Perşembe Hazine günü %9.5 faizle 2.25 milyar dolar borçlandı. İhaleye 3 misli talep görüldü, doğaldır. Zira eş vade ABD devlet tahvili üzerinden 400 baz puan risk primi sunuyor. Hazine Dış Borçlanma Ünitesi tüm küresel tahvil fonları tarafından takdir edilirdi, zira Orta Piyasalarda Olan Piyasalar’da rüzgarı çok yeterli koklar, risk tutması yüksek olan yerlerde ihraca giderdi. Lakin, artık o denli bir lüksü yok, zira TCMB’de döviz rezervi bitiyor. Döviz rezervi yıllık bazda bu yana 10 milyar $’a kadar geriledi. Haftaya Suudi sadakasıyla 5 milyar dolar yükselir, lakin ayda 10 milyar dolar cari açığa rezerv filan dayanamaz.
Salı günü Şubat nakit bütçe açığı yayınlandı. Ne kadar biliyor musunuz? Tam 140 milyar TL.
İlk iki ayda açık 170 milyar TL. Bu harcamalar, patlama nedeniyle, şimdi, onun tesirini Mart verisinde alınacak. Reis rejimi oy kaybettikçe, daha çok kanat. Bu tempoda 2023 bütçe açığı elde edilen 1 TL açığı, ya da ulusal gelirin %6’na yanlışsız çıkıyor.
Eğer Reis kazanırsa, seçimlerden sonra otomatik olarak bütçe disiplinine geri dönülür demeyin, komik olursunuz. Asıl seçim 2024 Martı’nda yapılacak mahallî seçimler. AKP büyük kentleri güzel yöneterek iktidara tutundu, geri alamazsa, rant kapıları ebediyen kapanır, parti bir daha toparlanamaz.
Reis 2024 mahallî seçimlerini kazansa da, harcamalar durmaz, zira unutmayan ziyanı $100 milyar. EBRD’den sonra, Birleşmiş Milletler Kalkınma Örgütü (UNDP) de 100 milyar ölüme zararı tahmin etti. Daha önce Dünya Bankası 34 milyar ödeme faturası çıkarmıştı, ancak bunları araştırın, sonuncu masraflar 68 milyar harcamaya kadar çıkacak.
Daha gelişmiş bir büyüme bütçe açığı patlamışken bu masraflar nasıl karşılanacak? Birincinin ek vergi salınacak. Bu hafta yolculara kalın bir yağlı kazık sokma operasyonu gerçekleşti. Bu sene 100 milyar TL ek kurumlar vergi giderleri. Bir defa daha her türlü kamu borcuna af geliyor, oradan da 20-30 milyar TL muhtemelen Hazine. Şayet Reis kazanırsa, servet vergisinden ciro vergisine kadar devlet her istikametten üğümüze sarılacaktır. İçki-sigara kuzu pirzoladan daha değerli olacak. Yeniden doğal gaz, elektrik ve akaryakıta ek vergi salınacak.
Ama,yetmezlik ki, bunlar? Devlet hiç bir biçimde 100 milyar dolar ek vergi toplayamaz. Aslında, harcamalar da 100 milyar kat olmak üzere. İşte nedeni:
“Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, İstanbul’daki bilgisayar yapılarına ait açıklamalarda bulundu.
İstanbul’daki yapı stokunun 1 milyon 500 bin konutun dönüşmesi gerektiğini söylüyor Kurum. Maliyeti ne kadar? Hiç bilmez, zira 20 yıldır iktidarda olan bu rejimi planlamaya tek saniye vakit harcamıştır. Ancak maliyetleri bilmezse, finansmanı nasıl yapılacak? Çok kolay: “Yapılacak konutlara ait finansman takviyelerinin de Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından açıklanacağını söyleyen Bakan Kurum, “Bakanlıklarımızla ilgili finans takviyelerimizi kira dayanaklarımızı ve burada taşınma sürecini ki takviyelerimizi de arttırarak devam ettiriyoruz. Kimse kurban olmadan, daima birlikte olmak. Yanı sahibimiz da bu davranış içinde” muhafaza bulundu”.
Devlet vergi yoluyla bu kadar harcamayı finanse edemez, zira halk isyan eder. Vakit ne yapacak? Pek kolay, evvel iç borçlanma, sonra da para basma. İç çıkış yolu da maalesef kapalı olsun. Zira, 2022 yılında faiz artışlarının toplam vergilere kadar dehşet verici bir dizi var: “KKM dahil faiz artışlarının vergi gelirlerine oranı 2022 yılında yüzde 17,1 oldu. Yani devletin topladığı 100 lira vergisinin 17 lirası faiz ve KKM sarfiyatı oldu…. Faiz maliyetlerinin maliyetinin içinde onun da beş yıl önceki yüzde 8,4’e kadar düşmene 2022’de KKM dahil tahminleri yüzde 13,7’ye çıktı. KKM’nin 2022’deki toplam maliyeti ise 92,5 milyar lira oldu”.
2022 yılı boyunca ödemeye %10-15 faizle devlet tahvili kakalandı, ancak faiz gideri/vergiler tekrar yükseldi. Bu eksi gerçek faiz devri sürmez, zira sonu döviz krizidir. Enflasyonla uğraşmak için faiz sene sonu TÜFE iddiası olan %50’ye çıksa, bütçeye ne olur biliyor musunuz?
“Hazine ve Maliye Bakanlığına geçen Türkiye’nin brüt dış borç stokunun 30 Eylül prestijiyle Avrupa Birliği (AB) tarifesi genel idare borç stoku 4 elde ettiği 351 milyar lira, bu sayının ulusal gelire oranı ise yüzde 34,8 olarak kayıtlara geçti”.
Bu sayı muhtemelen Şubat’ta TL5 çalıştıra varmıştır. %50 faizden bunun karşılığında yıllık masrafı 2,5 TL’yi başarır. 2023 bütçesine ise toplam harcamalar tahmini 4,5 TL’yi yansıtacak.
Türkiye’nin nasıl adım adım mali krize genel bakış Çok kolay, ancak Saray’da gözetleme kör. Bu berbat gidişata dur demek yerine, yaraya tuz basan bir kur siyaseti var. TL son 10 yıllık ortalamasına çok bedelli değil, ancak son 2 yılda bu paha gitgide yükseliyor. İhracatçı pazar hissini korumak için işletme sermayesini yiyip bitiriyor, yerli üretim yerine ithal ikamesi başlamak üzere. Kurda çıpa yeri makul bir devalüasyona ve daraltıcı ekonomi siyasetlerine bırakmazsa, cari açık denetim altına alınamaz. Lakin, bu merkez çok yüksek faizli uygulamadan ve dışından dev personelimiz ve sıcak para bölgesindeki de döviz kurunu hür bırakmanın yıkıcı bir istilacı tesiri olacak.
Bu badireden çıkmanın tek yolu var. Derhal IMF’yle stand by görüşmelerini başlatıyor. Stand-by, TCMB’ye yüksek oranda FXi vasıflandırarak, kuru hür bırakmanın istikrarını aşırı derecede tesirlerini rezerve eder. Şayet yüksek faiz siyasetiyle birleşirse, “Liraizasyona” da yardımcı olur.
Türkiye’nin dış borçlarının bir manada IMF güvencesine alınması, kredi notunu yükselterek sıcak para ve kredi girişlerini artırır. En değerlisi ise IMF sayesinde harcama harcamaları için gerekli fonların değerli bölümü Dünya Bankası, Asya Kalkınma Bankası, IFC, EBRD gibi ulusüstü kuruluşlardan ve özel tertip dolar ve Euro cinsinden zelzele Eurotahvilleri ihracı ile sağlanabilir.
Erdoğan ve Bahçeli bir defa daha kazanırsa, bu tahlilleri düşünmez bile. Türkiye bu ödeme kışları istikrarı krizine girer. Yani, 2001’i bir kere daha yaşarız.
Sandık, yalnız siyasi değil, ekonomik bahtımızı de belirleyecek.
FÖŞ
