Geçen gün gerçekleşen Fed toplantısı için birçok analist ve piyasa iştirakçisinin basın toplantısının seyrine yönelik iddiaları, öncelik olarak varlık alımlarının azaltımı (taper) ve faiz siyasetinin ileride nasıl bir seyir izleyeceğine yönelik bir izlenim elde edilmesine yönelikti. Her iki mevzu hakkında da sorular soruldu ve Fed lideri Powell FOMC’nin (Federal Open Market Committee) her iki bahis hakkında nasıl bir duruş sergileyeceğinden bahsetti, lakin toplantı sonucunda taper’ın ne vakit başlayacağı doğrultusunda bir karar gözlemlenmedi. Toplantıda en dikkat çeken husus SRF (Standing Repo Facility) ve FIMA (Foreign and International Monetary Authorities) repo imkânları oldu. Birinci olarak SRF’e bakalım.
SRF, ABD DİBS piyasasında piyasa yapıcılığı üstlenen ve ilerleyen süreçte mevduat bankalarını da kapsayacak olan, para piyasalarında oluşan faizin üzerinde bir faiz oranından ilgili kuruluşlara teminatları dahilinde gecelik borçlanma imkânı sunan bir hazır imkân. Azamî borçlanma fiyatı 500 milyar Dolar olmakla birlikte, portföylerinde hazine tahvili ve Devlet dayanaklı kuruluşların ihraç ettiği borçlanma senetleriyle ipoteğe dayalı menkul değer taşıyan finans kuruluşlarının artık gecelik repo yapabilme imkanları mevcut.
Fazla likiditenin olduğu bir ortamda neden bu türlü bir imkan sağlandı? Yanıt pandemi sonrası para siyasetinin seyrinde mevcut.
Hepimizin bildiği üzere Fed, pandeminin başında açıkladığı varlık alım programını bir gün sonlandıracak ve bilançosu aşikâr bir devir sabit bir aralıkta duracak (bilançosunun sabit seyretmesi demek yaratılan merkez bankası parasının da sabit kalması manasına gelir). Bu aralıkta piyasadaki likidite, iktisadın nakde olan talebiyle bir arada bankaların bölgesel Fed şubelerinden nakit talep etmesiyle birlikte azalmaya başlayacak. Birebir vakitte, kısa vadeli amaç faiz aralığında da değişiklikler olacak ve kısa vadeli borçlanma oranları artış seyrine geçecektir.
2019 yılında, 2008 krizinden beri en yüksek maksat faiz aralığına ulaşmış olan Fed, 2017’nin sonlarında başlattığı bilanço küçültmesine devam ediyordu. Bu program, Fed’in vadesi gelen hazine borçlanma senetlerini çevirmeyip hazinenin Fed’e ödemesi gereken net meblağı arttırmasıyla bir arada hazinenin piyasaya net tahvil ihracının artması ve sistemden likiditenin çekilmesi yoluyla işliyordu. Piyasadaki rezerv para azalıyor ve hazinenin Fed’e ödeme yapabilmek için Fed hesabında (TGA) tutması gereken meblağın artmasıyla piyasada tahvil bolluğu yaşanıyordu. Hazine tahvil ihalelerine katılmakla yükümlü olan piyasa yapıcılar ise bu tahvil durumlarını finanse edebilmek için repo piyasasından daha yüksek meblağlar borçlanmak durumunda kalıyordu. Tıpkı vakitte getiri eğrisinin aksine dönmesi (kısa vadeli bonoların getirilerinin orta/uzun vadeli tahvil getirilerinden yüksek olması durumu), kendilerini kısa vadeli borçlanma oranlarından fonlayıp tahvil alan yabancı yatırımcıların da tahvil alım iştahını kesmişti. Bu durum, piyasa yapıcıların bilançolarında daha çok tahvil bulundurmalarına, böylece daha çok borçlanma yapmalarını gerektiriyordu. Repo piyasasında oluşan faizin de üst tırmanması, piyasada teminat bolluğu olduğunu özetler nitelikteydi.
Şunu da belirtmek isterim ki; repo faizinin üst hakikat tırmanması tıpkı vakitte bankaların elindeki rezerv paranın da azalmasıyla ilintiliydi. Fed’den IOER (Interest On Excess Reserves) faizi alan bankalar için elbette ki IOER’dan daha yüksek getirisi olan, Amerikan Devlet kurumlarının borçlanma senetlerinin teminatları karşılığında borç vermek çok daha kârlı ve mantıklı bir atılım olmaktaydı. Lakin, bilanço küçülmesinin akabinde ellerinde rezerv parası azalan bankalar, bu piyasada oluşan baskıyı hafifletecek kadar borç verme imkanına sahip değillerdi. Tüm bunların sonucunda, 17 Eylül 2019 tarihinde repo piyasasında oluşan faiz, olağan şartlarda oluşması gereken oranın çok üstüne çıktı ve Fed, piyasa yapıcılarla repo yapmaya başlayarak devreye girdi. Repo piyasası, finansal sistemin işleyişi bakımından büyük bir ehemmiyete sahiptir: bu piyasada para piyasası fonları, DİBS piyasa yapıcıları, hedge fonlar, uluslar ortası finansal kuruluşlar ve varlık yöneticileri borç alan/veren taraflardır. Bu piyasanın işleyişi anlaşıldığı üzere finansal şartlar için kıymetlidir.
Yeni kurulan SRF ile birlikte siyaset normalizasyonu (varlık alımlarının sonlanması ve faizlerin kademeli olarak arttırılması) olarak isimlendirilen devirde repo piyasasında mümkün bir gerilimin oluşmasının önüne geçilmesi ve finansal istikrarın korunması öngörülmektedir. Tıpkı vakitte, SRF’in mevduat bankalarını da kapsamasıyla, nakit sıkışıklığı durumunda Fed’in iskonto penceresinden borç almak istemeyen bankaların bankalar ortası piyasada oluşan faize çok baskı yapmalarının da önüne geçmek gayeler ortasında. Olağanda kriz anlarında Fed tarafından açılan bu imkan, artık bir hazır imkândır.
Son olarak FIMA repo imkanına da göz atalım.
Olağanda kriz periyotlarında açılan bu imkân, birebir SRF’de olduğu üzere kalıcı hâle getirildi. Bu imkan doğrultusunda, ABD hazine tahvillerini teminat olarak gösteren merkez bankaları ve para otoriteleri, New York Fed’den piyasa faizlerinin üzerinde iştirakçi başı azamî 60 milyar Dolar kadar bir meblağ borçlanabilecekler. Bilhassa pandemi krizinin başında, Dolar likiditesi sağlamak için yüklü teminat satışları gerçekleştiğini gördük. Teminat satışı gerçekleştiren kurumların içerisinde ABD hazine tahvilleri satan merkez bankaları da vardı. Bu üzere yüklü satışlar, DİBS ve ilişkili piyasaların işleyişini sekteye uğrattı, alış-satış marjlarını genişletti ve fiyatlarda sert düşüşler meydana getirdi. Uzun vadeli Dolar borçlanma maliyetini arttırdı, sabit getirili teminatların Dolar bazında bedelini düşürdü. Küresel rezerv para ünitesi olarak kullanılan ABD Doları’na erişimi kolaylaştırmak için Fed, repo imkanlarının yanında FIMA repo imkanını da getirdi ve merkez bankalarının yüklü tahvil satışlarını değerli ölçüde durdurdu.
Bu imkânın hazır imkân olması, ileride DİBS piyasasında yaşanabilecek muhtemel satış baskılarını hafifletecektir ve Dolar’a erişimi kolaylaştıracaktır. Dolar fonlama şartlarını destekleyecektir.
Kaya Özyürek
@financeplumber
Para Tahlil
