Nakit badiresi çeken ülkeler, pandeminin neden olduğu ekonomik krizden çıkış yollarını bir manada “ödünç” alıyorlar.
Yatırımcıların, düşük global faiz oranlarından kaynaklanan yükselen piyasa borçlarına olan iştahı, koronavirüs şoku altında sarsılan gelişmekte olan ülkelerde bir mali felaketi önledi. Lakin analistlere nazaran, hükümetler pandeminin ekonomik tesirlerinden kurtulmaya çalışırken gelecek için daha büyük problemleri biriktiriyorlar.
Mart ayında salgın patlak verdiğinde piyasaları sarsan panik içinde, birçok kişi, gelişmekte olan piyasaların yeni bir bir borç krizine sürükleneceğinden korkuyordu.
Borç temerrüdü yerine, yeni borçlanma oldu. Gelişmekte olan ülkeler 1 Nisan’dan bu yana memleketler arası tahvil piyasalarında 100 milyar dolardan fazla para topladı.
Gelişmekte olan bir piyasa araştırma şirketi olan Tellimer’ın baş ekonomisti Stuart Culverhouse, “Mart ve Nisan ayları ortasında ülkeler ortasında ayrım gözetmeyen borç ödemesi tasaları çok azaldı. Gelişmekte olan pazarlar için sistemik problemler öngörmüyoruz” diyor.
Lakin başkaları, pandeminin uzun vadeli tesirinin göz arkası edilmesinin güç olacağından kaygı ediyor. Société Générale’de yükselen pazarlar stratejisti Phoenix Kalen “Pek çok yerde V biçiminde iyileşmeler gördük ve bu, [pandeminin] bir kereye mahsus, birkaç ay üzere kısa vadede acı verici lakin kalıcı bir tesiri olmayacağı konusunda iyimserliği körükledi. Fakat vakit geçtikçe ve daha fazla enfeksiyon, daha fazla tecrit, dünya çapında ekonomik faaliyetler üzerinde daha fazla kısıtlama gördükçe, gerçekler ağır basacak” diye uyarıyor.
Yükselen piyasa yatırımcıları için temel bilgiler artık yine değerli
Haziran ayına kadarki üç ay içinde gelişmekte olan dünyanın birçoklarında gayri safi yurtiçi hasılada çift haneli daralmalarla birlikte, ekonomik ziyan beklenenden çok daha fazla oldu.
Pek çok ülkede, kamu maliyesi harap durumda. Nijerya’nın federal hükümeti Ocak ve Mayıs ayları ortasında gelirlerinin yüzde 72’sini borç servisine harcadı. Güney Afrika hükümeti, bu yıl GSYİH’nın yüzde 15’ine eşit bir bütçe açığı bekliyor. Bu, salgın başlamadan evvel öngördüğü açığın iki katından fazla.
Yoksulluğa Karşı Tek Kampanyanın Afrika Yöneticisi Edwin Ikhuoria, “Neredeyse tüm emtia bağımlı ülkeler tıpkı durumda” dedi.
Fakat şimdiye kadar, yardım müracaatları düşük. Düzinelerce ülke IMF ve Dünya Bankası’ndan acil durum fonu almış olsa da, bu dayanaklar çoğunlukla küçük ölçülerde. Sırf Mısır ve Ukrayna, Stand-By Düzenlemeleri olarak bilinen yeni IMF programlarına toplam 10,2 milyar dolarlık müracaat yaptı.
Analistler, birden fazla kaidelere bağlı kredilendirmenin birçok ülkeyi IMF’den bu tıp bir yardım istemekten caydırdığını; hele ki global mali şartlar bu kadar gevşekken borçlanmanın daha cazip bir seçenek haline dönüştüğünü söylüyorlar.
Birçoğu aslında borç yüklerini rekor düzeylere çekiyor. Kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s, en büyük 19 gelişmekte olan piyasada borcun GSYİH’ye oranının sırf bu yıl ortalama 10 puan artmasını bekliyor. Ve ülkelerin faiz oranlarının rekor seviyede düşük olduğu bir dünyada bile sonsuza kadar borçlanamayacağı konusunda uyarıyor. Moody’s e nazaran bir noktada, bütçe kısıtlamaları hükümetlerin hem harcamalarını hem de faiz ödemelerini karşılayamayacak hale gelmesine neden olurken; borç bu kadar süratli bir biçimde şişmeye devam ederse, sürdürülemez hale gelecek.
Birtakım hükümetler zati göz korkutucu tercihlerle karşı karşıya. Örneğin Brezilya’nın yakın vakitte vermesi gereken değerli kararlar var. Cömert toplumsal takviye programlarını dizginleyerek ülkede toplumsal ve politik bir reaksiyon riskini almak mı; yoksa kendi kendine koyduğu kısıtlamaların ötesinde borç alıp harcayarak para ünitesini çökertecek milletlerarası yatırımcıların reaksiyonu ve faiz artırma riskini göze almak mı.
Gelişmekte olan iktisatların borçlanma kabiliyetinin hududa yaklaştığına dair işaretler var. Lokal borç piyasalarında faiz oranları yükseliyor. Yabancı yatırımcılar iştahlarını kaybediyor: Capital Economics’in bir sermaye akışı takipçisi, yükselen piyasaların Ağustos ayında 30 milyar dolarlık net sermaye çıkışına maruz kaldığını öne sürüyor ki bu, piyasa paniğinin doruğunda Mart ayında kaydedilen 55 milyar dolardan bu yana en büyük çıkış.
Münasebetiyle, gelişmekte olan birçok piyasa için kaçış üzere görünen şey, gerçekte ertelemeden öteki bir şey olmayabilir.
FT
Para Tahlil
