Türkiye haftaya bilgi ağır bir gündemle başladı. Kasım 2020 ödemeler istikrarı içinde cari açık 4,1 milyar dolar olunca, 12 aylık cari açık da böylelikle 38 milyar dolara yükseldi.
Geçen yıl tıpkı vakitte 10 milyar dolara yakın cari fazla veren Türkiye iktisadında COVID-19 ekonomik şokundan çıkmak için çoka kaçan iktidar da bir anda elinde GSMH’nin %5’ine varmış bir cari açık ve hasebiyle finansman gereksinimiyle karşı karşıya kalıverdi. Turizm gelirlerinin %70 daraldığı bir senede iç tüketim ile büyüme tercihi çok yüksek cari açık olarak geri döndü.
Vazifeden affını isteyen Bakan Albayrak’ın daralan iktisadın yan eseri olan cari fazla konusunda AKP hanesine yazmaya çalıştığı muvaffakiyet masalı da, böylelikle iktisat tarihinin sayfalarında yerini almış oldu.
COVID-19’un ekonomilerde yarattığı daralma ile bir arada hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ekonomilerde artan bütçe açıkları ve kamu borcu yeni olağan sayılabilir. Dünyanın birçok iktisadı, sıhhat krizi ile ortaya çıkan kapanma süreçlerinde oluşan kayıpların kalıcı olmaması ve vatandaşlarının işlerini koruyabilmeleri için kamusal dayanakları muazzam oranda artırdı.
Likiditenin bol bol olduğu ortamda dünya iktisadının çökmesini engellerken oluşan kamu borcu gelişmiş ülkelerde kıymetli bir durum olmakla birlikte, şimdilik sorunun tahlili ileri tarihlere ötelenebilmekte. Zira enflasyon -şimdilik- yok denecek düzeyde.
2020 çeyrekler prestijiyle sırasıyla %4,5, %-9,9, %6,7 ve büyük olasılıkla son çeyrekte %5 civarı büyüyen Türkiye, 2020’de Çin ile birlikte az sayıda “büyüyebilen” ekonomiler ortasında yerini alacak. Ama bu çeşit hormonlu büyümenin yan tesirleri yüksek enflasyon, yüksek cari açık ve kıymetsiz Türk lirası. Üstelik bir de süratle yükselen kamu mali açığı.
2021’de ise, birçok iktisat potansiyel düzeyi üzerinde büyürken, Türkiye 2020 performansı ile yarattığı dengesizlikler nedeniyle kendi potansiyel büyüme düzeyinin altında kalacak.
Cari açık GSMH’nin %5,0’ine hakikat koşarken, finansman kabiliyetinin zayıflığı nedeniyle TL üzerinde oluşturduğu baskıyı bertaraf etmek için döviz rezervlerini nette 50 milyar dolar eksiye çeken Türkiye iktisadı birçok açıdan gelişmekte olan ülke benzerlerinden farklı. Olumsuz tarafta farklı.
Gelişmekte olan ülkeler genel manada 2020’de cari istikrar fazlası verdiler. Enflasyon ortalama %4 civarında olunca, para üniteleri baskı altında kalmadı. Dolar endeksindeki gelişmelerden öteye, bu ülkeler özelikle 2020 son çeyrekten itibaren yabancı sermaye çekmede başarılılar. Bu da tabi döviz rezervlerinde kıymetli ölçüde artışlarla sonuçlandı.
Ödemeler istikrarı Kasım bilgilerine dönersek, iktisat idaresinde neredeyse her şeyin yanlış yapılması sonucunda bilindiği üzere deva Hazine-Maliye Bakanı ile merkez bankası liderini değiştirmekte bulunmuştu.
Bu değişimler öncesinde Cumhurbaşkanı’nın tekrar tekrar vurguladığı “yüksek enflasyon yüksek faizin nedenidir” vecizesini o günden beri duymaz olduk. Hatta, yaz aylarından bu yana faizin 1000 baz puan civarında artışına bakarak, Sayın Erdoğan’ın güya o kelamları ısrarla söylememiş olduğu bile düşünülebilir.
Ama ödemeler istikrarı palavra söylemiyor.
Cari açık ve rezervlerin savruluşu ile TL’nin pahası denetim edilemez düzeylere yanlışsız düşerken yapılan faiz artışları, Kasım ayında ülkeye sermaye sokmaya başladı. Lakin sermaye girişi kaygılara deva olacak nitelikte değil. Pay senedi ve tahvile akan bu sermaye ucuzlayan dolar ve güçlenen TL eşliğinde kısa vadede kar elde edebilmek için geliyor. Geldiği kadar süratle da çıkabilecek esnekliğe sahip.
Bu çeşit hareketler yasak değil, kötücül değil. Global piyasaların bir gerçeği. Ekonomilerinde işlerin yolunda gitmediği ya da çok ısınma oluştuğu ülkelerde mecburî yapılan faiz artışları yatırımcılar için kolay kar marjı demek. Faiz artışları ile Türkiye’de Kasım-Aralık 2020 ve Ocak 2021’de oluşan işte bu türlü bir durum. TL bu açıdan en net barometre.
Faiz artışları ile bir arada hukuk ve iktisatta “reform” ajandasını telaffuzuna ekleyen Cumhurbaşkanı ise, yeni yılın birinci aylarında beklentileri sermayenin Türkiye’de itimatla yatırım yapmasını hedefleyen düzenlemelere indirgemiş durumda. Keza, anketlere bakarak AKP iktidarını muhafazanın yolu çok milliyetçi MHP ile iştirakini devam ettirmekten geçiyor. Bu paydaşlığı devam ettirmenin yolu da, Bahçeli’nin son periyotlarındaki etkiye-tepki çıkışlarına bakarak, ülkedeki siyasi tansiyonu yüksek tutmak ve ayrışmayı körüklemekten geçiyor.
Hal bu olunca, faiz artışları maksadına hizmet ederek ayda 1,0-1,5 milyar dolar düzeyinde portföy yatırımlarını Türkiye’ye çekecek üzere görünüyor. Kasım ödemeler istikrarı ayrıntısında bu gerçekleşmiş durumda. Bu da 2021 yılının başlangıç aylarında en azından TL’nin kazandığı pahası koruyacağını ve hatta bir ölçü daha paha kazanacağı manasına geliyor.
Ama MHP başkanı Bahçeli’nin HDP’yi kapatma davası açacağını beyan edişi, bunu yaparken ana muhalefet ittifakı CHP-İYİ Parti’ye de misal bir durumun muhatabı olabileceği istikametinde işaret çakışı, ülkede Cumhur İttifakı ile farklı düşünen her kümenin terörist ilan edilişi değerli kırılmalara yaratmakta. Bu gerginliğin yükseltilerek seçime kadar devam ettirilmesi, yakın vadede yüksek faiz siyasetinin Türkiye’de yakalanan nispi “istikrarı” muhafazaya yetmeyeceğinin habercisi.
Güldem Atabay: 2020 enflasyonu neleri değiştirmeye kadir?
TAHLİL: Cari açık Kasım’da beklentiyi aştı, 12 aylık açık 38 milyar $’a ulaştı
Sami Altınkaya-FÖŞ: ABD DİBS FAİZLERİ PATLIYOR! BİDEN FİYATLAMASI BITCOIN’DE ÇÖKÜŞ
Çetin Ünsalan Yazdı: TÜİK ülkeyle dalga mı geçiyor?
@guldematabay
Para Tahlil
