İş Bankası Genel Müdürü Adnan Bali, pandemi sürecinde karşılanamayan gereksinimlerin ve ertelenmiş taleplerin devreye girmesinin kelam konusu olduğunu tabir ederek, “Pandemi sürecinde olumlu gelişmelerle ve tıpkı vakitte risklerin başarılı bir formda yönetilmesi, yabancı sermaye hareketlerinin de hızlanması suretiyle daha yüksek büyümelere ulaşmak mümkündür” dedi.
Bloomberg HT’de katıldığı canlı yayında iktisada ve bankacılık bölümüne dair açıklamalarda bulunan Bali, Türkiye’de artık mali siyasetlerde bir olağanlaşma, sadeleşmenin görüldüğünü, direkt siyaset faizinin enstrüman olarak benimsendiği, yerli, yabancı bütün paydaşların nelerin uygulandığını gördüğü bir tablonun ortaya çıktığını söyledi. Merkez Bankası’nın da bu hususta bilhassa Bakanlık ile uyum içinde enflasyonda kalıcı bir düşüş görülmeden nakdî duruşun değiştirilmeyeceği, gevşetilmeyeceği tarafındaki beyanlarının kıymetli olduğunu vurgulayan Bali, “Bu yalnızca beyanda da kalmadı. Bana nazaran değerli olan kısmı o. Yalnızca telaffuz değildi, aksiyona de döküldü. Hakikaten siyaset faizi, Kasım ayında %15, Aralık toplantısıyla %17 ile bir noktaya getirildi. Bunlar piyasalarda, yatırımcılarda ve piyasa göstergelerinde olumlu bir hava yarattı. TL’nin çok süratli kıymet kaybından sonra, bu kayıpların bir kısmını geri almasıyla tesirlerini görmeye başladık” diye konuştu.
Merkez Bankası’nın mecburî karşılık oranlarını 200 baz puan artırmasıyla ilgili de Bali, bunun da Merkez Bankası’nın açıklamalarına paralel bir gidişatın sürdüğünü göstermesi açısından değerli olduğunu söyledi. Bali, “ Ben bunun, daha çok, benimsenmiş olan siyaset setinin içinde uygun usulde seçilmiş enstrüman olduğunu görüyorum. Tutarlılık devam ediyor” yorumunu yaptı.
“Parasal sıkılaştırma fonksiyonunu görüyor”
Bankalar olarak, bu siyaset setinin uygulamalarında, ekosistemin doğal sorumlu bir kesimi üzere hareket etmek durumunda olduklarının altını çizen Bali, şöyle konuştu: “Bizim birlikte hareket etmeyi başarabiliyor olmamız lazım. Bu uyumun şu ana kadar ziyadesiyle var olduğunu düşünüyorum. Şu anda ben şahsen uygulamaların, verilen bildirilerin yalnızca sözel seviyede değil, şahsen uygulamalarının da bu paralelde yürüdüğünü görüyorum. Ancak şurası değerli; önemli problemlerimiz da var. Bunların çözülebilmesi için biraz da süratli başarılara, çabuk elde edilmiş kazanımlara gereksinimimiz var ki hem kredibilitemizi koruyalım hem yüreğimiz daha fazla artsın hem de bu siyasetlerin sürdürülebilirliği oluşsun. Zira pandemi dahil birçok zorlayıcı faktör bir ortada. Onun için bilhassa bu yılın ikinci yarısındaki performansı kıymetli görüyorum.”
Kurlarda iki gündür yaşanan hareketliliğe ait de Bali, “Ben bunun biraz düzeltme gereksinimiyle da örtüştüğünü düşünüyorum. Zira kolay değil, 8,50’lerden buraya geldik. %18-20 civarında kıymet kazandı. Onun için buradaki hareket biraz olağan. Piyasalarda bunlar olur. Günlük hareketler üzerine de bu kadar çok görüş bina etmememiz gerektiğini düşünüyorum. Bu tıp hareketlerin, gerçek bir ekonomik bozulmaya işaret edip etmediği ya da ondan kaynaklanıp kaynaklanmadığına dair bir kanaat yahut tespit değerli. Ben şu anda o denli bir şey görmüyorum. Şu ana kadar nakdî sıkılaştırma fonksiyonunu görüyor” tabirlerini kullandı.
Kasım 2020 sonrasında bilhassa gerçek şahısların döviz satmaya başladıklarını, satma eğilimine girdiklerini, hukuksal bireylerin döviz alımında bir yataylaşmanın kelam konusu olduğunu belirten Bali, “Dolayısıyla olağanlaşmayı görüyoruz” dedi.
“Ekonomik aktivitede toparlanma devam ediyor”
Öncü göstergelerden şu anda ekonomik aktivitedeki toparlanmanın devam ettiğinin görüldüğünü vurgulayan Bali, kurum olarak %3,5 seviyesinde bir büyüme öngördüklerini aktardı. Pandemi sürecinde karşılanamayan gereksinimlerin ve ertelenmiş taleplerin devreye girmesinin kelam konusu olduğuna dikkat çeken Bali, “Pandemi sürecinde olumlu gelişmelerle ve birebir vakitte risklerin başarılı bir formda yönetilmesi, yabancı sermaye hareketlerinin de hızlanması suretiyle daha yüksek büyümelere ulaşmak mümkündür” dedi.
“Serbest piyasa prensiplerinden sapmamalıyız”
Denetimli bir formda ekonomik aktivite ivmelendiğinde sıkıntıların çözüleceğinin altını çizen Bali, konuşmasını şöyle sürdürdü: “Biz bunları yönetebilecek seviyelerdeyiz. Kâfi ki operasyonel ortam, finansal istikrar, iş yapma biçimimizi etkileyen ortam kötüleşmesin, denetim edilemez halde olmasın. Burada da en kıymetli şey, kurum ve kurallara dayalı çalışmayı, daima prensip haline getirmek ve hür piyasa prensiplerinden asla sapmamak. Özgür piyasa unsurlarından saptığınız vakit, kısa müddette sonuç verdiğinde, bir grup olumlu şeyler oluyor üzere düşünebiliriz. Fakat o sapmalar, uzun devirde tahrip edicidir. Temel değerli olan şudur; kısa müddet içerisinde sonuç vermiyor diye yargılamaksızın tahammüllü bir halde uygulamalarımızı sürdürebilmek. Şu anda içinde bulunduğumuz tablo bu. Daima bir arada bunları çözebilmek için akıl koymalıyız ve bu unsurlardan de sapmamalıyız.”
“Faiz oldukça yan tesirleri olan enstrümandır, hiç gereksinim olmamasını temenni etmek lazım”
Adnan Bali, faizle ilgili değerlendirmesinde de faizin tek başına bütün problemleri çözecek sihirli bir enstrüman olduğunu düşünmediğini tabir ederek, şu yorumu yaptı: “Hatta hayli yan tesirleri olan bir enstrümandır. Faizin, muhtaçlık olmamasını daima temenni etmek lâzım. Finansman maliyetlerini artırıyor, yatırım saikini azaltıyor, yatırımların fizibilitesini zayıflatıyor, hane halkının, zahmet içinde olan KOBİ’lerin, büyük işletmelerin ödeme kabiliyetleri üzerinde olumsuz tesirler yapıyor. Hatta bankacılık sistemine de büyük bilanço ziyanları veriyor. Bizim yüksek faizi benimsediğimiz ve istediğimiz üzere yaygın bir fikir var. Aslında hiç de o denli değil. Zira şu gerçek unutuluyor; biz yalnızca faiz tahsil etmiyoruz, birebir vakitte faiz ödüyoruz. Yüksek faiz, bizim maliyetlerimizi de yükseltiyor. Net faiz marjımızın en genişlediği devir, faizlerin düştüğü devirdir. Vakit zaman faiz konusunda iş dünyasıyla, gerçek bölümle bankacılık sistemi ortasında bir çıkar çatışması var üzere anlaşılır fakat aslında yoktur. Endüstrici, faiz artışı karşısında bizim durumumuzu anlamak istiyorsa, en çok kullandığı hammaddenin ya da girdinin fiyatı kısa müddet içinde yükseldiğinde ne hâle geliyorsa, biz de bilançoda o hâle geliyoruz. Hasebiyle istek etmemiz mümkün değil. Bize tek ziyanı bu da değil. Kredi verdiğimiz tarafların ödeme gücünü zayıflattığı oranda, bilançomuza oradan da bir tahribat geliyor. Ağustos 2018’de faizi kemoterapiye benzetmiştim. Keşke almak zorunda kalmasanız lakin bedenin bağışıklık sistemini dahi tehdit edecek formda sağlıklı hücrelere ziyan vermeyi göze alabiliyorsunuz. Keşke bunları alma gerekleri doğmasa, biz de daima birlikte finansal istikrarın içinde işlerimizi daha iyi yapabilme imkânı bulabilsek.”
“Kısa vadeli bilanço gereklerimizle çelişse de bu periyoda mahsus yapan usulde hareket etmeliyiz”
Bu periyotta bankaların da kredi, mevduat ve fiyatlama siyasetlerinde yapan bir usulde ve nakdî sıkılaştırmaya uygun hareket etmesi gerektiğinin altını çizen Bali, “Bundan kastım şu; kısa vadeli bilanço gereklerimizle çelişse dahi bunu yapabilmek lazım. Bilhassa yılın birinci yarısı için, ikinci yarıyı riske etmemek için… Pekala, bu, bilanço gerekleriyle çelişse dahi hissedar kıymetiyle çatışır mı? Hayır, çatışmaz. Bir çeyrek, iki çeyrek ekonomik faaliyet yürüten kuruluşlar değiliz. Bizim için kıymetli olan kısa vadeli bilanço gerekleri uğruna orta, uzun vadeyi riske etmemektir. Asıl o kısa perspektiflilik demektir. Onun için de hissedar kıymetiyle hiç çelişmez” diye konuştu. Bali, iç talebi canlandıracak ve enflasyonist tesir yapabilecek olan kredi cinslerinde denetimli bir gidişatı benimsemek gerektiğini belirtti.
“Önemli olan sıkıntıları çözebilme kabiliyeti, dinamizmi”
Adnan Bali, yabancı yatırımcıların Türkiye’ye bakış açısına dair de şu değerlendirmeyi yaptı: “Epey bir mühletten bu yana açıkçası, yabancılarla olan temaslarımızda geçmiş yıllarda olduğu kadar sağlam, dengeli, rahat, özgüvenli bir tablo sunamıyorduk. Gerçekçi konuşmak lazım. Bunun bir kısmı memleketler arası konjonktürde ortaya çıkan sorunlardan kaynaklanıyordu. Buna ek olarak, bizim Türkiye olarak birtakım memleketler arası mutabakatsızlıklarımız var. Bunlar bir sorun değil, bunlar bu ülkenin tezi. Sonuç olarak onların bedeli olmak durumunda ve olacak. Siz de aslında o nedenle o çabayı veriyorsunuz. Bu mutabakatsızlıkların da yarattığı zorlayıcı ögeler var. Bütün bunların üzerine pandemi geldi. Bir de natürel bizim yaptığımız yanlışlar var. Bütün fotoğraf, bizim yanlışlarımızla birleşince durumu problemli hale getirdi. Ancak biz daima şunu anlattık; Türkiye iktisadı kendisini tamir edebilen bir iktisattır. Bunun çok değerli bir hadise olduğunu düşünüyorum. Her durumda meseleler olabilir. Değerli olan problemler çıktığında çözebilme kabiliyetinin, çözebilme dinamizminin olmasıdır. Türkiye’de bu dinamizm vardır. Bu kere geçmiştekilerden farklı olarak maalesef pandemi, Türkiye’nin kendi ekonomik dinamizmiyle bu süreçleri tamir etme imkânını elinden aldı. Onun için bundan sonraki aşılama süreci dâhil pandemi sürecindeki gelişmeleri çok kritik görüyorum. Bu, bize yine o tamirat sürecine imkân verecek diye düşünüyorum.”
“Oluşan tahribatları tamir edeceğiz, deva budur”
Geçmişte Türkiye iktisadını birçok bakımdan koruyan değerli özellikler bulunduğunu ve bunların Türkiye’yi kendi ülke kümelerinde olumlu istikamette ayrıştırdığını vurgulayan Bali, “O devirlerde biz reytingimizin gerektirdiğinden daha düşük CDS düzeylerine erişebiliyorduk. Ya da daha yüksek reytingli ülkelerin CDS düzeyleri ile aşağı üst birebir durumdaydık. Yatırımcılar bizi, masa başındaki reytingcilerin değerlendirdiğinden daha değerli değerlendiriyordu. Mesela küresel dalgalanma olduğunda biz bundan iskontolu etkileniyorduk, gelişmekte olan ülkelere sermaye akışı, fon akışı varsa biz bundan çarpan tesiriyle etkileniyorduk” diye konuştu.
Bütün bunları sağlayan; bütçe açığının GSYİH’ya oranının düşük tutulması, Avrupa Birliği tarifli borç stokunun GSYİH’ya oranı, enflasyon ve sağlam bankacılık sistemi olmak üzere dört değişken bulunduğunu tabir eden Bali, “Biz bu dört ögede oluşan birtakım tahribatları tamir edeceğiz. Deva budur, yapılması gerekenler budur. Yapılmaya çalışılanların da bu olduğunu düşünüyorum. Bu yalnızca otoritenin işi değil. Bu işin paydaşı olan her tarafın kendi yararları, kendi çıkarları, kendi doğruları ve bu ülkenin doğrusu açısından da olması gereken budur” dedi.
“Donuk alacaklar ve yakın izlemedeki kredilerin tamamının ziyan olduğunu söylemek bu işten anlamamak demektir”
Bankacılık dalında donuk alacaklar sayısının toplam 152 milyar TL olduğunu, yakın izlemedeki 382 milyar TL ile birlikte donuk alacaklar ve yakın izlemenin toplamda 534 milyar Türk Liralık bir büyüklüğe işaret ettiğini belirten Bali, “Bunların tamamının ziyan niteliğinde olduğunu söylemek, bu işten anlamamak demektir. Milletlerarası bankacılık standartlarına paralel bir formda kredi riskinde bariz bir artışa işaret eden emareler ortaya çıktığında, biz bunları yakın izlemeye alıyoruz ve bunlara nazaran karşılık siyasetleri uygulanıyor. Şu anda yakın izlemeye alınan kredilerin yaklaşık yarısı yine yapılandırılmış vaziyette ve ödemeleri gecikmiş kısmı da hudutlu ölçüde. Bunun kıymetli bir bilgi olduğunu düşünüyorum” diye konuştu.
Şu anda kesim genelinde %75 olan donuk alacaklar için karşılık düzeyinin Avrupa’da %45 olduğunu, yakın izleme için Türkiye’de %15 olan oranın da Avrupa’da %6 düzeyinde bulunduğunu aktaran Bali, şöyle konuştu: “Tecrübe olarak geriye yanlışsız veri incelendiğinde, yakın izlemedeki kredilerin kabaca %20’sinin sorunluya intikal ettiğine dair projeksiyonlar var. Bunları düşündüğünüz vakit, ‘Biz bu türlü bir sıkıntıyla karşılaştığımızda ne yapacağız?’ diyeceğimiz durumda değiliz. Yapacağımızı yapmış durumdayız. Ben şahsen deneyim olarak bunu yönetebileceğimize inanıyorum. Kâfi ki ekonomik iklim, bunu bozabilecek bir tesir yapmasın.”
Adnan Bali, Bankanın Mart ayı sonunda yapılacak Genel Kurulu’nda Genel Müdürlük vazifesinden ayrılacak olmasına dair de şunları söyledi: “İş Bankası, kurallarla yönetilen bir kurum. Bizde prensip olarak icrai misyonlarda 35 yıl çalışma kuralı vardır. Bu 35 yılı tamamladıktan sonra icrai vazifeye devam edemezsiniz. Varsa deneyiminiz, farklı biçimlerde kuruma sunmaya devam edersiniz. Onun da bizde kuralları var. İdare Kurulu’nda benimsenmiştir. Bu çerçevede ben de, 1986 yılı Aralık ayında Bankaya girmiştim, 34 yılımı tamamladım, Genel Kurul’da ayrılmanın tarih olarak çok şık olacağını düşündüğümden, bu türlü bir tablonun ideolojisine de inandığım için ayrılma kararı aldım. Genel Kurul’da uygun görülürse, takdir edilirse İdare Kurulu’nda vazife yapmaya devam edeceğim. Kanaatimce günlük hayatın çok ağır temposunun dışında ve daha üstten bir çalışma biçiminin imkânlarına eriştiğimde de kurumum için daha yaratıcı çalışmalar yapabilirim.”
Para Tahlil
