Bugün insanlık tarihinde acı bir dönüm noktası. Akşam saatlerinde Covid-19’dan kaybettiğimiz kardeşlerimizin sayısı 3 milyonu aşacak. Bir seneyi az aşan bir vakitte, 3 milyon can kaybettik. 300 milyon insan da hastalandı, bunların tahminen yarısı “uzun Covid” dediğimiz aylarca süren çeşitli rahatsızlıklardan müzdarip. Büyük kısmı da ekonomik verimliliklerini geri kazanamıyor. Türkiye’ye döndüğümüzde, geçen hafta prestijiyle resmi can kayıpları Büyük Marmara Depremi’ni aşmıştı.
Buna karşın, hayali canavarlardan korkup battaniyeyi başına çeken çocuklar üzere Covid-19’la ilgili yazıları okumuyoruz, haberlerin sırası gelince, uzaktan kumandada sıradaki kanala atlıyoruz.
Hoş insanımın en makûs huylarından biri berbat haberi duymaktan kaçınmak. Güya bilgisi olmazsa, başına felaket gelmeyecek. Halbuki, evvelce haber alsa, önlem alacak. İşdünyasında seminerlere davet edildiğimde, idareden duyduğum birinci kelam “Aman FÖŞ, iştirakçilerin içini karartma”. Bu yüzden daima parlak gelecek vadedenler davet edilir toplantılara. Bu yüzden de maske takmayıp, cenaze namazları, lebaleb kongreler, gece yarısı partilerinde heba olup sarfiyat canlarımız.
Kimsenin okumayacağını bile bile, misyonumu yapacağım. Covid-19’u yenmek üzereydik, lakin beklenmedik bir kaç olay virüse vakit kazandırdı, artık karşı akına geçti. Bu sene salgın bitmez dünyada. Türkiye’de de Ekim’den evvel sürü bağışıklığa erişmek mucizelere kaldı. Dünyada gelişmişlik ve refah seviyesine nazaran ekonomik kayıplar mütevaziden çok ağıra gerçek gidecek.
Evet, pandemiyi bastırmak üzereydik. Sonra, Astra-Zeneca’nın birtakım aşılananlarda kan pıhtılaşmasına yol açtığı teşhis edildi. Tıp bilımi hala konuyu tartışıyor. Aşının insan hayatına rastlantısal ölümlerin üstünde bir riski var mı, emin değiller. Ancak bir kaç ülkenin aşı kullanımını yasaklaması ve kan pıhtılaşmasından vefatların gazete manşetlerinde geniş yer alması Astra-Zeneca’yı büyük ölçüde aşı cephaneliğimizden çıkarttı. Akabinde birebir felaket J&J’in soğuk hava depolaması gerektirmeyen, tek dozlu aşısının başına geldi. ABD sıhhat örgütü kullanımını askıya aldı. ABD’de aşı kıtlığı yok, lakin J&J sipariş eden varlıklı ülkeler diğer üreticilere yöneldiler.
Sonuçta, virüsün elini güçlendiren iki sonuç çıktı ortaya. Birincisi dünyada aslında çok çeşitli nedenlerden aşıya alerjisi olanlar var, tahminen toplumda oranları %20-25 civarında. Bunları artık her hangi bir aşıya ikna etmek hiç kolay olmayacak. Onlar aşısız dolaştıkça da, biz aşılılar inançta değiliz, nedenini anlatacağım.
Aşılamanın apansız yavaşlaması ile virüs yeni mütasyon üretmeye vakit kazandı. Ek olarak, Hindistan ve Brezilya’da Modi ve Bolsanaro’nun duyarsızlığı yüzünden yeni ve çok tehlikeli varyantlar adeta soykırım yapıyor. Hindistan 3 gündür 200 bin hadise limitini aşıyor. Brezilya nerdeyse bir aydır günde 3-4 bin vefat rapor ediyor.
Ama, Türkiye üzere daha yoksul ve planlama konusunda karakucak gidenler ayazda kaldı. Bizim için parantez açalım, yalnızca Biontech’ten umudumuz var. Çin’le Uygurlar, Rusya’yla da Montrö ve Ukrayna gerginliği olduğu sürece çok az aşı gelir.
Şu anda kullandığımız aşılar Güney Afrika ve Brezilya varyantına karşı daha az tesirli. Ağır hastalığı önlemede başarılılar da en kıymetli özellikleri olan bulaşmayı tedbire konusunda kâfi araştırma yok. Beni en çok korkutan, Brezilya varyantı P.2 ki, şu anda Latin Amerika’da P.1’in yerine geçip, ABD’ye yayılıyor. Zira, bu cins daha evvel hastalanıp antikor geliştirenleri de tekrar yatağa düşürüyor. Düz mantığa nazaran aşılara da dirençli olabilir.
Bizde hala atalarından çok daha bulaşıcı, ancak fazla öldürücü olmayan İngiltere çeşidi hakim, ancak hem Güney Afrika, hem de çok az denekde teşhis edilse dahi, Brezilya çeşidi de saptandı. Toplumsal temas faal biçimde kısıtlanmazsa, en tehlikeli çeşit, ötekilerin yerine geçiyor.
Hala dünyada aşılanan sayısı 900 milyonun altında, yani dünya nüfusunun en babası %12’si civarında. Bu oran bu yıl sürü bağışıklığı için gerekli %70’i bulmaz. Ve bu sene pandemi bitmez tezimi ispatlamak için en sağlam kanıtı vereyim: Pfizer itiraf etti: Aşılananlar 12 ay sonra varyantlara bağışıklık için bir sefer daha aşılanacak. Bu ne demektir biliyor musunuz? Aşı üretme kapasitesine dev yatırım gerekecek. Bizim üzere Gelişmekte Olan Ülkeler’e (GOÜ) aşı sırası gelmesi iyice uzayacak.
Salgında son durumu gereğince özetledim. Artık gelelim ekonomik hasara. Evvel, şu nokta başımıza girsin artık: Dünya bir uzay gemisi. Şayet birimiz hastaysak, kesinlikle öbürleri de hastalanacak. Tek deva sıkı karantina. Yani, Brezilya, Türkiye, Hindistan üzere ülkelerde epidemiler azmışsa, oralara turist gönderemezsiniz, o ülkelerden de konuk kabul edemezsiniz. Zira sürü bağışıklığına erişemediniz ve dışardan gelecek bilinmeyen bir çeşidin sizin aşılı vatandaşlarınızın zırhını delip tüm kısır döngüyü tekrar başlatması ihtimali var. Aşılamada çok geri kalan GOÜ’le varlıklı ülkeler ortasında örülen çok yüksek sıhhat duvarını görüyor musunuz?
ABD salgın boyunca hiç kapanmadı ve Biden gerektiği kadar para harcayacak. Yani aşılama gecikse de, çok ziyan görmez. Çin de o denli. Lakin AB şimdiden bütçe açıkları genişledi diye hayflanıyor. Ortak yardım fonu hala dağıtılamadı. AB’nin bu yıl beklenenden süratli toparlanacağı tezine sıcak bakmıyorum. 1-3Ç2021 durağan geçebilir.
Hindistan, Pakistan, Bangladeş, Filipinler, Endonezya, Rusya, İran, Türkiye, tüm Afrika ve Latin Amerika bu sene fazla turist alamaz, üretim ve tüketim de ağır ziyan görür. Bu ülkeler artık faiz de indiremez, zira ABD başını aldı gidiyor, tahvil faizleri yükselecek. Mecburen bütçe açığı verecekler. Salgın bittiğinde geri ödemek için yıllarca büyümeden feragat edecekler.
En büyük endişem, başta Brezilya, Arjantin ve Afrika olmak üzere epidemilerin sıhhat sistemini yıkarak, tarlalara, üretim tesisleri ve madenlere sıçraması. Afrika ve Brezilya (örnek olarak veriyorum) hammadde ve besin tedarik zincirinde kilit role sahip.
Ben Cumartesi yazarken, Lider Erdoğan’ın Ramazan’da 9 gün yurtçapında sokağa çıkma yasağı ilan edceği söyleniyordu. İnşallah diyorum. Fakat bence yapmaz. Zira, yaparsa Kanal İstanbul’un temas yollarının temelini atamaz. Nedenlerini bir sonraki makaleme sakladım.
FÖŞ
Şahsi websitemi ziyaretiniz rica olunur
Para Tahlil
