Yarın son kere yollara düşüp, aile efradım ve sevdiklerimle helalleşeceğim, zira cenaze arabası gelip naaşımı Tahtalıköy’e sevkedinceye kadar, bu seferki son olacak galiba. Ahh benim aptal başım. Pfizer-Biontech’in 2ci dozu için geç kaldım, yoksa artık çoktan ABD’ye, Mali’ye ya da Bali’ye tüymüş olurdum. Hindistan ve hoş vatanımda hali vakti yerinde olanlar o denli yapıyormuş.
Biraz karamsarım galiba, insan 14 ay hemcinsleriyle koklaşıp, iki kadeh votka içemeyince bu türlü oluyor. Lakin, kapanma salgını bitirmez. Aslında Ankara’daki bu başla salgın hiç bitmez. O başa bir örnek vereyim: Mart başında “kontrollü normalleşmeyi” ay sonunda “dizginlerini koparmış anormalleşme” izledi. Sonra iki haftalık bir “Göle maya çalma” tedbirleri çağı yaşadık. Saray baktı ki, papuç kıymetli, burası da Mumbai’ye dönecek. 19 gün kapanma kararı aldı. Niçin 55 gün içinde birebir salgın ortasında 3 değişik tedbir rejimi yaşadık? Zira burası Ali Baba’nın Çiftliği. Ali Baba o denli istemiş, senin ne haddine sormak? Haddini bil.
Muhalefetten, temsil ettiğim Çaresiz Garibanlar ismine bir ricam olacak, kaybolan $128 milyar yanında, bir de yok yoluna giden bir kaç bin can ve hastanelerde bir yudum nefes diye can çekişen entübelerin de hesabını sorsun.
Bu kapanma Türkiye’ye çok değerliye malolacağı üzere, salgına da yalnızca süreksiz bir deva olur. Lakin Erdoğan’a kesin deva olur. Artık tekrar seçilmesi imkansız. En azından Türkiye’de o denli, lakin sonsuz takviye gönderdiği Libya, Sudan, Bosna’da hala bahtı var.
Ekonomik maliyeti bakkal yolu hesaplayalım. Bir yılda 360 gün var diyelim. Bunun 18’ni meskende geçirirseniz, ekonomik çıktı %5 düşer. Alışılmış, çok istisnalar var, mesela AKP’yi her daim cömert ve istekli bağışları ile yaşatan müteahhitlere inşaat hür. Aziz Odin, inşaatların tatil edildiği bir 18 gün düşünebiliyor musunuz? Lakin, MONOPOL Bayileri kapalı galiba, zira virüsün orda yayıldığını herkes biliyor.
Neyse özetleyelim. İktisadın yarısı açık, yarısı kapalı desek, yıllık bazda %2.5 çıktı kaybederiz. Aşağıda Nisan TCMB Beklentiler Anketi var.
Yıl sonu büyüme amacı %4.34, sil 2.5 puan, %2’nin altına düşer, yani kişi başı gelir bağlamında resesyonda 2ci seneyi devriyemizi doldururuz. Artık diğer açıdan bakalım ekonomik kayba. GSYH’nin %2.5’u takriben $18 milyar. Bunu %35’i fiyat ve maaşlar. Yarısını kapalı olan hizmet dalı öder. Yani, devletin kapanma periyodunda işini kaybeden, ya da fiyatsız izine çıkanlar için $3 milyar yahut (kura göre) TL35-30 milyar ortası ek toplumsal yardım ödemesi gerekecek. Olağan, ciro kaybedip artık iflası katılaşacak 1 milyondan fazla esnaf ve orta ölçekli tüccar, perakendeci, vs var. Bunların kısmen de olsa tazmini gerekecek. Haydi, diyelim TL40 milyar.
Devlet bunu öder mi? Öderse, bütçeye TL40 milyar açık muharrir. Lakin bütçe boyutunu aşağıda inceleyeceğim. Ödemezse ne olur? Hanehalkı tüketimi bu boyutta daralır. Bunun sonuçlarını da politik hasar kısmında inceleyeceğm.
Natürel, ziyan bu kadarla kalmıyor da, hesabını yapmak zorlaşıyor. Aşağıda dün yayınlanan Nisan sektörel inanç endeksleri var:
Görüldüğü üzere, perakende, hizmetler ve inşaatta eş vakitli gerileme kaydedilmiş. Gerçek kesim güveni endeksi de aşağıda, o da mevsimsellikten arındırılmış bazda nanay.
Kapanmadan sonra bir de iç talep açığı hasıl olursa? Depodaki mal stoğu/satışlar oranı iyice yükselecek, üretim siparişleri düşecek. Buhran kademe kademe kapanma esnasında açık tuttuğunuz tesislere de yansıyacak.
Bir nokta daha var: Aslında kapanma kararı öncesi krediler yavaşlıyordu. Sonrası kredi şartları iyice sıkılaştırılacak, zira bankalar iktisadın yarısını teşkil eden işkollarının ciro üretemeyeceğini biliyor.
Pekala, hükümet kimse mağdur olmasın diye tüm ziyanları öderse? Keşke, fakat o vakit da bütçe açığı patlar. Aslında vergi feragatinden ötürü iyice şişecek. Asıl facia, Kanal İstanbul’a irtibat yolları ve köprülerini yaptıracak fon kalmaz. Sizce Sevgili Liderim Erdoğan hangisini tercih eder?
18 gün kapanma salgını bitirip turizm dönemini kurtarsa, kayıplara bedel. Yazın çalışır, gayretler, 40 milyon turist ağırlar, ziyanı telafi ederiz. Bu mümkün mü? Hayır, zira ortada kâfi aşı yok. Hala stokta 8 milyon doz civarında aşı kaldı. Günde 200 bin iğne vuruluyor. Artık millet işsiz-güçsüz, diyelim 400 bine çıktı. 19 Mayıs’ta aşı biter.
Sonra? Bakın halkın %70’ni yani takriben 60 milyonu aşılamazsanız, virüs yayılmaya devam ediyor. Biz en fazla 10-12 milyonu çift defa aşılamış olacağız. Yani, 80-100 milyon doz daha aşıya gereksinim var. Nerden gelecek bunlar? Valla, Çin’de siparişimiz var lakin Uygur soykırımı ortamızda durdukça, ne kadarını, kaç parti halinde, kaç ayda yollarlar, Konfiçyüs bilir. Biontech’ten 30 milyon Haziran üzere gelecek. Sputnik V’i de lisansladık (tebrik ederim), ancak ne vakit üretime geçileceği kesin değil.
Özetle, kapatma sonunda mucizevi olarak sistemli her ay 30-40 milyon doz temin edemezsek, sürü bağışıklığı Ağustos’u bulur. O vakit da turizm dönemi mafiş.
Aslında şimdiden çok ağır kayıplar verdik. Şayet MEB fikir değiştirmezse, birinci ve orta okullar 2 Temmuz’da, üniversiteler de Haziran sonu üzere tatile çıkacak. Haziran’da yerli dönemi meyyit. 19 Temmuz Kurban Bayramı, muhtemelen müteyeddin vatandaş, Bayramı da konutunda idrak edip sonra tatiline çıkar.
Dış turizm açısından, çok fazla soru var. Birinci cevaplanması gereken, Türkiye’de Brezilya ve Hint varyantlarının prevalence’i yani, yoğunluğu nedir. İkincisi ise AB’nin kullandığı ve onay verdiği mRNA tipi aşılar bunların bulaşmasını engelliyor mu? Size çok teknik gelen bu sorulara karşılık “yoğun” ve “Hayır”sa ayvayı yedik.
Her halukarda, Haziran boş geçecek, varlıklı turist rezervasyonu yaptırmış olur, bize ucuz çeşit ve votka erkanı kalır. Özetle, bu sene turizmde amaç $20 milyar, biz ona $10 milyar diyelim.
Bu noktada siyasete yatay geçiş yapabiliriz. Aşağıda, kararsızlar dağıtılmış olarak son 3 ayda yayınlanan tüm anketlerin ortalaması var. AKP ve MHP %46’nın da altına düştü.
Devletin tüm gelir kayıplarını tazmin ettiği ülkelerde dahi, konuta kapatılma siyasi onaylanmayı düşüren bir faktör. Kapanma sonunda, AKP+MHP oyları daha da düşecek. Hükümet işsizi-iflas eşiğinde olanı doyurmazsa, oyları tabanlar. Bir de…turist gelmezse…Erken seçim.
Bir siyasi çıkarım daha. İktisat bu türlü vurgun yemiş dalgıç üzere şuursuzca yalpaladıkça, ABD’ye filan posta koyamazsınız, Biden New York Times vasıtasıyla bir “Höt” der (İngilizce söylemi Haelk-benk), burası enkaza döner.
FÖŞ
Websitemi ziyaretiniz ricasıyla
Para Tahlil
