bunun yanında ABD tahvil faizlerine kayış finansmanın daha da pahalılaşmasına ve kıtlaşmasına neden olabilir. Türkiye 2020’de olduğu üzere turizm gelirlerinin büyük kısmından yoksun kalırsa ihracatta yüksek bir muvaffakiyet sağlamadığı takdirde büyüyemez. Bu da 2021’de sakinlik yaşayacağımız manasına geliyor.
‘7 TL’NİN ALTINDA REKABET TALİHİNİ YİTİRİRİZ’
Piyasalar ve petrol cephesindeki bu olumsuz gelişmelerin yanında 2021’de kurtarıcı olması beklenen ihracat pazarlarında mart ve nisanda hareketlenme bekleniyor. Fakat düşük döviz kuru ve yüksek hammadde fiyatlarının Türk firmalarının rekabet bahtını azalttığını söyleyen Uludağ Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (UHKİB) İdare Heyeti Lideri Nüvit Gündemir, pandemi sürecinde hazır giyim ve konfeksiyon bölümünün değerli bir imtihan verdiğini belirterek, “Sıkıntılara karşın firmalarımız ayakta kalmayı başardı. Fakat döviz kurlarındaki süratli dalgalanma ve yüksek hammadde maliyetleri gelecek hesaplarını olumsuz etkileyebilir” dedi.
Muharririn özel müsaadesi üzerine Aydınlık Gazetesi’nden alıntıdır. Link burada
FÖŞ: ABD Tahvil Faizleri NİÇİN Türkiye İçin Değerli?
Çetin Ünsalan Yazdı: ‘Bu borç başa bela olur’
Gerçek İktisat: Erdoğan-Elvan’ın açıklamaları piyasalardaki iyimserliği bitirdi mi?
2020’DE YAKLAŞIK 170 MİLYAR DOLARLA SON 3 YILIN EN DÜŞÜK İHRACATINI GERÇEKLEŞTİRDİK
Para Tahlil
