Türkiye iktisadı de sosis fabrikasına misal. Bir uçtan kredi girer. Öteki uçtan tüketim harcamaları ve ihaleyle verilen “altyapı” yatırımları çıkar. Art kapıdan ise enflasyon ve cari açık tahliye edilir. İçine hiç girmeyin iktisadın. Zira kredilerin kime, nasıl, kaç faizle dağıtıldığından, kredinin ulusal gelire nasıl dönüştüğünün ölçümüne kadar her mevzu pis kokulu ve kanlıdır.
Bu makalemde Temmuz sonunda elde olan bilgilerle Türkiye iktisadının durumunu inceleyip, yılın kalan ayları için projeksiyonlar üreteceğim. Bir manada bir günah çıkarma ve özeleştiri ayini bu. Daha evvel yazdığım makalelerde yaptığım yanlışların itirafı.
Kusurlarımdan ders aldım mı? Hayır, zira dediğim üzere sosis fabrikasının içinde neler yaşandığını anlamak çok güç. Çabucak çok somut bir örnek vereyim: TUIK’e nazaran son 12 ayda TÜFE kabaca 19%. Ancak Enflasyon Araştırma Grubu’na (ENAG) göre aylık enflasyon artışı %4.89, Ocak-Temmuz devrinde %25.14!!! Bir örnek daha vereyim. ISO-MARKİT Temmuz imalat sanayi PMI 54 olarak açıklandı. Halbuki SAMEKS anketinde bu sayı 46.7.
Gerçek nerde? Bence, bu makaleden evvel eski TUIK Lideri Birol Aydemir’le yaptığım söyleşiyi izleyin. O size TUIK’in kusurları ve sevaplarını anlatacak.
Linki burada: FÖŞ Birol Aydemir’i Konuk Etti: TÜİK ve İstatistik Kalitesi Hakkında Bilmek İstedikleriniz (1.Bölüm)
Artık gelelim günahlarım ve sevaplarıma. GSYH büyümesi hakkında kötü çuvalladım. Ben bu aylarda iktisadın resesyona gireceğini varsayım etmiştim. Zira ben standart ekonomik kurama nazaran tez yürütürüm. Standart ekonomik kuram da bir ülkede
işgücünün %27’si işsiz yahut eksik vakitli çalışıyorsa,
faizler inmiyorsa,
bütçe açığı daralıyorsa,
enflasyon süratle yükselip hane halkının alım gücünü aşındırıyorsa,
dışardan net taze kaynak girmiyorsa,
iktisat daralır diyor.
Halbuki, Betam’a nazaran yılın ikinci çeyreğinde bir evvelkine nazaran %0.7 daralması beklenen iktisat, 3cü çeyrekte tekrar hızlandı. Nerden biliyorsun derseniz, en kolay karşılık, Ekonomik İtimat Endeksi:
“Ekonomik itimat endeksi Haziran ayında 97,8 iken, Temmuz ayında %2,3 oranında artarak 100,1 pahasına yükseldi. Ekonomik itimat endeksindeki artış, gerçek kesim (imalat sanayi), hizmet, perakende ticaret ve inşaat dalı itimat endekslerindeki artışlardan kaynaklandı.
Gerçek kesim inanç endeksi bir evvelki aya nazaran Temmuz ayında %2,1 oranında artarak 112,1 bedelini, hizmet kesimi inanç endeksi %5,8 oranında artarak 114,8 bedelini, perakende ticaret kesimi itimat endeksi %3,7 oranında artarak 109,6 bedelini, inşaat kesimi itimat endeksi %4,7 oranında artarak 86,3 kıymetini aldı. Tüketici itimat endeksi %2,7 oranında azalarak 79,5 bedelini aldı”. (TUIK)
Enteresandır, ekonomiyi sürükleyen tüketim harcamaları, ancak TUIK’e nazaran, itimadı en zayıf seyreden kesim de hane halkı. Bunu bir kenara not edelim ve BloombergHT’ye nazaran, tüketicinin de Temmuz’da moral kazandığını hatırlayalım:
“Bloomberg HT Tüketici İtimat Endeksi Temmuz ayında bir evvelki aya nazaran yüzde 3,31 artarak 65,07 kıymetini aldı”.
Olağan, sosis fabrikasının üniversal kuralı çabucak kendini gösterdi. Kuraklığın da “asistiyle” resmi TÜFE %19’a dayandı. Kuraklığın tesirini arındıran çekirdek enflasyon ise %17,47’den %17,22’ye geriledi. Lakin, çekirdek enflasyonda gerileme kalıcı olmaz. Zira, Yİ-ÜFE Temmuz’da da aylık bazda %2,46 artarken, yıllık Yİ-ÜFE %44,92’ye ulaştı. Girdi enflasyonu Ekim 2018’den bu yana en yüksek düzeyde. Sene başından bu yana toplam Yİ-ÜFE artışı %25’e ulaştı.
Çarşamba akşamı Liderimiz Erdoğan orman yangınlarında hiç bir kabahati olmadığını çok sarih bir biçimde ispat ettiği konuşmasında, birebir vakitte
“Enflasyon noktasında da ben bilhassa şu anda, ağustos ayını geride bıraktığımızda biz ağustosla birlikte enflasyonda da düşüşü göreceğiz. Bunun oranı şu anda bulunduğumuzun çok daha altında olur. Faiz oranlarında da düşüşe geçiyoruz. Yüksek faiz yok zira yüksek faiz bize yüksek enflasyonu getirecektir. Düşük faiz de düşük enflasyonu getirecektir. Ağustos ayı kırılma noktasıdır” diye konuştu.
Ona bol baht diliyorum, zira enflasyon bu kuraklıkla düşmez. Ayrıyeten, halkın başındaki enflasyon TUIK sayılarından çok ENAG’a yakınsamışken, faiz indirirseniz, millet banka şubelerine hamle edip bir de döviz krizi çıkartır. Lakin, Sevgili Başkanım artık iktidar etmekten yoruldu, gitmek için mazeret arıyor. Bu yanılgıyı yapmaz diyemiyorum.
Cari açıkta ise yanılmadım. Güçlü iç talep ithalatı pompalasa da, AB’nin kapatma ve kapanmaları geride bırakıp süratle büyümesiyle ihracat şahlandı. Cari istikrarın yaz boyunca artıda seyredip, yılı da $10 milyar üzere bir açıkla kapatacağını düşünüyorum. Esasen, daha fazlası mümkün değil, zira finanse edemeyiz. Dünya Türkiye’ye borç vermeye hiç niyetli değil.
Pekala, bu büyüme performansını sürdürebilir miyiz? Hayır. Büyümenin temelinde finansman ve harcamalar yatar. Cari açık faslında değindim, büyüme için dış finansman YOK! Devlet harcama yapmaya niyetli değil. Harcamak istese de, bunu finanse edecek borçlanma çok değerliye oturur. Çünkü banka bilançoları meyyit balık dolu. Hane halkı tüm kredi imkanlarını Bayram ve tatilde kullandı.
Lakin yeni istihdam üretebilirsek, daha fazla harcayabiliriz. Yazın süreksiz istihdam üretiriz, fakat kalıcı istihdam? N’ayır ve n’olamaz.
Bakın, bu orman yangınlarının turizm dönemine ziyan vermesi mümkünlüğü var. Kesin demiyorum, lakin var. Turizm dönemi bitince, ekonomiyi sürükleyecek bir tek sanayi mamulleri ihracatı kalacak. Endüstrinin toplam istihdamda hissesi ise %20 filan. Tarım kuraklık yüzünden oyun dışı. İnşaat ve altyapı öldü, zira maliyetler öylesine tırmandı ki, inşaatçı artık bunları son fiyatlara yansıtamıyor. Hizmetler ise daha 4 Ağustos’ta günlük 26 bine varan Covid-19’un getireceği yeni kapatma ve toplumsal hareketlilik kısıtlamalarına çarpacak.
En değerlisi, şayet hükümet kamu çalışanlarına istedikleri en az %30 artırımı vermezse, çok geniş bir tüketici kitlesinin satın alma gücü çok süratli biçimde aşınacak. Verirse, resmi enflasyon anında zıvanadan çıkacak.
Deva nedir? Deva ekonomik önlem değil. Deva artık halkın itimadını büsbütün kaybeden Erdoğan ve avanesinin iktidarı beyaz sayfa açacak muhalefete devretmesi. Yeni bir ekonomik program ve isimlerle yola devam edilmesi. Daha azı bizi felakete götürür.
FÖŞ
Güldem Atabay: Enflasyonda mucize – Siyaset faizinin altında kalmayı başardı!
SPM: İşsizlik oranının 0,4 puan artması bekleniyor
Tüketici kredileri patladı
Para Tahlil
