Sabah gözümün çapaklarını silmeden, BloombergHT websitesine girdim, döviz dün gece başımıza ne kederler açmış diye. TL’nin kıymet kazanacağı yok alışılmış, kamu bankaları satışı kestiği anda, Arz’ın Merkezine Seyahat durumları. Lakin daha değişik haber TCMB cephesinden geldi:
“Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) geç likidite penceresi (GLP) repo imkanı ile piyasaya 1 milyar TL verdi. …. Pazartesi sabahı yaptığı açıklamayla TCMB, gerektiğinde BIST repo pazarında yapılan fonlamanın azaltılabileceğini söylemişti. BIST repo gösterge faizi TLREF açıklama sonrası çift hanelere ulaşarak son 6 ayın en yükseğini gördü”.
Yani, dostlarım Türkiye’de artık TCMB faizi %11.25’tir. Bu da yetmedi, TCMB piyasalara verdiği parayı çeşitli yollardan kısarak, bankalardaki fazla likidteyi emiyor. Sonuç olarak, TCMB’nin deklare edilmeyen yeni “sıkı, ancak şefkatli ve merhametli” para siyaseti, mevduat ve kredi faizlerinde yükselişi başlattı. Aşağıdaki grafikten görüyorsunuz, kredi ivmesi (yani 13 haftalık hareketli ortalama ile ölçülen kredi büyümesi) acil bakımda hastanın nabzı üzere düşüyor.
Bu iktisada vurulan birinci balyoz darbesi. Yaz boyunca gözlenen ekonomik dirilmenin 2 nedeni vardı. Birincisi, Hazine cömertçe harcamıştı. O denli cömertçe ki, Dr Ali Orhan Yalçınkaya tahlilinde şöyle diyor: “Ocak-Temmuz periyodu itibariyle bütçe açığı geçtiğimiz yılın tıpkı periyoduna nazaran yüzde 102.6 artarak 139.1 milyar TL’ye yükseldi. 2020 yılı Bütçe Kanununda yılın tamamında bütçenin 140.1 milyar TL açık vereceği öngörülmüştü”—grafik aşağıda.
İkinci neden de tüketici kredisi patlaması oldu. BloombergHT şöyle yazıyor: “Tüketici kredileri, pandemi sürecinin başından bu yana 13 haftalık yıllıklandırılmış ve kur tesirinden arındırılmış büyüme datalarına nazaran, 14 Ağustos itibariyle %115’ten fazla büyüme kaydetti. Tıpkı devir içerisinde ticari kredilerin büyüme suratı yavaşlayarak, 14 Ağustos itibariyle % 10 civarında gerçekleşti”.
Bütçe artık daha az harcama yapacak, zira TCMB’nin para arzında büyümeyi yavaşlatması, bankaların daha yüksek getiriden DİBS talep etmesi manasına gelecek. Fitch’in kredi görünümü negatife çevirmesi akabinde dış borçlanma da çok değerli. Ehh, o vakit yorganı ayağa nazaran değil, ayağı yorgana nazaran uzatacağız.
Bütçe harcamalarının frenlenmesi iktisada balyoz değil, başa tam isabet meteor tesiri yapacak. Zira, dün prestijiyle yeni korona hastası sayısı 1.443’e yükseldi. Ancak bu dataya ilgi eden pek yok. Gerçek hadise sayısı ki, bunlara hiç semptom göstermeye muhteşem taşıyıcılar da dahil, 10 bin civarında olabilir.
BirGün Gazetesi’nden İsmail Arı şunları yazdı: “Türk Tabipleri Birliği (TTB) Genel Sekreteri Bülent Nazım Yılmaz ve Toplumsal Hizmet Işçileri Sendikası (SES) Genel Sekreteri Pınar İçel, birçok kentte vazife yapan sıhhat çalışanlarının emeklilik ya da istifa müracaatında bulunduğuna dikkat çekti.
Yılmaz, BirGün’e yaptığı açıklamada, “Batman’da, Alanya’da, Diyarbakır’da ve birçok yerdeki hastanelerde çalışan arkadaşlarımız Covid-19 salgınına karşı tedbir alınmadığı ve sıhhat çalışanlarını esirgeyici düzenlemeler yapılmadığı için istifa etti. Yeniden birçok vilayette emekli maaşlarının çok düşük olmasına karşın ağır bir emeklilik başvurusu var. Sıhhat Bakanlığı’na istifa eden yahut emeklilik talebinde bulunan sıhhat çalışanlarına yönelik sayıları açıklaması için davet yapıyoruz” diye konuştu”.
Aritmatik hesap yapalım:
Artan yeni hasta sayısı + tükenen sıhhat çalışanları = Artan işgücü kayıpları + endişeden konutuna kapanan tüketici
Hükümet tam harcamaları hızlandırması gereken periyotta akaryakıtsız kaldı.
Son şok da turizmden geliyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın istatistiklerine nazaran Türkiye, 2020 Temmuz ayında evvelki yılın tıpkı ayına nazaran %85,9 azalışla 933 bin yabancı ziyaretçi ağırladı.
Ağustos’ta durum farklı değil. 20 Ağustos prestijiyle, Antalya 1 milyon turiste erişti. 2019’da bu periyotta kaç turist ağırlamıştı? 10.7 milyon. Hani turizmde canlanma ballandıra ballandıra anlatılıyor ya, işte “ebadı” budur. Geçen yılın %10’nu daha yeni yakaladık. Ehh, gelir de herhalde geçen yılın %10’nda kalır, yani seneyi $26 milyarla değil, $2.6 milyarla kapatabiliriz. Bu $26 milyarın çok yüksek çarpan tesiri var, yani iktisatta cins atarak öteki dalları de canlandırıyor, tahminen GSYİH’nin %10’nu teşkil ediyor.
Görünüm çok net değil mi? Artan hasta sayısı istihdam ve iç tüketimi baskılayacak. Çok cılız seyreden yabancı turist sayısı da ödemeler istikrarını. Tüketici artık krediyle de alışverişi kısacak, ve kamu sonbaharda gitgide genişleyen “çıktı açığını” kapatacak fonlara sahip değil. Döviz de bitmek üzere.
Ne yapsak? Tahminen Karadeniz doğalgazını “kırdırırız” yani memleketler arası bir faktoring şirketine devreder iskontolu pahasını alırız.
Iktisat toparlanacak? “V” biçimi? Türkiye bu savaştan zaferle çıkacak? Gelecek sene %5 büyürüz? Nerde be kardeşim? Bunları yazan ya da tez edenler, çok fazla sıtma ilacı almışlar, halüsinasyon başlamış.
FÖŞ
Websitemde yenilemeler var, ziyaretiniz rica olunur. Link işte burdadır
FÖŞ anlattı: Türkiye Ekonomik Buhranı Nasıl Aşar?
https://twitter.com/AtillaYesilada1
Para Tahlil
