Her sene global ısınmanın dünya ve Türkiye iktisadına tesiri hakkında kesinlikle bir makale müellifim. Mars’ta hayatla birlikte bu makaleler benim için adeta kutsal bir ayin seviyesine geldi. Makaleler okunmaz, ya da “Boş ver ya, dolar kaç olacak, onu söyle” diye alaycı yorumlar gelir. Bu makaleden daha umutluyum. Zira global ısınmanın tesirlerini artık günlük hayatımızda yaşıyoruz ve canımızı yakıyor. Nasıl yakıyor?
- Biraz etraf şuuru olanlar Türkiye’nin en kıymetli doğal hoşluklarından biri olan göllerin kurumaya başladığını gördü, içleri acıyor.
- Besin fiyatlarındaki artışın tek değil, lakin kıymetli nedenlerinden biri global ısınma. Türkiye üzere mahsulün %60’dan fazlasının kuru tarımdan elde edildiği bir ülkede, yağmurların azalması ya da mevsim değiştirmesi ağır kayıplara neden olur.
- Bu kış ne kadar sıcak geçti farkındasınız. Artık de İstanbul’da epey serin bir yaz yaşıyoruz. Mevsimler hayatımızın ahengini düzenleyen temel bir döngü, bu ahengi kaybediyoruz.
- Klima faturanız gelince ebenizin hoş yüzünü göreceksiniz.
- Şayet iş insanıysanız, Yeşil Avrupa Projesi’nin ihracatınıza ekleyeceği maliyeti şimdiden hesaplıyorsunuz.
- Muhtemelen sizin kentinizde de otomobilinize hasar veren başım büyüklüğünde dolu yağdı, ya da bir sabah konutunuzun ikinci katında balıklar yüzdüğünü gördünüz.
O vakit mevzuya geçelim: Artık çok geç, kusurlarımızın diyetini ödeyeceğiz. Dünyada ortalama ısının 2 derece artması iklim felaketlerini çoğaltacağı üzere, hiç beklenmedik ve katastrofik hadiselere de yol açabilir. Örneğin, Kuzey Avrupa ve ABD’nin Atlantik Kıyısı’nı yaşanır hale giren Gulf Akıntısı durabilir. Bizde yazın Güney Suudi Arabistan, Karadeniz ise Afrika’ın balta girmemiş ormanlarına benzeyebilir.
Niçin bu faciadan geri dönülmez diyorum? Doç. Dr. Sevil Acar 21ci Yüzyıl Türkiye websitesindeki incelemesinde anlatıyor:
“IPCC’ye nazaran gezegenimizin global ortalama sıcaklıkta 2°C’lik bir artışı %50 engelleme talihi olabilmesi için, seragazı konsantrasyonunun 450 ppm (parts per million) karbon muadilinde sabitlenmesi gerekiyor. Maalesef Hawaii’de bulunan Mauna Loa Gözlemevi kayıtlarına nazaran bu gösterge şu an bile 415 ppm civarında seyrediyor. Dahası, 1.5°C’lik sıcaklık artışıyla hudutlu kalabilmek için tüm dünyada 2030’da kömür kaynaklı güç üretiminin yüzde 80 oranında azalmış olması, 2040‘ta da büsbütün son bulması gerekiyor”.
Mümkünatı var mı? Haydi canım sende, bilhassa düşük ve orta gelirli Gelişmekte Olan Ülkeler (GOÜ) zati Covid-19’la çaba esnasında kasayı sıfırladı ve deve yüküyle borç aldı. Karbon salınımı azaltmak birinci kademede çok kıymetli (zaman ilerledikçe, yeşil iktisat yeni işkolları ve bol istihdam üretecek, lakin uzun vadede kazanımları kim takar?)
Covid-19 insanlığa iklim ve etrafın kıymetini öğretmiş. Yalnız Batıda değil Türkiye’de de bu mevzuda büyük bir hassasiyet oluştu. Bilhassa yeni jenerasyonlar hasta derecede bu hususla uğraşıyor. Bu çok hoş bir gelişme de, $90 trilyonluk global iktisatta insan ve şirket davranışlarının 10 yılda radikal biçimde değişmesi ekonomik kaos manasına gelir. Yani, dünya ve Türkiye önümüzdeki 10 yılda büyük maliyetler ödeyecek.
IMF Raporu’na nazaran, ortalama ısının 1 Santigrat yükselmesi Gelişmiş Ülkelerde GSYH’da %0.9 yıllık kayba yol açıyor. Türkiye üzere GOÜ’de bu kayıp GSYH’nin %1.2’si. Uzun vadeli (optimal, enflasyon üretmeyen) yıllık GSYH büyüme oranı %3’e düşen ülkemizde, büyüme en az %33 yavaşlar manasına geliyor edinilen bulgular.
TUSIAD’ın bu hususta yazdığı raporu incelemenizi öneririm. Çok somut nokta varsayımları yapıyor:
“Türkiye’nin INDC’si ile niyet edilen “2030’da BAU’ya kıyasla %21’lik emisyon azaltımı” maksadını gerçekleştirmek için gerekli vergi yükünü ulusal gelirin %4,46 – %4,71’i seviyesinde, ulusal geliri ise 2030 prestijiyle referans senaryo gelirine kıyasla %8,7 daha düşük göstermektedir”
Wow, ula açlıktan geberiyoruz aslında, daha fazla vergi mi? Ben almayayım, açlıktan değil sıcaktan öleyim daha iyi.
Ancak TUSIAD öbür vergilerin azaltılarak kaynakların iklim değişikliği ile çabaya yönlendirilmesini öneriyor. O senaryoda:
“Model tahlilleri nötr-vergi izlenmesi durumunda ulusal gelir değişiminde 2020’ye kadar baz patikaya nazaran fazlalık elde edildiğini (Rapor 2016 tarihli), 2020’den sonra baz patikaya kıyasla az daha düşük seyrettiğini göstermektedir. Ulusal gelir baz patika gelirinden 2025’te %2; 2030’da ise %3,7 oranında daha düşük düzeydedir”.
Bakın, bu göğüslenmesi daha kolay bir yük. Cebimizden vergi yoluyla para söğüşlenmeyecek, lakin daha rahat ve sağlıklı yaşamak için biraz daha az para kazanacağız.
Ankara göya global ısınma ile uğraş ediyor, lakin hala ülkelerin karbon salınımlarını düzenleyen Paris Protokolü TBMM’de onaylanmadı. Merak etmeyin, sonunda onaylanacak. Zira, AB birkaç yıl sonra ithal ettiği eserlerin karbon salınımı denetleyecek. Bunlar kendi ülkelerinde vergilendirilmemişse, sonda vergi koyacak. Yani, AB’ye ihracat yapmanın maliyeti artacak. Ne kadar artacak? Senede Euro2-6 milyar ortası varsayımlar okudum. Zati düşük kar marjlarıyla çalışan endüstrici için bu az bir kar marjı kaybı değil.
Aslında tahlil kolay. Kanal İstanbul üzere zerre kadar ekonomik yararı olmayan projelerden vazgeçin. Daha fazla hava kirliliği üretecek düşük teknoloji özel kesim sabit sermaye yatırımların sübvanse etmeyin. Yeşile dönüşe teşvik edici bir sisteme geçin. İhale Kanunu’nu değiştirip şeffaf ve rekabetçi kamu alımları yapın, bütçede kaynak tasarruf sağlayın.
Erdoğan Hükümeti bunları çarçabuk yapabilir de, yapmaz. Kanka kapitalizmi ve toprak rantı üzerine kurulmuş bir iktisatta yaşıyoruz. Hükümetin global ısınmayla gayrette tereddütünün bedelini hepimiz her yıl burnumuzdan gele gele, terleye terleye, ödeyeceğiz. Daha da berbatı, maliyetin büyük kısmı en kıymetli varlığımız olan çocuklarımızın üstüne binecek.
FÖŞ’ün websitesinde yenilemeler var, bir ziyaret edin. İşte adres:
https://www.atillayesilada.com/basin/
Paylaşımlarım ilginizi çekiyorsa, Faceboook’tan takip edebilirsiniz: https://www.facebook.com/atillayesilada
Para Tahlil
